Botuar në rubrikën Komikat Kozmike në revistën Klan, 14 qershor 2014
“Ju ka kapur juve Mevlani?” ishte pyetja e një anëtari të jurisë së filmit të Akademisë Kult, një nga juritë e shumta që përcaktojnë të nominuarit e 11 kategorive. “Mevlani” është producenti i njërit nga filmat, që më pas rezulton i nominuar. Ndër vite, meqë jam pjesë e organizimit të show-t final të çmimeve Kult dëgjoj ankesat e pafundme të artistëve, muzikantëve, aktorëve e regjisorëve për çmimet e dhëna, edhe pse nuk mbaj mend që ndonjë nga problematikat që ata ngrenë ta kem parë të artikuluar në shtyp. Pra, ose problemet nuk ekzistojnë e artistët ankohen se janë xhelozë e mistrecë, ose probleme ka po artistët janë frikacakë të ngrenë publikisht shqetësimet e tyre.
Këtë vit, Kult jepte një çmim dhe për filmin, duke mbledhur filmat më të mirë shqiptarë në 5 vjet. Meqë jam personalisht i përfshirë në fushë, e pashë më me vëmendje mënyrën e funksionimit, dhe më lindën disa shqetësime, sidomos pas shpalljes së të nominuarve, filmit “Lindje Perëndim Lindje” të Gjergj Xhuvanit, filmit “Amnistia” të Bujar Alimanit, filmit “Pharmakon” të Joni Shanajt dhe filmit “Balkan Baazar” të Edmond Budinës. Unë i kam parë të katërt filmat, dhe për 3 prej tyre kam bërë dhe shkrime në shtypin e shkruar. Për fat, këto shkrime i kam bërë kur nuk kisha filluar të bëja filma vetë, kështu që qasja ndaj tyre është krejtësisht konceptuale dhe artistike. Mendimi im atëherë e tani është që “Amnistia” është një film i mirë, që “Lindje Perëndim Lindje” është po ashtu një film i mirë (megjithë të metat a defektet që mund t'u gjenden të dyve filmave në një shqyrtim të përimët), që “Balkan Baazar” është një film i dobët dhe “Pharmakon” një film shumë i dobët (shkrimet mund t’i gjeni në blogspotin tim).
Duke gjykuar nga bisedat me shumë kolegë artistë, mendimi mbi këta 4 filma është pak a shumë i njëjtë me timin, edhe pse shumica e tyre rezervohet vetëm në biseda në kafene, dhe nuk kanë në plan të prishin marrëdhëniet me kolegët filmbërës. Pyeta një kolegun tim për “Balkan Baazar”. Më tha, “nisa ta shikoja por...” Kjo fjali, flet më shumë sesa lista e të nominuarve në Kult.
Por, duke u nisur nga ajo që besoj e mendoj unë për këta filma, pyetja e parë që më lind, është “sa serioze është kjo Juri?”
Serioziteti i jurisë
Duke qenë një njeri që merrem me kinema, mund t'ju sjell një përvojë personale. Filmi “Femrat” ku jam skenarist dhe producent, një film që theu të paktën një tabu në kinemanë shqiptare, atë që “publiku nuk e do kinemanë”, nuk ia doli dot të kalonte përtej 8-shes, le më të nominohej në 4-shen e të nominuarve të jurisë së filmit (përbërë në rend alfabetik nga Andia Xhunga, Edi Topi, Eno Milkani, Eol Çashku, Kristaq Mitro, Rovena Lule, Vasjan Lami).
Ju do thoni, “aaaa, ja ku flika lepuri”, por në fakt, unë dua vetëm të nxjerr një të vërtetë të jurisë. Juria NUK e ka parë filmin “Femrat”. Ose më saktë, jo të gjithë e kanë parë. “Femrat” është shfaqur vetëm në kinema për disa javë, dhe nuk ekziston as në DVD, as në TV, as në Internet e (ende) as në Digitalb. Nëse një nga anëtarët e jurisë ka qenë jashtë shtetit (siç dhe është e vërtetë), ai nuk e ka parë dot filmin. Po ashtu, kam konstatuar që shumë kolegë artistë nuk e kanë parë filmin në kinema, sepse kanë qenë të zënë, se u ka mbetur hatri që nuk i kemi ftuar në premierë, se nuk para shkojnë për të parë punët e të tjerëve, për përtesë, injorim, xhelozi, apo për shumë arsye. Nëse një ose më shumë anëtarë të jurisë nuk kanë mundur ta shohin filmin, sa kredibilitet ka kjo juri?
