Intervistë
botuar te Shekulli, Sh2, dt 26 dhjetor 2010 me titullin "Paraja nuk i ndryshon njerëzit"
1. Si mundet një njeri i vetëm të ndryshojë botën?
Duke vjedhur informacionin. Duke e bërtitur të vërtetën. Duke rezistuar. Duke shkuar në burg. Wikileaks.
2. A është e mundur të mbrosh etikën dhe të jesh i suksesshëm njëkohësisht (në Shqipëri)
E pse duhet ta bësh? Është shumë më e thjeshtë të jesh i suksesshëm e aq. Punë e madhe etika.
3. A ka një moment kur njeriu duhet ta kuptojë që nuk bën për atë punë dhe duhet të dorëzohet apo duhet të këmbëngulësh deri në fund për ëndrrën tënde sado surreale të jetë? Nga ta kuptojë njeriu i thjeshtë ku është caku? A kam më moshë që të dua të bëhem astronaut unë? Apo balerin?
Të vetmet caqe që ekzistojnë janë ato që na ve mendja jonë. Kam frikë se problemi ynë është e kundërta. Nuk kemi më ëndrra, aq më pak surreale. Duke përjashtuar këtu ëndrrën e 90% të të rejave që duan të bëhen si Paris Hilton, dhe ëndrrën e 90% të djemve që duan një makinë të shtrenjtë. Jo se këto nuk janë ëndrra, po ata as pas këtyre nuk rendin.
4. Çfarë të ka mbetur pa thënë?
Asgjë që nuk dihet. Unë vetëm përsëris ato që kemi nisur ti harrojmë.
5. Cila është gjëja për të cilën të dhemb më shumë në Shqipëri?
Gërdeci brenda shpirtit.
6. Po në politikë?
Parvënytë.
7. Po në gazetari?
Laviret.
8. Po në art?
Ata që shiten për artistë, kur në të vërtetë nuk bëjnë art.
9. Ke menduar ndonjëherë të emigrosh?
Njeriu nganjëherë arratiset. Meshkujt, sidomos. Gabimisht, nevojën e burrit për tu arratisur e kanë quajtur emigrim. E parë kështu, unë gjithmonë rri me sytë kah deti.
10. Cili është spektakli më i mirë dhe spektakli më i dobët?
Është si të më pyesësh për fast-foodet. Njëri mund të jetë më i mirë se tjetri, por prapë fast-foode mbeten.
11. Kush ka më shumë peshë, regjisori, prezantuesi apo skenaristi në një show.
Ai që jep lekët. Kjo vlen dhe për show-t jashtë TV. Parlamenti, psh.
12. Po të mund të ndryshojë vetëm një gjë në Tiranë çfarë do ishte?
Kryetarin e Bashkisë.
13. Po te vetja?
Asgjë që nuk mund të ndryshohet.
14. pse nuk ke Fejsbuk?
Sepse më pëlqen që miqtë e vërtetë ti takoj dhe të rri fizikisht me ta. Përveç gjetjes së njerëzve të humbur, gjtihçka tjetër që ofron Facebook-u është vanitoze ose është humbje kohe.
15. Pse dëgjon radio dhe tv të huaj?
Për tu pastruar. Mendoj se si radion si TV e huaj ne i kemi vjedhur dhe replikuar shumë keq.
16. Cili është profesioni aktual për të cilin ke më shumë respekt?
Infermierët në azile pleqsh.
17. Dhe për cilin më pak?
Sekserët e pushtetit.
18. kur je jashtë dhe dikush të kërkon t`i flasësh për Shqipërinë. Çfarë i thua?
Qesh. E i them, po ti, ç’na thua?
19. Kur e ke dërguar letrën e fundit me laps e me letër?
Jo shumë kohë më parë.
20. mendon që ka humbur diçka gjatë procesit të kalimit të komunikimit me e-mail apo është shtuar?
Ka humbur kaligrafia. Bashkë me të, edhe zbërthimi i karakterit nëpërmjet saj. Ka humbur edhe intimiteti, intimiteti mes teje dhe asaj që shkruan. Ka humbur dhe aroma. Mua më pëlqente era që vinin rezervat e kuqe 12-lekshe.
21. A do kemi ne ndonjë çmim oskar/grammy/nobel ndonjëherë?
Një Oskar, vështirë, për të mos thënë e pamundur duke parë nivelin e kinemasë shqiptare, format e subvencionimit, dhe modelin kooperativist të drejtimit të saj.
Një Grammy, kurrë, duke parë nivelin e muzikës shqiptare që nga produksioni, krijimi, shija e publikut, shija e këngëtarëve, dhe përgjithësisht nga mënyra sesi është ndërtuar ky biznes.
Një Nobel, vështirë por edhe mundet, në letërsi meqë Noble për paqen, s’do marrim dot kurrë.
22. A do ishe pro instalimit të kamerave gjithandej?
Jo gjithandej. Vetëm në zyrat e shtetit, dhe me akses nga i gjithë publiku. Secili nga ne ka të drejtë të dijë 24 orë se ç’ndodh në tavolinën e një ministri apo dhe një drejtori Drejtorie. Do ishte kanali ku do e lija TV hapur tërë ditën.
23. Kush ka qenë romantiku i fundit? Apo ka akoma?
Edhe në pastë mbetur, ka ikur sapo u liruan vizat. Por, i fundit që mbaj mend, ka qenë Teodor Keko.
24. Në ç`këndvështrim do ta rrisje ti fëmijën tënd ndryshe nga të tjerët?
Duke e rritur në Zvicër.
25. A ka jetë jashtë Tirane?
Është i njëjti gabim që bëjmë kur pyesim: “A ka jetë jashtë Tokës”. Në fakt, pyetja që gjithë universi bën, është, “A ka jetë në Tokë?”
