HIMARA, NJË PËRRALLË DIMRI

Botuar te Shekulli, dt 22/08/2010

Në fakt, Gjermania, është një përrallë dimri! Himara, na doli një përrallë vere. Tamam mu në mes të vapës, ndërsa njeriu ka qejf të debatojë e të zihet për çështje të nudizmit apo të gazetave rozë, ndodh që Himara zë vendin e Seldit.

Kur u ndez debati i Himarës, gjëja e parë që bëra ishte ekzaminimi i kujtesës. Si jam ndjerë herën e fundit që kam qenë në Himarë? Bosh. Unë s’kam qenë kurrë në Himarë! Nuk kam qenë, për arsye që lidhen me këtë krimin “etnik”.

Pjesa që luajti politika në çështjen e krimit në Himarë, është analizuar fort në media, prandaj s’do doja të përsërisja ato që janë thënë. Po ashtu dhe pjesa se, pse një krim që në Laç quhet “vrasje për motive të dobëta”, në Himarë u dashka quajtur “krim etnik”.

E rëndësishme, është, pse unë, apo njerëz si unë, vetëm kalojnë përmes, po nuk ndalojnë kurrë në Himarë?

GJUHA VRET MË SHUMË SE PLUMBI

Të thuash që ajo vrasja ishte krim etnik, është fyerje për krimet etnike të bëra në Ballkan këto 100 vjet. Që nga Srebrenica e deri në Kosovë, me “krim etnik” përkufizohet një dramë e madhe njerëzore, jo një krim banal në plazh.

Krimi në Himarë, edhe ishte, edhe nuk ishte krim etnik.
Nuk ishte, sepse pa qenë nevoja të jesh ekspert, mund të gjykosh që konflikti ka pasur në thelb mëri biznesi. Mëri biznesi, përzierë me xhelozira bregdetare. Çunat e pasur të Vlorës, dhe çunat e pasur të Himarës.
Fraza “do të të vras o grek xxxx” nuk e bën këtë krim etnik, sepse, i bie që po i the dikujt “do të të vras o jevg xxxx” (ndjesë romëve për fjalorin) na qenka krim racor, dhe po i the dikujt “do të të vras o malok xxxx” (ndjesë vetes sime për prejardhjen) i bie të jetë krim gjeografik, dhe po i the dikujt “do të të vras o homo xxxx” (ndjesë shumë muzikantëve) i bie të jetë krim anti-artistik.
Fjalët “grek xxxx”, në një vend ku epitetet janë pjesë thelbësore e komunikimit të acaruar, nuk përkufizojnë dot natyrën e krimit. Po sikur vrasësi të kish thënë “do të të vras o majmun xxxx”? Sikur... do kish mbetur Omonia pa justifikuar pensionet greke.

Megjithatë, dua të ngulmoj, që në një rrafsh tjetër, ai edhe ishte krim etnik. Jo KY krim saktësisht. Por mënyra sesi shumë prej nesh e shohin Himarën, është krim etnik.
Kur kryen një vrasje, ke bërë krim me veprim. Kur e mendon një vrasje, ke bërë krim me ndërgjegje. Ka rëndësi jo vetëm çfarë bëjmë po edhe çfarë mendojmë. Çfarë mendoni ju për Himarën?
Nëse ti vret dikë, je vrasës para ligjit. Po nëse të shkon mendja të “vrasësh” dikë? Po “të vrasësh” një gjuhë? Atëherë je vrasës brenda vetes tënde.
Në ndërgjegje, ne, jemi vrasës ndaj Himarës.

Vrasës, sepse ne na shqetëson shumë greqishtja e tyre. Duam patjetër të dëgjojmë që ata janë shqiptarë, në një tokë shqiptare. Epo, ata janë në tokën e tyre, dhe nuk duan të jenë shqiptarë. Çfarë duhet të bëjmë? T’i bëjmë me zor të thonë që janë shqiptarë?
Pastaj, kemi dhe ata që vijnë nga Italia e flasin gjysma italisht e gjysma katunarçe në Shëngjin. Si t’ua bëjmë këtyre? Po ata që vijnë nga Anglia të martuar me vajza flokëverdha që s’dinë asnjë fjalë shqip? Po sikur fëmijët e tyre të vijnë dikur e të na e shpallin Malësinë e Madhe pjesë të Britanisë së Madhe?
Këta, le të bëjnë ç’të duan. Inatin e kemi me grekët. Dhe, meqë në Shqipëri grekë s’ka, e kemi inatin me greqishten!

SWASTIKA

A është greqishtja për ne, sikurse swastika është për hebrenjtë? Kam frikë se po.
Swastika apo kryqi i thyer, është një simbol i vjetër e i pafajshëm që vjen që nga indianët e lashtë më tej, pjesë e budizmit e hinduizmit, i përdorur nga keltët e deri te grekët e vjetër. Swastika mishëronte balancën e të kundërtave, harmoninë universale dhe ishte dhe mbrojtëse ndaj të keqes. Por, në Gjermani është e ndaluar me ligj, madje, në krejt kulturën perëndimore, kryqi i thyer asociohet me nazizmin.

Po ashtu, greqishtja është gjuha që solli Biblën dhe Homerin, një gjuhë e pasur dhe e veçantë, një nga pasuritë etnolinguistike botërore. Por ja që në Shqipëri greqishtja lidhet me shtetin grek dhe me trajtimin çnjerëzor të emigrantëve tanë, të ligjshëm e të paligjshëm, me grisjen e pasaportave shqiptare në doganën greke, me racizmin e tipit “alvanos xxxx” e me plot episode të tjera ku shteti i madh, dhunon në të tëra format të voglin. A nuk është dhune politike dhe ndërhyrja e Athinës në çështjen në fjalë?
A nuk është stresuese që të duhet përkthyes për të blerë kikirikë në dyqanet e Himarës?

