Monday, November 21, 2011

Bestseller dhe pleskavica

botuar te Shekulli, e diel, 20 nëntor 2011

Nga panairi i librit i fillimit të Nëntorit dola me pak mbresa, me pak libra dhe me shumë pikëpyetje.

Në oborr të panairit, një çadër prej nga thërriste tymi i qofteve. Çadra kishte dhe emërtimin e vet, për mua të pakuptueshëm, në cirilikë. Arrita të deshifroj “Beograd”.
I vetmi vend ku mund të haje diçka të shpejtë në Panairin e Librit shqip ishte pikërisht një çadër me pleskavica e birrë serbe. Me qeset e librave në dorë, shqiptarët drejtoheshin të hipnotizuar nga avujt e mishit të pjekur.
Prit, prit. Një çadër serbe në mes të Tiranës?!

Shqipëria dhe pleskavicat

Një çadër pleskavicash serbe, mu në mes të Tiranës.
Ekzistenca e kësaj çadre ka tre elementë thelbësorë. Ata që e sollën, ata që shitën pleskavica, dhe ata që i hanë.

Ata që e sollën dhe pleskavicat

Arsyeja e atyre që i sollën është gati e pakuptueshme. Mund të jetë thjesht biznes. Mund të jetë komoditet. Mund të jetë rutinë. Mund të jetë për ti bërë nder dikujt. Ose, dikush e ka menduar si trend pikant. Mund të jetë dhe dikush që i ha kaq shumë pleskavicat vetë, sa ishte gati që për hobin e vet ti sillte medoemos këtu. Siç sjell Realin një fans i Realit. Në këtë rast, lus zotin që herën tjetër dikush të ketë si hobi mbrëmjet japoneze të çajit, që, për hir të së vërtetës do më shkonin më shumë me librin sesa qoftet.

Por, gjasat janë që arsyeja e ardhjes së tyre këtu të jetë fare banale, aq e rëndomtë saqë s'arrin të na e kapë mendja. Dhe, në këtë katrahurë, jo se ka shumë rëndësi.

Ata që shitën pleskavica dhe pleskavicat

Ata që na i shitën janë për tu parë me dhimbsuri.
Vetëm kur mendoj mundin që u është dashur të paketojnë, të udhëtojnë, të çpaketojnë, të shesin qofte në këmbë në një vend të largët e armiqësor, do të thotë që biznesi në atdhe duhet të jetë në halle të mëdha. Imagjino garën që duhet të kenë bërë, se mos ua zinte sheshin ndonjë çadër kërnackash. Aq më tepër, kur Korça është më afër se Beogradi.

Dua ta përjashtoj dhe opsionin që morën këtë rrugë të gjatë me vullnetin e udhëtarit që i pëlqen të eksplorojë vende të reja.

Por, ndjehej që kishin kursyer - tek kualifikimi i stafit. Asnjë nuk fliste shqip e vështirë të gjeje një gjuhë që të merreshe vesh, përveç shenjave.
Kjo nuk i pengoi shqiptarët të dënden në pleskavica e birrë serbe.

Ata që hëngrën pleskavica dhe pleskavicat

Ndryshe nga ç’mund të mendohet kur lexon blogjet shqiptare dhe grupet e fejsbukut, një çadër serbe në mes të Tiranës nuk bën thuajse fare përshtypje. Nuk do të ndodhte e njëjta gjë me një çadër me qofte e birra Tirana në mes të Beogradit. Unë kam miq, që nuk guxonin të flisnin shqip në baret e Beogradit, ngaqë nuk u shërbenin ose i shikonin me urrejtje.

A jemi ne më të mirë se serbët kur vjen puna te nacionalizmi apo tek ndjenjat kombëtare?

Në marrëdhënien tonë me të huajt, shtresat e kompleksitetit janë si ato të qepës.
Historikisht, ne inatin e kemi pasur me të sojit tonë më shumë se me të huajin. Pa dashur të hap tema historike, por, në shumë raste, që nga Skënderbeu e deri te Lufta nacional-çlirimtare, shqiptarët më shumë bënin luftë kundër shqiptarëve se kundër pushtuesve.

Marrëdhënia e imponuar e kohës së Enverit karshi të huajve, na ka kompleksuar jo pak. Tërë këta breza që qeverisin sot, që kanë paratë sot, e drejtojnë sot, janë rritur e edukuar nën hijen e këtij kompleksi. Prandaj deti mund të shitet aq lehtë. Prandaj, plehrat mund të hyjnë kaq lehtë. Ne kemi raporte të denatyruara karshi njëri-tjetrit e të huajve, karshi tokës e parasë e të huajve, karshi besës e ksenofilisë.