26. për çfarë e ngren zërin?
Për të vërtetën.
27. Për çfarë nuk ia vlen ta ngresh??
Për patriotizmin.
28. a mendoni se të rinjtë e sotëm kanë një "brez të djegur"
Të rinjtë e sotëm, kanë shumë gjëra të djegura. Por nuk besoj që ata mund të konsiderohen për tu veçuar si “breza”.
29. Çfarë ndjesie të shkaktohet kur të thonë që një pjesë e mirë e të ardhurave të tua shkojnë për të shlyer borxhin e brezit paraardhës?
Ndjehem i lumtur. Sepse, ata që vijnë pas do paguajnë shumë më tepër për të shlyer borxhet e brezit tonë. Nuk do doja të isha në vend të tyre.
30. Po të shkruajë një gazetë për ty, cili do të ishte titulli?
”Cukali, fiton Wimbledonin” Okelio: “Shqipëria në delir” Nëntitulli: “edhe pse me krah të ndrydhur numri 1 i botës fiton trofeun e 8-të rradhazi”
31. Ç'lloj njerëzish nuk të pëlqejnë? Çfarë ju mërzit, trishton… nervozon?
Ka një listë të gjatë. Përgjithësisht njerëzit publikë. Abuzimi më i madh që i bëhet teknologjisë dhe hapësirave publike ose nga njerëz të padenjë ose nga ata që s’kanë asgjë për ti thënë publikut. Më trishton fakti, që jo vetëm qendrojnë të përjetshëm nëpër vitrina mediash, por, ia dalin ta shndërrojnë veten në një standart suksesi.
Sa për nervozitetin, e vetmja gjë që realisht më nervozon është burgu virtual ku na kanë plasur pa të drejtë, duke na hequr mundësinë reale për të ndryshuar diçka në këtë vend.
32. Si 30 min kryeministër i vendit, çfarë do ndryshoje?!
Dyshoj që do më linin të ndryshoja gjë.
Në ato 30 minuta Kryeministri do ulej për ti shkruar një letër mamës. Besoj se do fillonte me “Më fal, mamë për këtë që jam bërë...”
33. Cila pjesë e jetës tënde do të mungonte në autobiografinë që mund të shkruajë pas 30 vjetësh?
Nuk besoj se do shkruaj autobiografi. Mendoj se ky luks i takon vetëm njerëzve si Borghes-i. Megjithatë, nëse do ta shkruaja, do mungonin gjërat që më ndodhin pas orës 12 të natës.
34. Çfarë do mendoje për veten po të mos ta njihje?!
Po ky, pse bën sikur i di të gjitha?
35. Ç’mendon se do të sjellë 2012?
Kam frikë, se ajo që do të sjellë nuk do depërtojë dot brenda feudit tonë të vogël.
36. Shkruani prej vitesh dhe keni botuar vetëm një libër me poezi? Kjo do të thotë se për ju mungon lexuesi apo dëshira juaj për të qenë pjesë e poetëve të brezit tuaj?
Kjo do të thotë, që aq kam mundur të shkruaj. Lexuesi mungon. Poezia shkruhet me shpresën që do e lexojnë maksimumi 200 vetë. Sa për brezat, nuk besoj që në art mund të flitet për breza. Ne nuk flasim dot as për shkolla, jo më breza.
37. Mendoni se të shkruarit është një proçes i vazhdueshëm mësimi?
Tani që po ma thua, po e mendoj.
38. Ç’mendoni për shkrimtarët që botojnë nga një libër në vit?
Nuk mendoj. Shkrimtarët që lexoj unë prodhojnë shumë më rrallë.
39. Cili është libri që bëni më shpesh dhuratë?
“Qytetet e Padukshme” i Italo Calvinos.
40. Mendoni se Interneti dhe Google do t’i vrasin përjetë bibliotekat?
Bibliotekat i vrasin njerëzit. Se çfarë arme do përdorin, kjo është tjetër çështje. Interneti në të vërtetë është një armë jo dhe aq e papërfillshme. Por, ka një armë shumë më efikase se sa Google për të vrarë librat. Shumë vetë e kanë zbuluar. Indiferenca.
41. Çfarë të lumturon më shumë këto kohë?
Njerëzit që më rrethojnë. Dhe sezoni i skive.
42. Nëse do të rradhisje një listë me 5 gjërat që ju pëlqeni dhe 5 gjërat që i urreni, cilat do të ishin?
Breshkat e ujit, librat, vera, tenisi, femrat.
TV, asfalti, ndërtesat prej xhami, pluhuri, Reality Show-t.
43. Në artikujt tuaj ju shpesh përsërisni se armiku më i madh i joni jemi vetë ne! Ju e keni gjetur shpëtimin?
Jo. Por, ia kam ngulur sytë “armikut”.
44. Si do i vlerësonit artikujt tuaj nëse do të ishe një kritik?
Nëse shkaktojnë debat, nëse e provokojnë një njeri duke e bërë të shikojë brenda vetes qoftë dhe për ti kundërshtuar idetë e artikujve, do mendoja që kanë vlerë.
45. Çfarë do u ndryshoje atyre?
Do doja që të mos shkruaja me përgjithësime, por të godisnin drejtpërdrejt. Nuk është e lehtë të flasësh me emra të përveçëm. Ne kemi shpikur termin “me i rënë dikujt”. I tillë është perceptimi. A thua se të kritikosh dikë në gazetë është si ti biesh me një tufë jeniçerësh. Prandaj përpiqem të shmang emrat e përveçëm. E para për shkak të ndjeshmërisë së sëmurë të vetë individëve, që, edhe kur e dinë që e meritojnë vërejtjen, ofendohen nëse ua përmend publikisht, e konsiderojnë “më ra!”. Por, dhe për shkak të audiencës, që duhet të kuptojë që qëllimi i shkrimit është fenomeni, dhe se individi nuk përmendet aty me emër për t’i “rënë”.