Përveç filmit “Femrat”, sa filma të tjerë kanë arritur të shohin, të GJITHË anëtarët e jurisë?
Kredibiliteti i jurisë, bie edhe për faktin që ka anëtarë jurie që kanë “marrë pjesë” në mbledhje me anë të e-maileve, çka ngre pikëpyetje të rënda mbi seriozitetin e debatit artistik që ka pasur gjatë punës së saj.
Në bisedë informale me një nga anëtarët e jurisë, ai mbështet të tëra opinionet e mia për 4 të nominuarit. Madje, për njërin nga filmat, thotë edhe se “Nuk e mbaj mend, se është aq i dobët sa e kam fshirë nga memorja”. Përveç faktorit “a ju ka kapur Mevlani”, kjo më bën të mendoj që shumica nga anëtarët gjykojnë për filmat pa i ri-parë ata. Mirëpo, sa vlerë ka gjykimi për një film që e ke parë në 2011-n (dhe janë aq të dobët, sa asnjë anëtar jurie nuk vret më 2 orë e gjysëm të tjera për t'i ri-parë) dhe që do e krahasosh me një film që e ke parë në 2013?
Dhe, a është e njëvershme që një film që sheh në kinema ta krahasosh me një që sheh në youtube apo në DVD? I gjithë procesi është i pandershëm dhe i padrejtë, por, ja ku janë të nominuarit, ndër ta edhe 2 filma që janë shumë të dobët. Ndaj pyetja e dytë që më lind, është, cilat janë kriteret që është bazuar juria e filmit për të përzgjedhur të nominuarit?
Kriteret e jurisë
Festivalet e mëdha, le të themi Kana apo Berlini, Toronto apo dhe Oskarët, kanë politikat e tyre të përzgjedhjes së filmit. Një film mund të jetë “një film për Berlin” por jo “një film për Kanë”. Ato janë festivale që përzgjedhin atë produkt që u rri më shumë në filozofinë e vet. Por, Kult nuk është një festival, është një vlerësim i tërë produktit kombëtar në fushën e filmit. Atëherë, cilat janë kriteret?
Jam i sigurt që asnjë nga anëtarët e jurisë nuk do dinte të jepte një përgjigje të qartë e as të njëllojtë me tjetrin. Sepse nëse kriteret do ishin artistike, prania e gjysmës së filmave në 4-shen e nominuar është pa sens. Nëse kriteri do të ishte “të jetë produkt i QKK dhe jo indipendent” është ta kthesh Kult-in në një derivat shtetëror. Unë besoj se asnjë nga juria nuk do merrte guximin të mbronte publikisht të nominuarit. Ata e dinë vlerën e vërtetë të atyre që kanë nominuar, dhe besoj se kanë aq cipë artistike sa të mos i dalin mburojë mediokritetit, as duke e justifikuar me kriterin: “është shije personale”. Megjithatë, le të flasim për shijen.
Vlerat dhe vetë-çertifikimi
Në botë ka vetëm 2 vlerësime të një filmi, ai i publikut dhe ai i kritikës. Vlerësim të publikut, deri tani ka marrë vetëm një film. Vlerësim të kritikës nuk ka. Kritika e filmit te ne, thjesht, nuk ekziston. Ka vetëm ca gazetarë pa lidhje me filmin që bëjnë qoka lart e poshtë, por, kritikë të mirëfilltë nuk ka.
Në këtë vakuum, dalin të vetë-çetifikuarit. Artistë, filmat e të cilëve nuk vlejnë, por në mungesë të kritikës vetë-çertifikojnë filmat e tyre, të shokëve. Në tavolina çfarë nuk thonë, por, publikisht, dalin dhe i krehin bishtin njëri-tjetrit. Mbrojnë dhe fondet e dhëna në mënyra të dyshimta. Jo më larg se para ca muajsh dëgjova nga një aktor konceptin që paska ca artistë që “luajtkan në Wembley”. Medemek, që qenkan ajka e kinemasë e na bënkan çudira ndërkombëtare. Kjo, në rastin më të thjeshtë është një rrjedhje, dhe është një tallje me komunitetin.