ÇAJLLD HAROLDI

Të binjtë e Himarës që s’falin as mikun
Si mundet të lënë të gjalle armikun?
Si s’markan dot gjak me pushkat besnike,
Ka shenj më të bukur se zemrat armike ?

Pyetja çfarë janë Himariotët, grekë a shqiptarë, në realitet nuk bën shumë sens. Pavarësisht se çfarë mund të argumentojnë historianët, ata, nuk duan të jenë shqiptarë. Por, a mund të jenë grekë? A mjafton gjuha greke për t’i dhënë një identitet grek “Të binjve të Himarës”?
Sigurisht që jo. Gjuha është vinovili që ngjit copërat kombëtare, por “ngjitja” varet dhe nga copërat. Vinovili nuk i ngjit dot xhamin me hekurin. As gjuha e përbashkët, nuk mund të ngjisë dy etnitete që janë zhvilluar prej shekujsh krejt të pavarura. Të jesh një komb, do më shumë sesa gjuhën. Do kanale të holla e të shumta ndjeshmërie e komunikimi bashkombëtar të ndërsjellë. Përndryshe i binte që Austria, Gjermania dhe gjysma e Zvicrës të jenë një komb. Australia dhe Skocia. Brazili e Portugalia.

Nuk e di pse, po kjo puna e minoritetit grek në Himarë, më kujton serbët e Kosovës. Në Kosovë i quanin serbë, dhe shpesh bëheshin objekt urrejtjeje. Në Beograd i përbuznin si fshatarë e të pagdhendur, madje dhe i urrenin. Asnjë prej tyre nuk mundi të integrohej si serb në Serbi. Dhe zgjedhja e tyre, ishte më e keqja e mundshme. Vendosën të rrinë në Kosovë me shqiptarët, nën mbrojtjen e KFORit, por duke ua përplasur sa herë të mundnin shqiptarëve faktin që ishin serbë, e duke pasur suport politik Beogradin.
Pa pasur aspak ngarkesën e mërisë etnike që kishin serbët e kosovarët, një version shumë i butë i asaj historie më ngjan disi në Himarë.

Një mik përkthyes me origjinë nga bregu po më thoshte që dygjuhësia s’ka qenë kurrë problem për asnjë nga fshatrat e tjera që kanë pasur të bëjnë me Himarën a Dhërmiun. Pse duhet të jetë problem për dikë nga Fieri apo Fushë Arrësi?

Himariotët nuk janë as grekë e as shqiptarë. Sikurse janë edhe grekë edhe shqiptarë. Dmth, janë një entitet më vete, që ka elementë të të dyja kombësive.

...Gjithë djemtë e malsisë i therret anembanë
Himarjotet, Ilirët, Suljotët zeshkanë...

Ja e vërteta, e paska shkruar vetë Bajroni! Himariotët janë malësorë!

ANDRE GIDE PROMOVON TURIZMIN

Dhe, i vetmi që na shpëton në këtë rast është Andre Zhid. Ishte si një bombë, citimi i shkrimtarit Nobelist dhe Gej (dmth më parë ka qenë gej, pastaj u bë nobelist) në një mbledhje qeverie. Aq më tepër një qeveri ku gjysmat e më shumë s’i dinë as emrin, jo më ti kenë lexuar veprën.
Zhidi paskësh shkruar që “shqiptarët kishin ushqime të shijshme e meshkuj të bukur”. Dhe Gidi na paskësh qenë gej, tha Kryeministri. Kjo është një ide mjaft novative për zhvillimin e turizmit. “Don’t make war, make... turists!”
Kryeministri ka një mënyrë të stërholluar për të përcjellë mesazhe. Ky, ishte një mesazh i tipit, boll u morët me politikë fantazmë, merruni me gej. Dmth, kjo është puna juaj në verë, botoni muhabete gejsh.

E VËRTETA GRI

Ekonomia, dhe jo “ushqimet e burrat e bukur” është lubrifikanti i vetëm. Himariotët kanë nevojë për një Thatcher, jo për një Bollano. Ata, s’e kanë kuptuar akoma që e vetmja para që mund të lëvizë aty, do jetë para shqiptare. Grekët nuk do lenë kurrë Kalkidhikinë për të prishur para në Potam.

Plazhet tona frekuentohen tashmë vetëm nga emigrantë që dalin në “vox pop”-e televizive duke u ankuar për greqishten e Himarës. Vetë ne, “shqiptarët”, po ikim ku të mundim, por jo në Himarë. As në Dhërmi. As në Sarandë.

Dhe, arsyeja e vërtetë pse nuk ndaloj kurrë në Himarë, është se aty nuk kënaqem! Se aty ka vetëm patatina për argëtim dhe të duhet dhe përkthyes për t’i blerë.
Turizmi me “ushqime të shijshme” i Zhidit janë meny të vobekta që kushtojnë shumë shtrenjtë.

Dhe nuk është çështje numrash (3 milion e gjysëm turistë sipas kryeministrit) por çështja sesa do harxhojnë ata në Himarë. Në Himarë, Dhërmi e Jal, nuk ke ku ti harxhosh lekët. Në bregdetin tonë, vendasit përpiqen të të zhvasin te fjetja dhe tek ushqimi, sepse nuk janë në gjendje të t’i marrin lekët ndryshe.
Janë malësorë. Nuk janë hotelierë.
Ngjyra e së vërtetës është gri, ka thënë Andre Zhid. Thuajani kryeministrit.