46. Pse i ndryshon paraja njerëzit?
Nuk i ndryshon paraja. Njerëzit i ndryshojnë njerëzit. Njerëzit ndryshojnë sepse, duke pasur para, njerëzit e tjerë fillojnë e mendojnë ndryshe për ta. Pra, ata vetëm shohin pushtetin e Parasë të pasqyruar në fytyrën e një njeriu tjetër. Një njeri që të tërë e mendojnë të pasur, ndryshon shi prej kësaj, edhe nëse nuk ka asnjë kacidhe.
47. Pse ike nga radio?
Nuk ika nga radio. Ika nga një radio. Nuk është çudi që shpejt, të më dëgjoni në një tjetër radio.
48. Pse humbim kaq shumë kohë për të përmbushur gjëra nuk mund të realizohen në mënyrë realiste?
Sepse, këtë pyetje kurrë nuk na e bëjnë në kohën e duhur. Përherë, na e bëjnë pasi i kemi hyrë një rruge nga na duket e vështirë të dalim.
49. Pse rubrikën e quani Tarta T’Arta?
Për këtë pyesni një kuzhinier të mirë francez.
Monday, December 27, 2010
Sunday, December 19, 2010
"K" për "K"
Botuar te Shekulli, dt 19 dhjetor 2010
(Sqarim: botuar gabimisht (në botimin e letrës) nën emrin Albin Kurti :))
"K" për "K"
2 “K”-të janë Kongoli e Kadareja.
“K-ja tjetër” për Kongolin e ka thënë një gazetare franceze duke ju referuar Kadaresë si “K”- e parë dhe Kongolit si “K”-ja e pas Kadaresë; e citon Kongoli në autobiografinë e tij “Iluzione në sirtar” (Toena 2010); e citon dhe Arban Hasani te gazeta Tema në një artikull që mban pikërisht këtë titull.
Unë e dua Kongolin. Ia kam lexuar të tërë romanet. Unë e respektoj Kadarenë. Ia kam lexuar të tëra romanet.
Vetë Kongoli, me butësinë e vet si individ (për aq sa e njoh së largu) nuk besoj se do të dalë për ta mbrojtur publikisht autobiografinë e vet “Iluzione në Sirtar”. Nuk e mbron dot, sepse një libër kur del nga shtypi duhet të mbrojë veteveten, autori nuk duhe të flasë më. Aq më tepër një auto-biografi (me gjasë romani) ku “K”-ja tjetër përpiqet të jetë në maksimum i sinqertë në zhveshjen që i bën jetës së vet për ta nxjerrë lakuriq në publik.
Publiku jonë, ka qëlluar një publik që të godet me gurë edhe kur je i veshur, jo më lakuriq.
Meqë Kongoli nuk del dot ta mbrojë vetveten, do doja, ta mbroja unë nga gurët apo thikat.
Thikat
E lexova shkrimin e Hasanit në Internet. Në fund të shkrimit, një koment nga një lexuese thoshte: “Me te vertete e neveriteshme! E pakta gje qe duhet te beje Kongoli eshte qe te dorezoje ate rrogen speciale qe i caktoi qeveria e berishes per merita te veçanta. Kane te drejte ata qe thone se eshte e padurueshme qe populli te paguaje per ata qe e kane maskaruar....”
Kam përshtypjen që komentuesja nuk e ka lexuar librin, por vetëm shkrimin. Dhe ky është sporti më i lehtë në Shqipëri, të sulmosh një artist për një Lojë teatri që ti nuk e ke parë, a për një libër që nuk e ke lexuar.
“Iluzione në Sirtar” është një rrëfim që kërkon të jetë i sinqertë, deri në naivitet, siç vëren me mprehtësi Hasani. Në të Kongoli bën atë që askush nuk e ka bërë më parë, për aq sa di unë, të marrë hithrat e të godasë vetveten. Lakuriq.
Dhe, në Shqipërinë e artistëve të kompleksuar, të shkrimtarucëve arrogantë (ata që gurë i hedhin kujtdo, sidomos me qejf më të madhit, Kadaresë) të atyre që shkruajnë autobiografira për të justifikuar veten ose stisin biografira për të larë borxhet e pista me të tretët, kjo përpjekje e sinqertë e Kongolit është një akt i bukur.
Ky libër është një rrëfim. Ndër të tjera Kongoli rrëfen sesi nuk doli të dëshmonte kundër një mësueseje të pafajshme, megjithë presionin e hetuesve, por dhe sesi doli të dëshmonte kundër një kolegu që i ishte kapur një ditar që e zhyste deri në fyt. Doli të dëshmonte, i shtyrë nga frika, ato që dinte. “Kemi folur me të pandehurin për Dostojevskin”.
Për aq sa mund të perceptoj unë është një rrëfim plot brenga. Unë nuk besoj se prifti i gjykon rrëfimtarët pas rrëfimit. Ai thjesht i fal. Por, kush jam unë që të kërkoj priftërinj në këtë vend? Ky, madje, është vendi që i ka vrarë e pushkatuar në masë për 50 vjet. Ky është vendi ku priftërinjtë u zëvendësuan me hetues perversë, Papa me një Sekretar të Parë sadist, ligji i zotit me ligjin e më të fortit.
Është shumë komode të shkruaj nga poltrona ime rrotulluese për sjelljen e një njeriu të marrë në pyetje mbi një karrike dërrase në një birucë burgu para 25 vjetësh.
Fati i artistit duhet marrë në tërësinë e tij, me honet e veta personale, me gjolet e me mëngjeset.