Prandaj, gjithë ata që hëngrën një pleskavicë të vërtetë, janë po të njëjtët nacionalistë virtualë që bërtasin për djegie flamujsh në internet.
Sepse, ne jemi popull i dyzuar: mes asaj që duam të dukemi e asaj që jemi.

Shqipëria që duket, Shqipëria që është... dhe (pa dyshiiiim) pleskavicat!

Edhe Shqipëria e përfaqësuar në “Opinion” nuk ka lidhje me Shqipërinë e vërtetë. aty thuhen ato që duhen thënë. Jashtë emisionit, bëhen ato që duhen bërë.
Sepse, ka kohë që ne kemi 2 standarte, atë që flasim (për hir të të folurës) dhe atë që bëjmë. Madje, më shumë se standarte janë dimensione të jetuari: ne jetojmë mes të dukurit e realitetit biologjik, mes asaj që ekziston vërtet e asaj që ne duam të ekzistojë.

'Nacionalizmi është streha e fundit e horrave'. Kam mundur të vë re që ky postulat filozofik u djeg shumë vetëve, atyre që në thellësi e ndjejnë veten nacionalistë. Tjetër punë se ‘nacionalistët’ në votime votojnë personat dhe partitë që haptas kryejnë veprime anti-nacionaliste. Sepse, në ditën e “sovranitetit” e hedhin votën në mënyrë aspak nacionaliste. Prandaj dhe kjo elitë që drejton nuk është më e ndershme e nacionaliste se ajo masë “sovrane” që e voton.

Nacionalizmi ynë, është vetëm virtual dhe rrallëherë konkret. Në Maqedoni për të disatën herë mund të na fyejnë himnin e flamurin, por, kjo duket sikur nuk ka të bëjë me shtetin shqiptar.

Unë e mendoj si Lubonja, që 'nacionalizmi është streha e fundit e horrave'. Kjo nënkupton që nacionalizmi të zhduket si retorikë për të mbuluar batakçillëqet, e të aplikohet si politikë barazie ekonomike.

Nacionalizmi i vërtetë, është një shtet që minimalisht kërkon të jetë i barabartë me fqinjët. Që ndërton marrëdhënie dinjitoze ekonomike e kulturore edhe me ‘armiqtë’ tradicionalë. Një shtet që nuk ia grisin pasaportat në kufi, që nuk ia djegin flamurin, që nuk ia përdhosin gjuhën, që nuk është i detyruar të lobojë me copa atdheu, jo se e kanë frikë, por se është një shtet që imponon respekt. Një shtet, që nuk kushton 1 euro.
Për fat të keq, ky shtet pasqyron ata që shoqëria dhe ekonomia jonë është: në dukje e hapur, në realitet, e zbërthyer!

Shqipëria “e hapur” dhe pleskavicat

Nëse ky është modeli i hapjes ndaj investitorëve, kam përshtypjen që nuk do të shkojmë shumë larg.

Ndoshta, ngaqë zhvillimin nuk e pres prej qofteve. Nga ana tjetër, struktura jonë ekonomike akoma nuk është përsosur në pikën që të mund të nxjerrë fitim nga çdo qofte e shitur. Nuk besoj se jemi në gjendje të monitorojnë numrin e qofteve të shitura. Në faturat tona tatimore, akoma nuk ka hyrë koncepti i tatimit për kokë qofteje. Për të mos thënë që në çadrën e pleskavicave serbe, askush nuk më dha një faturë tatimore shqiptare.
Kam frikë se shteti ynë ka një evasion fiskal nga mostatimi i atyre pleskavicave, çka mund të dëmtojë stabilitetin tonë ekonomik përballë reçesionit.

Përsa i përket shkëmbimit kulturor e kulinar, do preferoja një marrëveshje bilaterale ku për çdo tezgë pleskavicash të çojmë një kërnackash në Beograd. Për çdo 2 balerina serbe këtej, të kemi një koncert të motrave Ismajli andej, për çdo tallava që u vjedhim serbëve të lejojmë vjedhjen e një hip-hopi, etj.
Egalité!

Qofte – Pleskavica 0-1

Edhe pse mjekët nuk e këshillojnë, unë nuk jam kundër të lexuarit duke ngrënë. E as që të hahet në oborr të panairit të librit.
Do më dukej e pranueshme që tradita shqiptare – 'Tymi' me qofte zgare e birrë të hapur shqiptare të shoqëronte panairin. Aq më tepër që ne historikisht qoftet i kemi mbështjellë me fletë librash të pavlerë. Pra, kemi dëshmuar që jemi një popull që librin edhe kur nuk e lexojmë, edhe kur nuk vlen, nuk e hedhim.
Por ja që në përplasjen e ekonomisë politike mes qoftes e pleskavicës, u shënua një fitore në fushë kundërshtare për pleskavicën.