Në rrafsh ndërkombëtar, në 20 vjet, Shqipëria mezi ka arritur të ketë jo më shumë se 5 filma në rrethin e festivaleve të mëdhenj. JO në Konkurim! Por, thjesht të shfaqen bashkë me disa qindra nga e tërë bota në kuadrin e një festivali të madh. I vetmi film që ka hyrë në konkurim në Berlin, “Falja e gjakut”, nuk është produksion shqiptar. Atëherë, për çfarë Wembley flasin megalomanët? Gënjejnë veten dhe të tjerët, sikur po bëjnë artin e madh.
Shumë mirë mund ta kisha injoruar listën e të nominuarve në KULT, si një tjetër mediokritet të rradhës, sikur, të mos dalloja aty 2 dëme të mëdha. Një ndaj publikut, e një ndaj Kult-it.
Dëmi i madh
Kult është përpjekja e vetme në Shqipëri (private) për të vlerësuar artistët. Ata që e organizojnë, u japin çmime artistëve fitues, jo një trofe çeliku por shpërblim monetar gjë të cilën nuk e bën as shteti. Shumë lehtë, unë mund të ngre gishtin ndaj Drejtorit Ekzekutiv të Kultit, e t'i them, ç'janë këto nominime mediokër?! Dhe ai do më thotë, “Ja ku është juria. Juri nga jashtë shtetit nuk sjellim dot”. Ndaj, i takon jurisë të japë llogari për zgjedhjet e veta dhe të mbrojë integritetin e vet. Juritë si kjo e filmit, hedhin poshtë gjithë punën 10 vjeçare të Kultit, duke e bërë aq joserioz seleksionimin deri te nominimet. Kult është vërtetë një inisiativë private, por vlerat artistike që nominohen aty janë publike, ndaj, juria duhet të mbajë përgjegjësi para komunitetit artistik dhe publikut, si kur dëmtojnë imazhin a artistëve e produkteve të mira ashtu dhe kur promovojnë vlera mediokre. Por, dëmi më i madh i vjen publikut. Duke ngritur në Kult mediokritetin, ata prishin shijen e publikut dhe rrafshojnë çdo sistem vlerash e vlerësimi.
Të tjerët
Këto që po them, jo vetëm për filmin, por dhe për teatrin, muzikën a librin, i mendojnë shumë vetë. Ata nuk flasin, sepse nuk duan të mërzisin autorët, shpesh dhe miq. Edhe unë e di që autorët e këtyre dy filmave do mërziten. Por, duhet t'u them, që filmat e tyre të mërzitshëm kanë mërzitur shumë të tjerë, më kanë mërzitur edhe mua. Ndaj, le ta ndajmë pak mërzinë mes nesh. Nuk është krim të bësh një film të keq. Jetojmë në një vend ku hidhen në erë makina, njerëz e deri dhe fshatra. Ndaj, një film i keq është një gjë shumë e vogël. Por, tjetër gjë është të bësh një film të keq, e tjetër ta promovosh atë me zor, me miq, qoka e konjuktura, si të ishte një “kryevepër” që ne nuk e paskëshim kuptuar.
Lista e të nominuarve do harrohet, sepse vlerat e vërteta i qendrojnë kohës, mediokritetet zhduken. Por, nëse artistët duan t'i heqin ca kokëçarje vetes, bëjnë mirë të ngrenë zërin publikisht ndaj jo-seriozitetit të jurive, ose të mos ankohen më në tavolina e kafene. Përndryshe, juria do funksionojë gjithmonë me parametrin “a ju ka kapur Mevlani?”