Shkrimtarët e tjerë, kanë në plan ti marrin me vete në varr “bëmat” e tyre. Kongoli, nuk do, edhe pse do ishte shumë më thjeshtë... Mjafton ta fshehë, si shumë të tjerë, që kanë qenë pjesë shumë më aktive e regjimit, që kanë marrë realisht më qafë kolegët e të pafajshmit, që janë ngjitur lart duke shkelur mbi kufoma, por që sot janë ëngjëj, dhe mbajnë vende të respektuara në Panteonin aspak të rralluar.
Libri i Kongolit është një rrëfim i sinqertë i një shpirti të ndjeshëm. Kjo e bën shumë më eksituese, kryqëzimin e tij. Merrni gurët. Unë po sjell thikat.
Çfarë mund të bëjmë tjetër me artistët e sinqertë naivë, kategoria thuajse inekzistente te ne?
Është shumë e lehtë të lapidosh (lapidar/lapidim/lapidarues) një njeri që e ka nxjerrë veten lakuriq para teje me një guxim naiv.
Por, e gjitha ka të bëjë me mënyrën se si e lexon këtë rrëfim.
Në kërkim të kohës së humbur
Së pari, ky libër është autobiografi.
Unë nuk para i pëlqej autobiografitë. Pikërisht, sepse u mungon sinqertiteti. Artistët, në pjesën më të madhe shkruajnë për vetveten duke e dashuruar shumë atë. Kongoli e ka shmangur këtë në pjesën më të madhe. Dashurinë për vetveten.
Ky libër, nuk është për të gjithë. Është vetëm për ata që e kanë lexuar Kongolin dhe që e duan atë. Po qe për kuriozitete, janë më interesante thashethemet në gazetat rozë.
Por, nëse dikush e do këtë shkrimtar, dhe nuk ka pasur rast të ulet të pijë një kafe me të, mund të lexojë librin dhe të kuptojë pse Thesar Lumi te “i Humburi” është aq ekzistencialist, pse Festimi tek “Kufoma” është aq i mjerë dhe me fat, pse “Lëkura e Qenit” është aq shumë Tiranë, dhe pse, të tërë këta personazhe pinë për tu mbytur.
Ky libër, sipas meje, u vlen vetëm lexuesve të devotshëm.
Por libri është një rrëfim faktesh pasuruar me këndvështrime personale për atë periudhë të errët 50-vjeçare për të cilën flitet kaq pak. Kongoli ka dhënë, nga pak edhe këndvështrimin e tij për botën, artin e ngjarjet. Kështu që mund tu vlejë edhe atyre që vitet e para 90's do donin ti rroknin edhe nga burime të tjera, e jo nga “Opinion” i Fevziut.
Në disa pjesë, libri nuk është bërë dot roman, edhe pse stili i autorit ndjehet herë pas here i fortë mes faqesh. Në disa raste është thjesht një shtrim ngjarjesh.
Koha e shkrimeve
Kam një ndjenjë gëzimi të veçantë kur lexoj artikuj për libra, e shumë më tepër kur ulem të shkruaj për libra. Pa dashje dhe ndoshta pa faj, kemi stabilizuar një nivel tematikash utilitare gazetarie, duke shkruar vetëm për hallet e ekzistencës sonë qytetare. Shkruajmë vetëm për përmbytje, trafiqe, ekonomi të rrënuar, politikë të papërgjegjshme, deri dhe Big Brother, dhe nuk shkruajmë për artin. Ndoshta edhe pse askush nuk e ushqen shpirtin me art, por me halle, ndoshta dhe se pa zgjidhur problemet tona të ekzistencës – pusetat, nuk ka kuptim të shkruajmë për libra e filma.
Por, duhet.
Ne duhet ta kalojmë sa më parë stadin kur njerëzve u interesojnë vetëm artikuj për pusetat e për Big Brother.
Në një botë tjetër, diskutimi për film i ri shqiptar do duhej të ishte po aq i rëndësishëm sa çdo debat mbi buxhetin e ri të shtetit. Sepse, filmi është “buxheti” i shpirtit. Po ashtu libri. Piktura.
E parë kështu, jam i gëzuar që kam lexuar një artikull të Hasanit për një libër, dhe që u ula të shkruaj edhe vetë diçka për të.
Unë e dua Kongolin. Ndryshe nga Hasani, mendoj që nuk është “më i mediatizuari” por thjesht është një nga shkrimtarët më të mirë të gjallë që kemi. Sa për mediatizimin, mendoj që janë ca shkrimtarë të tjerë, me nga 1 a 2 libra, të bërë të famshëm për gjëra të tjera, para letërsisë, që janë mediatizuar duke u ngritur me sforco në piedestal.
“Iluzione në Sirtar” i Kongolit, në fund të fundit, na tregon që pas një shkrimtari të madh nuk është një grua e zgjuar, por një bibliotekë e madhe.
(Sqarim: botuar gabimisht (në botimin e letrës) nën emrin Albin Kurti :))
"K" për "K"
2 “K”-të janë Kongoli e Kadareja.
“K-ja tjetër” për Kongolin e ka thënë një gazetare franceze duke ju referuar Kadaresë si “K”- e parë dhe Kongolit si “K”-ja e pas Kadaresë; e citon Kongoli në autobiografinë e tij “Iluzione në sirtar” (Toena 2010); e citon dhe Arban Hasani te gazeta Tema në një artikull që mban pikërisht këtë titull.
Unë e dua Kongolin. Ia kam lexuar të tërë romanet. Unë e respektoj Kadarenë. Ia kam lexuar të tëra romanet.
Vetë Kongoli, me butësinë e vet si individ (për aq sa e njoh së largu) nuk besoj se do të dalë për ta mbrojtur publikisht autobiografinë e vet “Iluzione në Sirtar”. Nuk e mbron dot, sepse një libër kur del nga shtypi duhet të mbrojë veteveten, autori nuk duhe të flasë më. Aq më tepër një auto-biografi (me gjasë romani) ku “K”-ja tjetër përpiqet të jetë në maksimum i sinqertë në zhveshjen që i bën jetës së vet për ta nxjerrë lakuriq në publik.