Kadareja dhe Pleskavicat

Ishte vështirë të shmangie turmat e gjera të njerëzve që rendnin të kërkonin tezgën e librit mbi tradhëtitë e Kadaresë. Ata që nuk e kanë lexuar ndonjëherë Kadarenë, vrapuan për të mësuar për dashnoret e tij. Ndoshta, kjo përcaktoi dhe çmimin “autorja e vitit” për zonjën Kadare.
E përderisa libri doli vetëm pak ditë para, heroizmi i jurisë që gjeti kohë që ta lexonte në orët e fundit para fillimit të panairit, duhet vlerësuar. Aq më tepër, kur i përfytyroj duke lexuar çdo titull të ri në stenda me vetëmohim.
Personalisht, do e kisha motivuar më tepër çmimin si ‘autorja më e mirë e vitit që vjen’. Ose, ‘autorja e Vitit të Ri’.

Por, kjo ka pak rëndësi. Çmimet, etiketat, epitetet, vlerat, për ne nuk thonë më gjë.
Ato kanë vlerë sa një pleskavicë. E cila, shkon shumë e shoqëruar me fletë qepe.

Monday, November 14, 2011

Një njeri i vetëm do të shpëtojë Shqipërinë

botuar te Shekulli, 13 nëntor 2011


A mundet një njeri i vetëm të shpëtojë Shqipërinë. Nuk ka pikëpyetje në fund të fjalisë më sipër, sepse këtë askush nuk e shtron më si pyetje. E shumta, mudn të shqiptohet si ‘pyetje me përgjigjen brenda’.
Krejt jeta jonë ekonomike-politike është ndërtuar mbi filozofinë e njëshit që zgjidh çdo gjë.

Më kujtohen dy episode që hedhin dritë e hije mbi parimin e njëshit.

1

I pari ka të bëjë me një grup udhëtarësh të bllokuar nga bora në qafë mali, duke ardhur nga Kukësi.

Të presësh borëpastruesen në mes të thëllimit, është më keq se të jesh somalez që pret ushqim në mes të urisë. Në Somali, dikush edhe kalon ndonjëherë me një thes ushqime, qoftë një shoqatë, një karvan ushtarak, apo “Mjekët pa kufinj”. Ndërsa në qafë mali nuk kalon kurrë një borëpastruese, thjesht sepse na paska filluar bora!

Personat e bllokuar me furgon në mes të natës në mëshirë të motit të keq e në majë të malit pasi kishin tentuar të njoftonin policinë, mediat, këdo që mund të kishte aq pushtet sa të dërgonte një borëpastruese, vendosën të kryejnë një akt të fundit dëshpërimi: ti dërgojnë sms Kryeministrit. Të gjendur në mes mjegullës mediatike ne kemi krijuar për Kryeministrin një shëmbëlltyrë të dikujt që nuk ka asgjë njerëzore. Për çudinë e udhëtarëve, për 20 minuta u duk borëpastruesja dhe menjëherë mori në telefon ministri i borës. Me një sms në veshin e duhur, krejt ngrehina apatike e shtetit u vu në lëvizje. Udhëtarët shpëtuan. Kryeministri, paska formë humane!

1/1

Rasti i dytë është akoma më i rëndomtë. Një student që për faj të sekretarisë i kanë shkruar një gërmë gabim në diplomë. Meqë e ka të pamundur të bindë punëdhënësit, detyrohet ta ribëjë kartonin, këtë rradhë pa gabime. Me muaj të tërë e përplasin në zyrat e shtetit, të Ministrisë, të Drejtorisë e Rektortatit. Refuzojnë ti japin një karton të ri, edhe pse gabimin e kishte bërë vetë administrata. Paradoksalisht i thanë, eja fillo shkollën nga e para, që të marrësh diplomë tejtër, po deshe!!
Dinosauri i burokracisë nuk ka në plan ta prishë gjumin për të ndrequr gabimin e vet e për të kryer detyrën për të cilën ushqehet.

Në një akt tjetër dëshpërimi, studenti detyrohet ti dërgojë sms kryeministrit. Pas pak ditësh burokracia vihet në punë e plotëson shkresat sikur asgjë të mos kishte ndodhur. Kartoni me shkrimin e saktë) për të cilën e sorrollatën për muaj të tërë duke e hedhur si ping-pong nga një zyrë në tjetrën. Nuk përjashtohet mundësia e në mrekullie, por, gjasat janë që përsëri sms-ja është lexuar nga Kryeministri (ose nga dikush që hiqet si Kryeministri). Edhe në këtë rast, Kryeministri merr një trajtë njerëzore.