Friday, June 20, 2014
Thursday, June 5, 2014
Gërmat me të vogla
botuar në rubrikën Kozmikomiket të Revistës Klan, dt 30 Maj 2014
Ndodh pak a shumë kështu: Ty të duhen ca para (shpesh edhe që nuk të duhen, por ti nuk i qëndron presionit: bli shtëpinë e ëndrrave, shko për pushime e paguaj vitin që vjen, bli makinën që ke ëndërruar), gjithçka rrotull teje ta bën shumë të lehtë, reklamat televizive, bli me këste pa e ndjerë, bli sot e paguaj më vonë, te tavolina e agjentit bankar të presin me buzëqeshje, në nja dy vende të qerasin dhe me kafe, të duket sikur problemi je vetëm ti, se nuk i plotëson të tëra kushtet, të shohin me një shikim dashamirës, hajt, se do mundohemi të të kualifikojmë, dhe kur të thonë që do të t'i japin paratë, ato që mbase as nuk të duhen, të duket sikur po të bëjnë një favor, pastaj vijnë pirgjet e letrave, ja dhe pak dhe mbaruam, ti me dikë tjetër (një shok që të do të mirën) uleni e firmosni pirgje pa fund, diçka brenda teje ka një sëkëlldi të lehtë, mund të jesh mbushur dhe me djersë, mund ta kesh për herë të parë dhe ndjehesh si në në provim që nuk e di se si do dalë, sikur të mund t'i shihje një herë para se t'i firmosje, por në këtë rrugë kanë kaluar të gjithë, letrat duhet të jenë standart, përderisa firmosin të tjerët, pastaj është dhe çështja e sigurisë që fal sistemi, ti ke besim te Bankat, te shteti, te sistemi, me siguri ka institucione, ka njerëz, ka ingranazhe të dizenjuara për të të mbrojtur nga abuzimi, a nuk thamë se në këtë rrugë kalojnë të gjithë, kanë firmosur dhe të tjerë, agjenti para teje buzëqesh dhe rrezaton mirësi e mbështetje, a nuk e thonë dhe reklamat që banka të do të mirën, që është partneri yt i besuar, që kujdeset për ty, që ndërton të ardhmen tënde me ty, firmat hidhen, paratë do të kalojnë në një llogari të hapur enkas për ty, ajo gjëja që të gjithë thonë se është ëndrra jote (a ke pasur vërtet këtë ëndërr, kalamajtë ëndërrojnë t'u blejnë kuaj dhe jo shtëpi, por, këtë ëndërr kanë dhe të tjerët, këtë ëndërr duhet të kesh të thonë reklamat, filmat, gossipet) do të bëhet e jotja, për të kuptuar që ndoshta ti nuk doje atë dhe ajo nuk të duhej ty, letra që ke në dorë thotë se këstet do të vinë duke u ulur, vetëm në fillim pak shtrëngim (ndoshta s'do bësh pushime të tjera më, se çdo lek do shkojë për ta shlyer) pastaj do nisin të zvogëlohen, ti fillon me një këst 48 mijë lekë, të reja, që të duken sa më pak, dhe pas 10 vitesh, ti sheh që ajo që duhej të ishte reduktuar në 230 mijë lek (të vjetra, të vjetra, edhe pse në letra kanë një zero mangut) vazhdon të jetë 480 mijë (të vjetra, se kështu rëndon më shumë barra) dhe ti nuk e kupton sesi, por nuk merr dot frymë, gjithçka fiton shkon në një gropë të zezë, fillojnë telefonatat, zëri nuk është më as dashamirës as qetësues, ajo që duhet të të falte besim është bërë makthi yt, banka të ka në shënjestër, nxjerr dhëmbët, dërgon njerëz, të bezdis në familje, prindërit janë bërë me zemër, nuk ikën dot as jashtë sepse ke një zinxhir pas këmbe, po ike do të vijnë ca njerëz të të marrin ç'ke, shpesh përmbaruesit vijnë dhe me dhunë, me të fortë, janë njerëz të punësuar nga Banka, banka që të plotësonte ëndrrat, dhe ti nuk e di se pse vazhdon të jetë barra kaq e rëndë, agjenti yt nuk është më aty, ose nuk është më ai i pari, ti gjen një mik e një shok që punon në bankë, dikë që të mund të kesh besim, e pyet se si është e mundur, pse po vazhdon të paguash kaq shumë, letra thotë që këstet do duhej të ishin minimale pas kaq vitesh, dhe ai të sheh me trishtim dhe të thotë se do duhej të kishe lexuar gërmat me të vogla në fund të faqeve që ke firmosur, të kujtohen tani ato fletë që firmosje, djersitja, dhe kupton ç'ka ndodhur.