Publiku jonë, ka qëlluar një publik që të godet me gurë edhe kur je i veshur, jo më lakuriq.
Meqë Kongoli nuk del dot ta mbrojë vetveten, do doja, ta mbroja unë nga gurët apo thikat.
Thikat
E lexova shkrimin e Hasanit në Internet. Në fund të shkrimit, një koment nga një lexuese thoshte: “Me te vertete e neveriteshme! E pakta gje qe duhet te beje Kongoli eshte qe te dorezoje ate rrogen speciale qe i caktoi qeveria e berishes per merita te veçanta. Kane te drejte ata qe thone se eshte e padurueshme qe populli te paguaje per ata qe e kane maskaruar....”
Kam përshtypjen që komentuesja nuk e ka lexuar librin, por vetëm shkrimin. Dhe ky është sporti më i lehtë në Shqipëri, të sulmosh një artist për një Lojë teatri që ti nuk e ke parë, a për një libër që nuk e ke lexuar.
“Iluzione në Sirtar” është një rrëfim që kërkon të jetë i sinqertë, deri në naivitet, siç vëren me mprehtësi Hasani. Në të Kongoli bën atë që askush nuk e ka bërë më parë, për aq sa di unë, të marrë hithrat e të godasë vetveten. Lakuriq.
Dhe, në Shqipërinë e artistëve të kompleksuar, të shkrimtarucëve arrogantë (ata që gurë i hedhin kujtdo, sidomos me qejf më të madhit, Kadaresë) të atyre që shkruajnë autobiografira për të justifikuar veten ose stisin biografira për të larë borxhet e pista me të tretët, kjo përpjekje e sinqertë e Kongolit është një akt i bukur.
Ky libër është një rrëfim. Ndër të tjera Kongoli rrëfen sesi nuk doli të dëshmonte kundër një mësueseje të pafajshme, megjithë presionin e hetuesve, por dhe sesi doli të dëshmonte kundër një kolegu që i ishte kapur një ditar që e zhyste deri në fyt. Doli të dëshmonte, i shtyrë nga frika, ato që dinte. “Kemi folur me të pandehurin për Dostojevskin”.
Për aq sa mund të perceptoj unë është një rrëfim plot brenga. Unë nuk besoj se prifti i gjykon rrëfimtarët pas rrëfimit. Ai thjesht i fal. Por, kush jam unë që të kërkoj priftërinj në këtë vend? Ky, madje, është vendi që i ka vrarë e pushkatuar në masë për 50 vjet. Ky është vendi ku priftërinjtë u zëvendësuan me hetues perversë, Papa me një Sekretar të Parë sadist, ligji i zotit me ligjin e më të fortit.
Është shumë komode të shkruaj nga poltrona ime rrotulluese për sjelljen e një njeriu të marrë në pyetje mbi një karrike dërrase në një birucë burgu para 25 vjetësh.
Fati i artistit duhet marrë në tërësinë e tij, me honet e veta personale, me gjolet e me mëngjeset.
Shkrimtarët e tjerë, kanë në plan ti marrin me vete në varr “bëmat” e tyre. Kongoli, nuk do, edhe pse do ishte shumë më thjeshtë... Mjafton ta fshehë, si shumë të tjerë, që kanë qenë pjesë shumë më aktive e regjimit, që kanë marrë realisht më qafë kolegët e të pafajshmit, që janë ngjitur lart duke shkelur mbi kufoma, por që sot janë ëngjëj, dhe mbajnë vende të respektuara në Panteonin aspak të rralluar.
Libri i Kongolit është një rrëfim i sinqertë i një shpirti të ndjeshëm. Kjo e bën shumë më eksituese, kryqëzimin e tij. Merrni gurët. Unë po sjell thikat.
Çfarë mund të bëjmë tjetër me artistët e sinqertë naivë, kategoria thuajse inekzistente te ne?
Është shumë e lehtë të lapidosh (lapidar/lapidim/lapidarues) një njeri që e ka nxjerrë veten lakuriq para teje me një guxim naiv.
Por, e gjitha ka të bëjë me mënyrën se si e lexon këtë rrëfim.
Në kërkim të kohës së humbur
Së pari, ky libër është autobiografi.
Unë nuk para i pëlqej autobiografitë. Pikërisht, sepse u mungon sinqertiteti. Artistët, në pjesën më të madhe shkruajnë për vetveten duke e dashuruar shumë atë. Kongoli e ka shmangur këtë në pjesën më të madhe. Dashurinë për vetveten.
Ky libër, nuk është për të gjithë. Është vetëm për ata që e kanë lexuar Kongolin dhe që e duan atë. Po qe për kuriozitete, janë më interesante thashethemet në gazetat rozë.
Por, nëse dikush e do këtë shkrimtar, dhe nuk ka pasur rast të ulet të pijë një kafe me të, mund të lexojë librin dhe të kuptojë pse Thesar Lumi te “i Humburi” është aq ekzistencialist, pse Festimi tek “Kufoma” është aq i mjerë dhe me fat, pse “Lëkura e Qenit” është aq shumë Tiranë, dhe pse, të tërë këta personazhe pinë për tu mbytur.
Ky libër, sipas meje, u vlen vetëm lexuesve të devotshëm.
Por libri është një rrëfim faktesh pasuruar me këndvështrime personale për atë periudhë të errët 50-vjeçare për të cilën flitet kaq pak. Kongoli ka dhënë, nga pak edhe këndvështrimin e tij për botën, artin e ngjarjet. Kështu që mund tu vlejë edhe atyre që vitet e para 90's do donin ti rroknin edhe nga burime të tjera, e jo nga “Opinion” i Fevziut.