A kemi arsye për të dyshuar në njerëzillëkun e Kryeministrit?

1 javë si Zot

Unë jam i bindur që Kryeministri ka ndërhyrë për të zgjidhur të paktën njërin nga hallet e mësipërme të shtetasve. Sikurse, jam i prirur të besoj që vërtet është shqetësuar për njerëzit e mbetur në mes të dëborës. Fakti që nuk e kam parë të dalë në media kjo ngjarje, më bën të mendoj që nuk është shfrytëzuar as si P.R. me publikun.

Por, ajo çfarë më duket tepër shqetësuese në këto dy raste, nuk është prova (sado e vogël) që Kryeministri (të paktën në këto dy raste) nuk është mostër, por fakti, që për të zgjidhur një hall në këtë vend, e vetmja shpresë është të presësh që të ta lexojë sms-në Kryeministri. Përqendrimi në një njeri të vetëm i fatit të njerëzve dhe i zgjidhjes së halleve të tyre, më duket problem kyç i shoqërisë dhe shtetformimit tonë.

Nëse edhe për faktin që nuk ka ujë çezma, që komshiu po shemb muret e brendshme pa përgjegjësi, që diku nuk të japin një firmë, apo që në dyqan shiten konserva të skaduara duhet të shpresosh që të informohet Kryeministri që ingranazhi i shtetit të urdhërohet të fillojë të bëjë punën e vet, atëherë ne jemi një vend i mbaruar.

Nuk ka njeri e as super-men në botë, sado i njerëzishëm e punëtor të jetë, që të mund ta kryejë këtë funksion. Kjo sipërmarrje më kujton filmin e Xhim Kerrit te filmi “Bruce Almighty” që italianët e kishin përkthyer “1 javë si Zot”. Brusi i filmit zuri për një javë vendin e Zotit dhe sasia e lutjeve për ndihmë nga njerëzit ishte aq e madhe, sa edhe një “Zot” nuk qe në gjendje ti lexonte e jo më ti jepte zgjidhje të tërave.

1 edhe 1, bëjnë 1

Sëmundja “e njëshit” nuk është e re.
Përgjatë historisë kemi parë burra që erdhën, u bënë 1-sha e pas tyre lanë vetëm gërmadha.

Mentaliteti ynë feudal vazhdon ende të jetë parim bazë i shtetformimit dhe i shoqërisë. Shkoni në periferi dhe shikoni si sillet kryekomunari, kryetari i bashkisë, apo pronari i fabrikës. Ata janë 1-shi, gjithçka tjetër është “0”.

Mentaliteti i 1-shit ka bërë që deri edhe biznesi shqiptar funksionon si shteti. 1-shi i korporatës merret me gjithçka, edhe me shoferët. Të tërë postet janë fiktivë, si në shtet. Vendimin e merr përherë 1-shi. Edhe se sa pako A4 do të blihet. Prandaj, me ikjen e 1-shit çdo biznes thjesht shkërmoqet e zhduket. Askush nuk ndërton struktura që ti mbijetojnë 1-shit.

Pjesa më e madhe e ministrave (për delikatesë, të mos themi ‘të gjithë’), ditën e parë të punës, shumëzojnë me zero gjithçka ka bërë pararadhësi. Secili, mendon se vetë është zanafilla e jetës. Me një megallomani plebeu duan ta nisin nga e para.

Prej shumë vitesh, komplimenti më i madh mes burrave me peshë vazhdon të mbetet “ku je o njësh”.
Krejt politika jonë është e ndërtuar mbi parimin “ku je o njësh”.

1 minus 1, bëjnë prapë 1

Vetë opozitarizmi i këtyre 20 viteve është bazuar mbi demonizimin e njëshit. Kjo ka bërë që konsumatorët mediatikë vërtet urrejnë 1-shin aktual, por janë aq të dhunuar psikologjikisht sa janë të paaftë të shohin më shumë se “1”.
Vendin e njëshit aktual, e zë përherë njëshi i rradhës. Sepse, publiku pret gjithçka nga 1-shi. Ne kemi ndërtuar një shoqëri që pret 1 shpëtimtar. Jo 2. Larg qoftë, 3!
1! Vetëm 1! Aq duam, aq na bën punë. 1. vetëm 1!
Për sa kohë që shteti është 1-shi dhe 1-shi është shteti, nuk ka shpresë për përmirësim. Nuk ka shpresë që të ndërtojmë stuktura fuinksionale. Nuk ka shpresë që borëpastrueset të dalin atëherë kur duhet, por vetëm kur i urdhërojnë.