E vërteta e fjalisë më sipër
Kjo ishte një fjali shumë e gjatë. Nëse keni mbërritur deri këtu, do të thotë se e keni lexuar. Do kishit bërë mirë të lexonit edhe ato fjalitë me të vogla me të cilat bankat ju kanë blerë lirinë. Ato fjalitë më sipër nxjerrin zhveshur shumë fajtorë. Njerëz që ti i paguan e i voton të të mbrojnë por që të kanë lënë në mëshirë të fatit. Madje, në mëshirë të fatalitetit. Në momentin që ke hedhur atë firmën nuk ka më fat, ka vetëm sistem të vajosur mirë. E përkthyer në Shifra sipas BB, nëse ti blen 1 shtëpi me kredi, në 20 vjet Bankës ia kthen si të kishe blerë 2. Dhe, kjo ndodh vetëm te ne.
Fajtorët
Ekzekutivi, mund të ndërmerrte hapa për ta mbrojtur konsumatorin. Mund të ketë institucione kontrolli e monitorimi, ndoca zyra ku në bordero ca njerëz firmosin për të marrë rrogën çdo muaj që të të mbrojnë ty. Ato lloj institucionesh që duhet të kishin vënë alarmin që me gërma të vogla dëmtohet konsumatori, sesi atij i lidhen duart me kontrata abuzive, me kushte shumë më të rënda financiare se çdo vend tjetër në Evropë. (sipas BB: Shqipëria, interesat më të larta të kredive në Evropë, lajm i 14 prillit 2014).
Por unë nuk kam dëgjuar gjë për to, sepse me siguri flenë. Gjithmonë do të kenë një justifikim për mos-zgjimin nga gjumi, por e vërteta është që ato flenë mes rehatisë e frikës. Rehatisë që mos të bezdisen nga puna (ndoshta edhe me ndonjë zarf në xhep) dhe frikës se mos shkelin në kallo aty ku nuk duhet.
Banka e Shqipërisë, që është akoma banka e vetme e jotja, banka ku ti (në teori) je akoma “pronar” nuk bën asgjë për të të mbrojtur. Asnjë inisiativë, asnjë ngritje problemi, asnjë shqetësim. Banka e Shqipërisë s'ka pse të trazojë ujërat, fundja, fati i një individi për ta është një statistikë. Banka e Shqipërisë është banka jote, por në mënyrë paradoksale, ti si viktimë e gërmave me të vogla nuk ke pasur shans të pish një kafe a të hash një drekë me Drejtorin e Bankës. Drejtori i një Banke private, e ka këtë luks, në fakt. Ja pra, je ti kundër bankës private. Por, tek Drejtori i Bankës tënde ka më shumë akses armiku yt. Ndaj ti paguan haraç, si një bujrob te Banka private. Banka e Shqipërisë është shndërruar në një konvaleshencë të familjarëve e fëmijëve të politikanëve, nëse po prisni që këta të fundit të bëjnë diçka për ju. Ata vetë marrin kredi të buta, dhe nuk e ndjejnë peshën e paragrafëve me gërma të vogla. Ajo peshë është e tëra mbi ju.
Jo vetëm Bankat
Marifeti me gërma të vogla nuk është thjesht çështje bankash, thjesht te Banka ti e ndjen më fort. Është çështje monopolesh të kompanive të mëdha. Me gërma të vogla t'i thurrin kontratat të gjitha kompanitë, që nga ato celularet, telefoniket, CEZ, ujësjellësi, etj. Madje, nëse te banka ti mund të mos firmosësh, aty do firmosësh me patjetër, pasi të kanë lënë fare vetëm në mëshirë të peshkut të madh që ushqehet vetëm me më të vegjël. Ti s'mund të rrish pa drita. As pa ujë. As pa telefon. As pa internet. Ti, do firmosh, patjetër. Si peshk.
B- si Bujrobëria
Kriza ekonomike botërore që po bën 5 vjet ishte në fakt e shkaktuar nga Bankat. Mungesa e monitorimit, abuzimi financiar, dhe grykësia e tyre shkaktuan depresionin më të madh modern. Kjo do të thotë që Banka nuk është miku yt. Është armiku yt.
Më kujtohet kur punoja në radio dhe lexova një lajm që nuk i pëlqente një aksh Banke. Hakmarrja e bankës ishte e menjëhershme dhe e pamëshirshme. Tërhoqën sponsorizimet nga Radio, madje, u angazhuan që të më eleminonin personalisht. Dikush në krye të saj vendosi që unë të mos punoja më askund. Thjesht, sepse kisha lexuar një lajm. Për shumë vite, emri im nuk dilte në titrat e emisioneve TV ku punoja, nga frika e hakmarrjes së bankës ndaj atij mediumi.