Në disa pjesë, libri nuk është bërë dot roman, edhe pse stili i autorit ndjehet herë pas here i fortë mes faqesh. Në disa raste është thjesht një shtrim ngjarjesh.
Koha e shkrimeve
Kam një ndjenjë gëzimi të veçantë kur lexoj artikuj për libra, e shumë më tepër kur ulem të shkruaj për libra. Pa dashje dhe ndoshta pa faj, kemi stabilizuar një nivel tematikash utilitare gazetarie, duke shkruar vetëm për hallet e ekzistencës sonë qytetare. Shkruajmë vetëm për përmbytje, trafiqe, ekonomi të rrënuar, politikë të papërgjegjshme, deri dhe Big Brother, dhe nuk shkruajmë për artin. Ndoshta edhe pse askush nuk e ushqen shpirtin me art, por me halle, ndoshta dhe se pa zgjidhur problemet tona të ekzistencës – pusetat, nuk ka kuptim të shkruajmë për libra e filma.
Por, duhet.
Ne duhet ta kalojmë sa më parë stadin kur njerëzve u interesojnë vetëm artikuj për pusetat e për Big Brother.
Në një botë tjetër, diskutimi për film i ri shqiptar do duhej të ishte po aq i rëndësishëm sa çdo debat mbi buxhetin e ri të shtetit. Sepse, filmi është “buxheti” i shpirtit. Po ashtu libri. Piktura.
E parë kështu, jam i gëzuar që kam lexuar një artikull të Hasanit për një libër, dhe që u ula të shkruaj edhe vetë diçka për të.
Unë e dua Kongolin. Ndryshe nga Hasani, mendoj që nuk është “më i mediatizuari” por thjesht është një nga shkrimtarët më të mirë të gjallë që kemi. Sa për mediatizimin, mendoj që janë ca shkrimtarë të tjerë, me nga 1 a 2 libra, të bërë të famshëm për gjëra të tjera, para letërsisë, që janë mediatizuar duke u ngritur me sforco në piedestal.
“Iluzione në Sirtar” i Kongolit, në fund të fundit, na tregon që pas një shkrimtari të madh nuk është një grua e zgjuar, por një bibliotekë e madhe.
Sunday, December 12, 2010
Njeriu me uniformë
Botuar te Shekulli, e diel, 12.12.2010
Sa herë shoh gjëra disfunksionale, p.sh., njerëz që pinë Redbull, pije që stimulon aktivitet fizik, kur në fakt vetëm rrinë ulur në bar për orë me radhë; apo njerëz që të përplasin me makinë dhe gjëja e parë që bëjnë kur dalin nga makina të shohin mos iu prish parakolpi; me mendje kërkoj të gjej zanafillën.
Si erdhi që jemi bërë kështu!? Ku është gabuar?
Ka më shumë policë se sa lypës nëpër rrugë ky vend, dhe ka më shumë makina policie se karroca akulloresh.
Pse, polici është ky që është? Ku është shtrembëruar marrëdhënia e një populli me policinë e vet?
LOJË SHEFASH
Shumica e njerëzve, instinktivisht nxjerrin fjalën "shef" kur ndalohen nga polici rrugor. Është deri diku komike kur, për shembull, një profesor i drejtohet një polici që me gjasë nuk ka mbaruar as të mesmen, me fjalën "shef".
Kjo është shenjë nënshtrimi verbal ndaj një njeriu që është aty për të ndihmuar qarkullimin e që vetë duket i bezdisur nga fjala shef. Por, ky është rast kur ai të ka në dorë.
Vetë polici, mund t'i thotë "shef" një njeriu të fortë, nga ata që qarkullojnë me fuoristrada duke sfiduar hapur rregulloren, të mbrojtur nga lidhjet që kanë "lart".
Polici ynë ka zhvilluar një hundë të fortë për të ndjerë kush të fut në telash. Kush prej shkelësve të ligjit është "shef". Shefi i policit, është kushdo që arrin t'i shtijë frikën.
E tëra është një lojë frike. Polici ka frikë nga ty, ti ke frikë nga ai. Ti nuk e di sa i fortë është ai, ai nuk e di sesa i fortë je ti.
BAJRAKËT
Njerëzit e veshur me pushtet të përkohshëm në këtë vend, kanë ndërtuar institucione ku kushdo mund të ndjehet i përkohshëm, në qoftë se nuk "mban vendin e vet".
Dhe të mbash vendin tënd, do të thotë të luash me rregullat e përkohshme, të vendosur nga të përkohshmit.
Që të mos keqkuptohemi, ka dhe shumë pak njerëz me pushtet të përjetshëm. Sistemi i përkohshmërisë është karuseli që garanton vijueshmërinë e tyre.
Sistemi i trashëgueshëm i bajraktarëve qenka thënë të na ndjekë pas deri brenda në Europë.
Vini re kur ju kalojnë sirenat e policisë afër. Makinat me fenelina ndezur dhe sirena shurdhuese në shumicën e rasteve po nxitojnë për të shoqëruar dikë të rëndësishëm, dhe shumë radhë për të shpëtuar dikë më pak të rëndësishëm.
Sepse polici, për fatin e keq të tijin e tonin, është, një qenie e përkohshme. Një qenie, që mund ta pushojë nga puna krimineli, të cilin paguhet që të kapë.
POLICI ME FYTYRË TË MIRË
Në mes të pluhurit, shiut, me pagesa minimale, me kushte minimale, i abuzuar verbalisht e akustikisht. 8 orë shërbim duke dëgjuar makthin e mijëra borive të acaruara.
Mbi policin, dhe jo vetëm rrugorin, zbrazen tërë dufet e mllefet e një populli të lodhur e të stresuar.