11/11/11

Para dy ditësh ishte data e famshme palindromë 11/11/11. që nga mesi i Mesjetës (11 nëntor 1111) nuk kishim pasur një pushtim një-shash. Për disa, kjo datë ishte një ters i madh. Disa thanë që është fillimi i fundit të epokës sonë, siç shkruhet në kalendarin majan.
U dëgjuan edhe zëra që ky është një fillimi i ri për njerëzimin. Frekuenca e vibrimeve të planetit do të na bëjë ta duam më shumë jetën dhe gjithçka që na rrethon.
në Kinë pati bum martesash.
Kjo data me shumë 1-sha, ishte si rastësisht dhe festa e San Martinos – festa e atyre që u vënë gratë brirë.

Nëse data me shumë 1-sha është një fillim i ri apo jo, mbetet për tu parë.

Paradoksalisht, ajo që na mungon, është 1 person. Ai që kur të jetë në majë të piramidës do të thotë i 1-ri: “boll më me njëshat!

ËNDRRA MAQEDONASE

botuar te 'Gazeta' dt 9 Nëntor 2011

Shumë gjëra kanë ndryshuar që nga filimvitet ’90 kur na dukej se Europa e Amerika, ishin veç një hap larg. Në atë kohë e krahasonim veten me ta për të parë ku jemi e ku do donim të shkonim. Tani, vendin e ëndërrimtarëve me shapka në këmbë e kanë zënë pragamatistët që bëjnë pushime në Dubai. Kohët kanë ndryshuar. Prioritetet po ashtu. Objektivat janë ripërcaktuar. Tani nuk krahasohemi më me Europën, le më Amerikën (pasi dhe i kemi parë më nga afër). Tani, shohim nga Maqedonia për të parë ku jemi e ku duam të shkojmë. Drama jonë sot nuk është Europa e humbur, por, Maqedonia që na duket përherë e më larg.

Maqedonia filmike

Maqedonasit kanë e pakta një regjisor të njohur botërisht, Milcho Manchevskin (kandidat për Oskar) dhe një Luan të Artë në Venezia (Before the Rain).

Do doja të rivizitoja me mendje 2 filma maqedonas, një të Milcho Manchevskit, “Majki”, dhe një të Darko Mitrevskit, “Bal-can-can”. Kinematografia – maqedonase (siç thonë) qendron në bisht të trenit të ish-Jugosllavisë.

Bal-Can-Can

E kam parë ‘Bal-can-can’ 3-4 vjet pasi kishte dalë. Edhe pse qendrojmë shpinë më shpinë me Maqedoninë, rrallë e kruajmë kurrizin, edhe pse na ha shpesh.

Bal-can-can është filmi më i sukesshëm komercial në atë vend që nga ndarja e ish-Jugosllavisë pasi e kanë parë nja 120 mijë shikues. Fabula e Bal-can-can është një anekdodë që qarkullon prej vitesh në forma të ndryshme.

Trëndafili (Vlado Jovanovski), një maqedonas frikacak i trembur nga thirrja në ushtri vendos të arratiset nga konflikti i armatosur që po plaste në Maqedoni së bashku me të shoqen, duke tërhequr pas vjehrrën, Zymbylen. Vjehrra u vdes rrugës, ndërsa kishin kaluar kufirin bullgar, dhe ata detyrohen të kthehen për ta varrosur në shtëpi. Për të shmangur sikletet me doganën, vendosin ta mbështjellin me tapet, i cili, siç ndodh me shumë gjëra të lëna pa vëmendje në vendet tona, vidhet.

Pjesa tjetër e filmit është një rendje në kërkim të tapetit, përmes shteteve të ballkanit. Njësoj si mercedesët, edhe tapeti shitet dorë më dorë përmes tokave ballkanike.

Për arsye bashkë-prodhimi Mitrevski është i detyruar të fusë një italian në lojë, me të cilin Trëndafili niset të kërkojë tapetin me trupin e plakës. Italiani, i biri i një vëllai prej gishti të Trëndafilit, i ka premtuar të atit ta ndihmojë birin e mikut-vëlla në çdo situatë. Kjo, dhe përpjekja për ta bërë filmin që ti përgjigjet kërkesave të një audience të huaj e sforcojnë shumë skenarin, por pa e zbehur fabulën. Gjysma e parë e filmit, është një komedi e zezë e mrekullueshme. Gjysma e dytë, kalon nëpër disa klishera e grotesk deri diku të pagëlltitshëm. Gjuetarët e tapetit përshkojnë tokat ballkanike ku zbërthehen tëtrë problemet e rajonit, korrupsioni, trafiku, urrejtja etnike, luftërat pa sens, torturat e përdhunimet. Në Kroaci, psh., një skenë pa shije tregon sesi myslimanë e ortodoksë që po vriteshin, ulen në gosti së bashku sa për sytë e disa vizitorëve të huaj.