Është vetëm një bankë, por sillet si të ishte një skllavopronar. Ky pushtet, që në rastin e përgjithshëm shfaqet përmes abuzimit me gërmat e vogla i ka shtrirë tentakulat në të gjithë strukturat vendim-marrëse në vend. E keni pyetur veten pse partitë politike janë gati të dalin në protesta për një avion që thjesht trafikon, por jo për kontratat abuzive që shkatërrojnë jetën e dhjetëra-mijërave? Sepse janë palë. Dhe këtu, kthehemi te pika e njohur. Kush do bëjë për ne, çfarë?
Si përherë...
... më vjen për të qeshur sa herë dëgjoj për “sindikata” madje dhe “të pavarura”. Po të ishin tuajat nuk do dilnin në protestë sa herë ka kokolepsje politike, por do dilnin sa herë ju abuzoheni. E vërteta është që askush nuk do dalë në protestë as për mua, e as për ju. Por që të vijmë te ai mjet presioni popullor ka shumë nevojë që të dalim nga foshnjëria qytetare. Pra, të mos sillemi si fëmijë qaramanë që qajnë vend e pa vend, me kryeneçësi e papërgjegjshmëri, dhe sidomos “për inat”.
Ka shumë nevojë që mos harxhojmë kohë dhe energji me pseudo-kauza, që nga meraku për paradat gej e deri te protestat anti-greke. Nuk janë as grekët, as gejtë armiku. I veshur me kollare dhe në zyra të ngrohta, armiku është ai që të dhunon me gërma të vogla. Para se ta falni a ta shisni atë votë të shkretë, bëni mirë t'i bëni një pyetje atij që vjen t'ua marrë a t'ua blejë. Pyeteni për kontratat, dhe si do ju mbrojë. Dhe bëjeni të firmosë me ju një kontratë qytetare. Madje, me GËRMA KAPITALE.
Ndodh pak a shumë kështu: Ty të duhen ca para (shpesh edhe që nuk të duhen, por ti nuk i qëndron presionit: bli shtëpinë e ëndrrave, shko për pushime e paguaj vitin që vjen, bli makinën që ke ëndërruar), gjithçka rrotull teje ta bën shumë të lehtë, reklamat televizive, bli me këste pa e ndjerë, bli sot e paguaj më vonë, te tavolina e agjentit bankar të presin me buzëqeshje, në nja dy vende të qerasin dhe me kafe, të duket sikur problemi je vetëm ti, se nuk i plotëson të tëra kushtet, të shohin me një shikim dashamirës, hajt, se do mundohemi të të kualifikojmë, dhe kur të thonë që do të t'i japin paratë, ato që mbase as nuk të duhen, të duket sikur po të bëjnë një favor, pastaj vijnë pirgjet e letrave, ja dhe pak dhe mbaruam, ti me dikë tjetër (një shok që të do të mirën) uleni e firmosni pirgje pa fund, diçka brenda teje ka një sëkëlldi të lehtë, mund të jesh mbushur dhe me djersë, mund ta kesh për herë të parë dhe ndjehesh si në në provim që nuk e di se si do dalë, sikur të mund t'i shihje një herë para se t'i firmosje, por në këtë rrugë kanë kaluar të gjithë, letrat duhet të jenë standart, përderisa firmosin të tjerët, pastaj është dhe çështja e sigurisë që fal sistemi, ti ke besim te Bankat, te shteti, te sistemi, me siguri ka institucione, ka njerëz, ka ingranazhe të dizenjuara për të të mbrojtur nga abuzimi, a nuk thamë se në këtë rrugë kalojnë të gjithë, kanë firmosur dhe të tjerë, agjenti para teje buzëqesh dhe rrezaton mirësi e mbështetje, a nuk e thonë dhe reklamat që banka të do të mirën, që është partneri yt i besuar, që kujdeset për ty, që ndërton të ardhmen tënde me ty, firmat hidhen, paratë do të kalojnë në një llogari të hapur enkas për ty, ajo gjëja që të gjithë thonë se është ëndrra jote (a ke pasur vërtet këtë