Edhe ai, polici i dërguar mish për top për të mbrojtur interesa të dyshimta e për të rrahur gratë e fshatarëve protestues, pas kaskës ka një fytyrë njerëzore. Ka një familje e ca fëmijë që shohin tërë ankth lajmet në TV. Ka një rrogë që duhet ta marrë në fund të vitit.
Një polic, ka fytyrë njerëzore kur të pyet ku studion, e të flet me adhurim për arkitekturën. Ndoshta, sikur ky vend të mos ishte kështu, ai mund të ishte bërë një arkitekt. I njeh rrugët e Tiranës më mirë se ata që bënë planin francez.
Fytyra njerëzore e policit është kur të kthen dokumentet e të thotë: "mos e bëj më."
Një polic, nuk duhet të jetë armiku, por miku yt. Fytyra që të ngjall besim.
Edhe kur vetë shteti është pafytyrë.
POLICI ME FYTYRË TË KEQE
Ka plot njerëz të mirë me uniformë, të paaftë për të bërë atë që ndjejnë se duhet bërë, se u kërkohet të heshtin, të falin, të mbyllin syrin, veshin e gojën, të paguajnë vetë gjobën e merituar që i vunë "shefit".
Mbi ne, përplaset dufi i policëve të acaruar.
Të vjen të qeshësh e të qash kur një polic shan me fjalor shtëpie një shofer të pakujdesshëm, ose i bërtet një makine me targa Delvine: "Delvina??? Ku shkon Delvina?? Po të gjithë idiotë jeni në Delvinë?? O Delvina!!"
Nëse ke një hall apo kërkon diçka, informacion për një x vend diku p.sh., i fundit që të bie mendja të pyesësh është polici që e ke aty krah teje... Klisheja që kemi të stampuar në kokë është se ai nuk është në shërbimin tonë, është në shërbimin e këtij shteti që e paguan me paga qesharake e që e dhunon vetë për interesa klienteliste të pushtetit të përkohshëm.
Makinat e policisë ose me një tabelë polici në kroskot shkelin më shumë se kushdo rregullat e qarkullimit.
Droga, thonë, shoqërohet me eskorta policie.
Policët që çuditërisht posedojnë makina super të shtrenjta (e me targa të huaja), policët që zënë pritë skutave për të zhvatur një 20mijë lekësh nga shoferët që kthehen të pirë nga pub-i, policët që janë gati të të godasin me dorezën e pistoletës, nëse gabimisht ke parkuar në vendin "e shefit", janë fytyra e vërtetë e këtij shteti që policët i ka mësuar instinktin më të keq të mbijetesës, imitimin e bajraktarit.
POLICI 5 MIJË LEKËSH
Më kërkoi 5 mijë lekë, i dhashë një 10-she se nuk kisha 5-she dhe më tha "nuk kam kusur". Kjo është historia e një mikut tim të kapur pa rrip sigurimi.
Zvetënimi i figurës së policit është simboli i zvetënimit të shtetit. Por, zvetënimi i figurës së policit, na bën të zvetënohemi dhe ne, të bëjmë Pazar për 5mijë lekësha, pavarësisht nëse jemi këngëtarë, biznesmenë, apo prindër me fëmijë në makinë që hapin sytë të habitur. E theksova 4-5 herë fjalën zvetënim, sepse në sytë e atyre fëmijëve, ky zvetënim është ajo që i pret kur të rriten. "Little fifteen, you help her forget, the world outside..." këndojnë Depeche Mode.
Dyshoj, nëse ka akoma fëmijë që kur i pyet: "Ç'do të bëhesh kur të rritesh?" - të të përgjigjen - "Polic!" Polici është ai fakiri që pret 5mijë lekëshin te xhami i makinës e nuk të kthen kusur. Si mund të kenë këta "little 15" respekt për figurën e shtetit e të ligjit, kur te xhami i makinës së babit shohin një qenie me uniformë që lyp? Lyp, për mbijetesën e vet e të fëmijëve të vet.
Ju kujtohet si na trembnin të vegjël? "Haje bukën se thirra policin..."
Këtë marrëdhënie kemi pasur me policin e diktaturës.
Një marrëdhënie që degradoi në mënyrë gati të parikuperueshme me "policin e demokracisë".
ZANAFILLA
Atëherë, ku është gabuar? Pse njeriu me uniformë është adaptuar me format joligjore e mentalitetin jocivil?
Kujtesa më kthen në 2 prill 1991.
N.q.s., ka një moment ku u përcaktua sesi do të jetë marrëdhënia e policit me qytetarin për shumë vite më pas, është gjyqi i 2 prillit, ditë në të cilën gjatë një proteste në Shkodër u vranë 4 protestues dhe u plagosën me dhjetëra policë.
Më kujtohet gjyqi, i transmetuar dhe live, që më përngjante me skena gladiatorësh. 3 njerëz të hedhur në arenë. Publiku në dëlir. Publiku që i qëllonte me këpucë mu aty mbi bankën e gjyqit. E vetmja gjë që nuk ndodhi në atë gjyq, ishte zbardhja e ngjarjes dhe gjetja e përgjegjësve të vërtetë. Me sa duket shumë vetë kishin interes të mos dilte e vërteta, ndërsa popullit i duhej dhënë ndonjë kokë turku. Edhe sot e kësaj dite përgjegjësit e vërtetë kushedi se nga bredhin me kalë.
Ky është gjyqi i parë i erës së re, ku policia përballej për një krim kundër popullit të vet. Nëse ky gjyq do të kishte vendosur një standard drejtësie dhe transparence, atëherë marrëdhënia e dyanshme, njerëzore por dhe ligjore mes burrave me uniformë dhe qytetarëve të thjeshtë do të ishte më e shëndoshë dhe e bazuar mbi besimin dhe ligjin.