Ky film mund të kishte dështuar, si shumë tentativa të tjera ballkanike për të rënë në sy të të huajve, si të atyre që japin paratë, dhe audiencës që kërkon ekzotiken në Ballkan. Por, falë cilësive shumë të mira të regjisorit, ai krijon një komedi ku secili shtet ballkanik mund të gjejë vetveten.

Me shije të keqe, edhe skena finale, ku filmi befas (dhe pa sens) kthehet serioz dhe mafiozët kosovarë shpërthejnë në një përleshje alla Rambo miksuar me western.

Njësoj si Bal-can-Can që do e ndaja në dy gjysma, njëra e mrekullueshme dhe tjetra e lodhur e skematike, edhe filmi Majki i regjisorit që ka marrë Luanin e Artë, Milcho Manchevski.

Majki

‘Majki’ (2010), që do të thotë “Nënat” në fakt është një titull pa sens. Duket sikur regjisori, pasi ka parë një eksperiment të shkuar dëm, ka tentuar të gjejë një fije që të mund ta lidhte katrahurën.

Pritshmëria ndaj Manchewskit është e lartë në botë, si për çdo regjisori të atij kalibri. Dhe, në fakt, gjysma e parë e “Majki” tregon që ai është një regjisori i fuqishëm, njohës i mirë jo vetëm i kameras, montazhit, por dh ei skenarit e lojës së aktorëve.
Gjysma e parë të mban pezull. Është historia e dy gocave të vogla, që për lojë, shpikin një manika që i persekutonte. Me finesë e vërtetësi, autori, na fut në psikologjinë e fëmijëve që arrijnë të mashtrojnë dhe nënën e tyre.

Pas episodit të fëmijëve, ndjekim historinë e 3 të rinjve që duan të xhirojnë film në një fshat malor ku jetojnë vetëm 2 pleq, vëlla e motër, por që nuk flasin prej vitesh me njëri-tjetrin. Kjo pjesë të ngre emocionalisht e të mban pezull prej karaktereve të forta të personazheve – të rinjtë në një trio dashurie-tradhëtie, pleqtë mes ekzistencializmit fizik e njerëzor. Loja e ‘plakës’ Ratka Radmanovic ishte një tjetër pikë e shkëlqyer e filmit. Por, tamam aty ku ti prisje që filmi të të çonte në një tjetër nivel dhe që 2 historitë e para të lidheshin, regjisori, me një tentativë thellësisht ballkanase për “të çuditur” botën, i futet një eksperimenti.

Historia e tretë është ajo e dokumentarit mbi një vrasës serial në një qytet të vogël. Filmi, pra, shndërrohet në dokumentar, si nga stili i xhirimit, dhe nga struktura dramatike. Magjia vdes. E tëra më pas është një kronikë TV me shije shumë të keqe që të shtynte të dilje nga kinemaja. Finalja e këtij pseudo-dokumentari është që vrasësi ishte një gazetar lokal.

Dhe pasi ju kam treguar tre episodet që nuk lidhen gjëkundi me njëri-tjetrin, ndoshta do donit të dinit, pse i është vënë titulli “Nënat”?

As vetë regjisori nuk e di. Ndoshta prandaj iu desh në konferencë shtypi gjatë premierës që të shpejgonte për minuta të tëra se ç’lidhje kishte titulli me filmin. Dhe një film që ka nevojë për kaq shumë shpjegime, nuk është më film.

E duam Shqipërinë si gjithë Maqedonia

Dy filma me dy gjysma të mira. Po ti bësh bashkë, del, matematikisht një film shumë i mirë. Një film, që po të mbledhësh shumë copëra nga 2010-a e këtej, ne nuk e bëjmë dot.

A ia vlen vërtet të flas për këto dy gjysma me gjithë gjërat që nuk shkojnë në to?! PO!
Po, për sa kohë që asnjë prodhim shqiptar nuk ka arritur që të fitojë as 1 të 120-tën e audiencës së Bal-Can-Canit dhe asnjë regjisor shqiptar nuk ka marër ende një Luan të Artë si Milcho Manchevski.

Dhe të mendosh që Maqedonia nuk është vendi më kinematografik i Ballkanit. Ajo vjen pas Kroacisë, Greqisë, shumë, shumë pas Rumanisë, pas Serbisë... Për fat të keq është modeli që do na duhet të ndjekim. Edhe në kinema.
Harrojeni Hollivudin, Kanën apo Toronton.
Mos tia ndajmë sytë makinës së fundit të garës, asaj që është para nesh. Maqedonisë.