ëndërr, kalamajtë ëndërrojnë t'u blejnë kuaj dhe jo shtëpi, por, këtë ëndërr kanë dhe të tjerët, këtë ëndërr duhet të kesh të thonë reklamat, filmat, gossipet) do të bëhet e jotja, për të kuptuar që ndoshta ti nuk doje atë dhe ajo nuk të duhej ty, letra që ke në dorë thotë se këstet do të vinë duke u ulur, vetëm në fillim pak shtrëngim (ndoshta s'do bësh pushime të tjera më, se çdo lek do shkojë për ta shlyer) pastaj do nisin të zvogëlohen, ti fillon me një këst 48 mijë lekë, të reja, që të duken sa më pak, dhe pas 10 vitesh, ti sheh që ajo që duhej të ishte reduktuar në 230 mijë lek (të vjetra, të vjetra, edhe pse në letra kanë një zero mangut) vazhdon të jetë 480 mijë (të vjetra, se kështu rëndon më shumë barra) dhe ti nuk e kupton sesi, por nuk merr dot frymë, gjithçka fiton shkon në një gropë të zezë, fillojnë telefonatat, zëri nuk është më as dashamirës as qetësues, ajo që duhet të të falte besim është bërë makthi yt, banka të ka në shënjestër, nxjerr dhëmbët, dërgon njerëz, të bezdis në familje, prindërit janë bërë me zemër, nuk ikën dot as jashtë sepse ke një zinxhir pas këmbe, po ike do të vijnë ca njerëz të të marrin ç'ke, shpesh përmbaruesit vijnë dhe me dhunë, me të fortë, janë njerëz të punësuar nga Banka, banka që të plotësonte ëndrrat, dhe ti nuk e di se pse vazhdon të jetë barra kaq e rëndë, agjenti yt nuk është më aty, ose nuk është më ai i pari, ti gjen një mik e një shok që punon në bankë, dikë që të mund të kesh besim, e pyet se si është e mundur, pse po vazhdon të paguash kaq shumë, letra thotë që këstet do duhej të ishin minimale pas kaq vitesh, dhe ai të sheh me trishtim dhe të thotë se do duhej të kishe lexuar gërmat me të vogla në fund të faqeve që ke firmosur, të kujtohen tani ato fletë që firmosje, djersitja, dhe kupton ç'ka ndodhur.
E vërteta e fjalisë më sipër
Kjo ishte një fjali shumë e gjatë. Nëse keni mbërritur deri këtu, do të thotë se e keni lexuar. Do kishit bërë mirë të lexonit edhe ato fjalitë me të vogla me të cilat bankat ju kanë blerë lirinë. Ato fjalitë më sipër nxjerrin zhveshur shumë fajtorë. Njerëz që ti i paguan e i voton të të mbrojnë por që të kanë lënë në mëshirë të fatit. Madje, në mëshirë të fatalitetit. Në momentin që ke hedhur atë firmën nuk ka më fat, ka vetëm sistem të vajosur mirë. E përkthyer në Shifra sipas BB, nëse ti blen 1 shtëpi me kredi, në 20 vjet Bankës ia kthen si të kishe blerë 2. Dhe, kjo ndodh vetëm te ne.
Fajtorët
Ekzekutivi, mund të ndërmerrte hapa për ta mbrojtur konsumatorin. Mund të ketë institucione kontrolli e monitorimi, ndoca zyra ku në bordero ca njerëz firmosin për të marrë rrogën çdo muaj që të të mbrojnë ty. Ato lloj institucionesh që duhet të kishin vënë alarmin që me gërma të vogla dëmtohet konsumatori, sesi atij i lidhen duart me kontrata abuzive, me kushte shumë më të rënda financiare se çdo vend tjetër në Evropë. (sipas BB: Shqipëria, interesat më të larta të kredive në Evropë, lajm i 14 prillit 2014).
Por unë nuk kam dëgjuar gjë për to, sepse me siguri flenë. Gjithmonë do të kenë një justifikim për mos-zgjimin nga gjumi, por e vërteta është që ato flenë mes rehatisë e frikës. Rehatisë që mos të bezdisen nga puna (ndoshta edhe me ndonjë zarf në xhep) dhe frikës se mos shkelin në kallo aty ku nuk duhet.
Banka e Shqipërisë, që është akoma banka e vetme e jotja, banka ku ti (në teori) je akoma “pronar” nuk bën asgjë për të të mbrojtur. Asnjë inisiativë, asnjë ngritje problemi, asnjë shqetësim. Banka e Shqipërisë s'ka pse të trazojë ujërat, fundja, fati i një individi për ta është një statistikë. Banka e Shqipërisë është banka jote, por në mënyrë paradoksale, ti si viktimë e gërmave me të vogla nuk ke pasur shans të pish një kafe a të hash një drekë me Drejtorin e Bankës. Drejtori i një Banke private, e ka këtë luks, në fakt. Ja pra, je ti kundër bankës private. Por, tek Drejtori i Bankës tënde ka më shumë akses armiku yt. Ndaj ti paguan haraç, si një bujrob te Banka private. Banka e Shqipërisë është shndërruar në një konvaleshencë të familjarëve e fëmijëve të politikanëve, nëse po prisni që këta të fundit të bëjnë diçka për ju. Ata vetë marrin kredi të buta, dhe nuk e ndjejnë peshën e paragrafëve me gërma të vogla. Ajo peshë është e tëra mbi ju.
Jo vetëm Bankat
Marifeti me gërma të vogla nuk është thjesht çështje bankash, thjesht te Banka ti e ndjen më fort. Është çështje monopolesh të kompanive të mëdha. Me gërma të vogla t'i thurrin kontratat të gjitha kompanitë, që nga ato celularet, telefoniket, CEZ, ujësjellësi, etj. Madje, nëse te banka ti mund të mos firmosësh, aty do firmosësh me patjetër, pasi të kanë lënë fare vetëm në mëshirë të peshkut të madh që ushqehet vetëm me më të vegjël. Ti s'mund të rrish pa drita. As pa ujë. As pa telefon. As pa internet. Ti, do firmosh, patjetër. Si peshk.
B- si Bujrobëria
Kriza ekonomike botërore që po bën 5 vjet ishte në fakt e shkaktuar nga Bankat. Mungesa e monitorimit, abuzimi financiar, dhe grykësia e tyre shkaktuan depresionin më të madh modern. Kjo do të thotë që Banka nuk është miku yt. Është armiku yt.
Më kujtohet kur punoja në radio dhe lexova një lajm që nuk i pëlqente një aksh Banke. Hakmarrja e bankës ishte e menjëhershme dhe e pamëshirshme. Tërhoqën sponsorizimet nga Radio, madje, u angazhuan që të më eleminonin personalisht. Dikush në krye të saj vendosi që unë të mos punoja më askund. Thjesht, sepse kisha lexuar një lajm. Për shumë vite, emri im nuk dilte në titrat e emisioneve TV ku punoja, nga frika e hakmarrjes së bankës ndaj atij mediumi.
Është vetëm një bankë, por sillet si të ishte një skllavopronar. Ky pushtet, që në rastin e përgjithshëm shfaqet përmes abuzimit me gërmat e vogla i ka shtrirë tentakulat në të gjithë strukturat vendim-marrëse në vend. E keni pyetur veten pse partitë politike janë gati të dalin në protesta për një avion që thjesht trafikon, por jo për kontratat abuzive që shkatërrojnë jetën e dhjetëra-mijërave? Sepse janë palë. Dhe këtu, kthehemi te pika e njohur. Kush do bëjë për ne, çfarë?
Si përherë...
... më vjen për të qeshur sa herë dëgjoj për “sindikata” madje dhe “të pavarura”. Po të ishin tuajat nuk do dilnin në protestë sa herë ka kokolepsje politike, por do dilnin sa herë ju abuzoheni. E vërteta është që askush nuk do dalë në protestë as për mua, e as për ju. Por që të vijmë te ai mjet presioni popullor ka shumë nevojë që të dalim nga foshnjëria qytetare. Pra, të mos sillemi si fëmijë qaramanë që qajnë vend e pa vend, me kryeneçësi e papërgjegjshmëri, dhe sidomos “për inat”.
Ka shumë nevojë që mos harxhojmë kohë dhe energji me pseudo-kauza, që nga meraku për paradat gej e deri te protestat anti-greke. Nuk janë as grekët, as gejtë armiku. I veshur me kollare dhe në zyra të ngrohta, armiku është ai që të dhunon me gërma të vogla. Para se ta falni a ta shisni atë votë të shkretë, bëni mirë t'i bëni një pyetje atij që vjen t'ua marrë a t'ua blejë. Pyeteni për kontratat, dhe si do ju mbrojë. Dhe bëjeni të firmosë me ju një kontratë qytetare. Madje, me GËRMA KAPITALE.
Subscribe to:
Posts (Atom)