Sunday, November 6, 2011

7 mëkatet e Halloween-it

botuar te Shekulli, e dielë, 6 nëntor

Fakti që Halloween – festa e të vdekurve – u festua në Tiranë 2 ditë para krejt botës që e ka shpikur e festuar prej shekujsh kaloi si një gjë normale. Mua, nuk më duket as gjë normale e as për tu kaluar. Në koren e këtij fakti në dukje qesharak – tërë bota feston më 31, ne e festojmë kur të na vijë, më saktë, kurdo që të bjerë e shtunë, qoftë më 29 apo me dt 1 – shpërfaqen problemet tona kombëtare.


Keeper of the 7 keys I

Çfarë është një halloweeen shqiptar?
Për aq sa kam mundur të konstatoj në këto vite, është një pasqyrë e shëmtuar ku kultura jonë popullore – thelbësisht televizive – shkërben modelet botërorë.
Pasi kemi parë shumë filma me halloween, e çka është për të qeshur shumica kanë qenë filma komikë – kemi vendosur të festojmë edhe ne.
Njësoj siç adoleshentët tanë me një zell prej majmuni kopjojnë festën “The Prom” amerikane, popullsia metropolitane që do të argëtohet kopjon “Scary Movie”, veçse, seriozisht.

Nga halloweeen-i i vërtetë ne humbasim gjithçka.
Ajo festë që në botë është skalitur si ndërthurje e besimit me traditat e vjetra, e ku ka plot elementë argëtimi që e bëjnë të veçantë – kostume, ‘trick or treat’, përrallat e horrorit, rrengjet, vizitat në vende të magjepsura, etj. - tek ne është përkthyer si: eja veshim ca maska seksi e të bëhemi tapë në bare e pabe.
Edhe këtë vit, halloween u festua në Tiranë 2 ditë para pjesës tjetër të botës.

Nuk na ra shumë në sy, se ne këtë marrëdhënie kemi me perëndimin në të tëra fushat: ata thonë duhet bërë kështu, ne bëjmë ashtu si na leverdis ne. Prandaj në sytë e perëndimit jemi akoma majmunë me bisht.


Master of the rings

Arsyeja pse ne nuk e festojmë më dt 31 Tetor, siç festohet prej shekujsh është arsye në thelb, ekonomike. Kapitalistët e rinj e të shkathët shqiptarë, kanë kuptuar që për të nxjerrë makismumin nga një festë, është mirë të ndodhë të shtunën. Nga ana tjetër, ata janë të ndërgjegjshëm që festaxhinjve metropolitanë mund tu shesësh çdo gjë, mjafton ti bësh të ndjehen që po ‘gëzojnë’. Konsumatorët prej kohësh pranojnë të pinë pije të dyshimta, të dëgjojnë muzikë të dyshimtë, veç për tu dukur se po bëjnë qejf. Atëherë, pse të mos u japësh edhe festa në data të dyshimta?

Sigurisht, jo të gjithë. Disa biznese pritën datën 31 Tetor për të organizuar një festë, e ca të tjerë, më të zgjuar, e nisën festën me 29 (të shtunën) për ta përfunduar më 31.
Por në thelb biznesi shqiptar (në një pjesë të konsiderueshme) është ngritur mbi disa principe të dyshimta, por të suksesëshme: anashkalimi i vlerave morale e kulturore – askush nuk të ndëshkon, dhe mbi të gjitha, abuzimi mbi lakminë dhe mendjelehtësinë e konsumatorit. Unë nuk do habitesha nëse edhe festën e Flamurit apo Krishtlindjen ta sillnin nja 2 ditë para, në rast nevoje.
Ky lloj biznesi që nuk përfill realitetet historike, morale e kulturore, nuk na jep shumë shpresë për të ardhmen. Lehtësia për të ndryshuar datat e festave në varësi të fitimit, në koncept, më bën të besoj se nesër mund të ndryshojnë dhe kufinjtë pa qeder, nëse do fitojnë ca më shumë. Në fakt, kjo po ndodh realisht. Që nga plehrat e jashtme e deri tek ujërat e jugut u kaluan si pa të keq, përderisa ka njerëz që kanë biznese aty.

Edhe Yakuza japoneze apo mafia ruse ka shtylla nacionalizmi. Tek ne biznesmenët-nacionalistë mungojnë. Por kjo është një temë tjetër.

Lehtësia me të cilën ndryshohet në pak vjet një datë e sanksionuar nga bota që e feston prej shekujsh, tregon që biznesi ynë operon në klimën e mos-ndëshkimit.
Kush mund ta ndëshkojë, shteti? Ky shtet?? Apo konsumatori? Cili konsumator? Ata që bridhnin me maska të mjera në datë 29, të lumtur që do ‘festonin’?

Biznesi sillet kështu kur ka përballë vetëm kunguj halloweeen-i: konsumatorë pa tru.


Rabbit Don't Come Easy

Në një vend ku ndodh Gërdeci e prapë, zyrtarisht asgjë nuk ka ngjarë, s’mund të jetë data e Halloweeen-it krimi më i madh. Por, nëse biznesin do ta justifikoja deri diku, asgjë nuk mund të justifikojë kungujt.

Kungujt e Halloweenit janë pjesa e festës që më shijon shumë. Kunguj bosh – të zgavruar, por që për një natë, të trembin.

Më shqetëson shumë lehtësia me të cilën ne e lemë veten të gënjehemi. Të gjithë jemi të informuar që data e saktë është 31-shi, por, sa shumë vrapuan për të festuar më 29. Më shqetëson fakti që nga këta, që nuk pyetën se sa qesharakë duken me maska në datë 29, ne presim ndryshime. Këta, na u dashka të jenë “të indinjuarit”. Këta, do kuptokan të vërtetën sociale e do mbushin sheshet për të bërtitur. Këta, do e bëjnë këtë vend një vend më të jetueshëm.

Në fakt, këta janë e kundërta. Këta, kushdo mund ti nxjerrë në shesh me një datë false a me një maskë. Janë gati të vrapojnë kudo ku u premtohet pak argëtim i vobektë e i lirë.


Better Than Raw

Nga qyteti Studenti më 29 zbrisnin konviktorët, ata që e dinë më mirë se ne se ç’ndodh në provinca. Ata që duhej të zbusin arrogancën e Tiranës me butësinë e vuajtjes së periferive. Ata që mund të organizohen në protesta, si në ‘90-n.
Vrapuan për tu ndjerë si gjithë të tjerët.

Pjesë e trishtimit është dhe fakti që shumica e atyre që rendën të festojnë, ka shumë mundësi që të mos ia kenë idenë se çfarë është halloween-i. E as kanë vrapuar për ta gërmuar në Wikipedia.
Po të kishin këtë lloj kurioziteti për të vërtetën, ky vend nuk do të ishte kështu. Shqipëria, nuk do të qeverisej kështu siç qeveriset.

The dark ride

Problemi i madh që kemi si komb është marrëdhënia me të vërtetën.
Në datë 29 tetor ishte kaq e lehtë të gjeje një festë të rreme, në një datë të rreme, për një traditë të rreme, me gëzim të rremë, me maska borxh. Askush nuk u ndje keq nga ata që festuan.

Shohim përditë në TV njerëz që gënjejnë pa cipë, për gjëra që i kemi parë të tërë ashiqare e ca i kanë provuar në kurriz, e askush nuk ndjehet keq. As ata që dalin, as ne që konsumojmë TV.
Ne jemi masa e kungujve që nuk ka më ndjeshmëri ndaj së vërtetës. Jetojmë një gënjeshtër të madhe, për të cilën s’na e ndjen më. Prandaj, se 29, se 31, ç’rëndësi ka?


The Time of the Oath

Në zemër e në shpirt/vërtet e urrej ta paguaj këtë haraç/duhej të isha i fortë, i ri dhe qëndrestar/por e vetmja gjë që ndjej është dhimbja.
Në një përkthim të lirë, kështu do të mund të sillej një strofë nga “A tale that wasn’t right” e grupit gjerman të rrokut Helloween. Titulli (“7 sinners”) dhe mestitujt, janë albume të këtij grupi që si simbol ka kungujt e halloweenit.

Kam vetëm një shpresë të vogël, që njerëzit që nuk pranojnë të jenë masë kungujsh të mos ikin jashtë e as të konformohen, e që bashkë me ta të mos zhduken të vërtetat tona sociale. Kemi arritur në një pikë të vështirë si komb. Po luftojmë për të ruajtur të vërtetën. Jo për barazi, as për drejtësi, as për njerëzillëk. Jo. Po përpiqemi vetëm që e vërteta të mos vdesë nën ngërdheshjet televizive e turmat e kungujve.

Prandaj, pavarësisht se halloween-i është në thelb festë e huaj e pa pikë lidhje me ne, për mua, 29 apo 31 ka shumë rëndësi. Shumë. Vërtet shumë. Një betejë e vockël, për të vërtetën.
29 a 31, është kufiri ku ne kuptojmë sa kunguj të zgavruar ka në qarkullim e sa jo.