Prandaj dhe ligji që nga ajo ditë është ajo këpuca e turmës së irrituar që fluturon mbi njerëzit e pagjykuar ende. Një këpucë që duar mjeshtërore e orientojnë me mjetet e tyre të dhunës mediatike.
Në një vend demokratik, gjyqi i 2 prillit është një gjyq që duhet rihapur. Por jo te ne. Sepse, ca njerëz do të duhet të zbresin nga kali dhe të dëshmojnë. Dhe ata nuk kanë kohë. Janë shumë të zënë duke administruar bajraqet e tyre. Ndërkohë, policët lagen në shi dhe askujt nuk i vjen keq.
Sa herë shoh gjëra disfunksionale, p.sh., njerëz që pinë Redbull, pije që stimulon aktivitet fizik, kur në fakt vetëm rrinë ulur në bar për orë me radhë; apo njerëz që të përplasin me makinë dhe gjëja e parë që bëjnë kur dalin nga makina të shohin mos iu prish parakolpi; me mendje kërkoj të gjej zanafillën.
Si erdhi që jemi bërë kështu!? Ku është gabuar?
Ka më shumë policë se sa lypës nëpër rrugë ky vend, dhe ka më shumë makina policie se karroca akulloresh.
Pse, polici është ky që është? Ku është shtrembëruar marrëdhënia e një populli me policinë e vet?
LOJË SHEFASH
Shumica e njerëzve, instinktivisht nxjerrin fjalën "shef" kur ndalohen nga polici rrugor. Është deri diku komike kur, për shembull, një profesor i drejtohet një polici që me gjasë nuk ka mbaruar as të mesmen, me fjalën "shef".
Kjo është shenjë nënshtrimi verbal ndaj një njeriu që është aty për të ndihmuar qarkullimin e që vetë duket i bezdisur nga fjala shef. Por, ky është rast kur ai të ka në dorë.
Vetë polici, mund t'i thotë "shef" një njeriu të fortë, nga ata që qarkullojnë me fuoristrada duke sfiduar hapur rregulloren, të mbrojtur nga lidhjet që kanë "lart".
Polici ynë ka zhvilluar një hundë të fortë për të ndjerë kush të fut në telash. Kush prej shkelësve të ligjit është "shef". Shefi i policit, është kushdo që arrin t'i shtijë frikën.
E tëra është një lojë frike. Polici ka frikë nga ty, ti ke frikë nga ai. Ti nuk e di sa i fortë është ai, ai nuk e di sesa i fortë je ti.
BAJRAKËT
Njerëzit e veshur me pushtet të përkohshëm në këtë vend, kanë ndërtuar institucione ku kushdo mund të ndjehet i përkohshëm, në qoftë se nuk "mban vendin e vet".
Dhe të mbash vendin tënd, do të thotë të luash me rregullat e përkohshme, të vendosur nga të përkohshmit.
Që të mos keqkuptohemi, ka dhe shumë pak njerëz me pushtet të përjetshëm. Sistemi i përkohshmërisë është karuseli që garanton vijueshmërinë e tyre.
Sistemi i trashëgueshëm i bajraktarëve qenka thënë të na ndjekë pas deri brenda në Europë.
Vini re kur ju kalojnë sirenat e policisë afër. Makinat me fenelina ndezur dhe sirena shurdhuese në shumicën e rasteve po nxitojnë për të shoqëruar dikë të rëndësishëm, dhe shumë radhë për të shpëtuar dikë më pak të rëndësishëm.
Sepse polici, për fatin e keq të tijin e tonin, është, një qenie e përkohshme. Një qenie, që mund ta pushojë nga puna krimineli, të cilin paguhet që të kapë.
POLICI ME FYTYRË TË MIRË
Në mes të pluhurit, shiut, me pagesa minimale, me kushte minimale, i abuzuar verbalisht e akustikisht. 8 orë shërbim duke dëgjuar makthin e mijëra borive të acaruara.
Mbi policin, dhe jo vetëm rrugorin, zbrazen tërë dufet e mllefet e një populli të lodhur e të stresuar.
Edhe ai, polici i dërguar mish për top për të mbrojtur interesa të dyshimta e për të rrahur gratë e fshatarëve protestues, pas kaskës ka një fytyrë njerëzore. Ka një familje e ca fëmijë që shohin tërë ankth lajmet në TV. Ka një rrogë që duhet ta marrë në fund të vitit.
Një polic, ka fytyrë njerëzore kur të pyet ku studion, e të flet me adhurim për arkitekturën. Ndoshta, sikur ky vend të mos ishte kështu, ai mund të ishte bërë një arkitekt. I njeh rrugët e Tiranës më mirë se ata që bënë planin francez.
Fytyra njerëzore e policit është kur të kthen dokumentet e të thotë: "mos e bëj më."
Një polic, nuk duhet të jetë armiku, por miku yt. Fytyra që të ngjall besim.
Edhe kur vetë shteti është pafytyrë.
POLICI ME FYTYRË TË KEQE
Ka plot njerëz të mirë me uniformë, të paaftë për të bërë atë që ndjejnë se duhet bërë, se u kërkohet të heshtin, të falin, të mbyllin syrin, veshin e gojën, të paguajnë vetë gjobën e merituar që i vunë "shefit".
Mbi ne, përplaset dufi i policëve të acaruar.
Të vjen të qeshësh e të qash kur një polic shan me fjalor shtëpie një shofer të pakujdesshëm, ose i bërtet një makine me targa Delvine: "Delvina??? Ku shkon Delvina?? Po të gjithë idiotë jeni në Delvinë?? O Delvina!!"
Nëse ke një hall apo kërkon diçka, informacion për një x vend diku p.sh., i fundit që të bie mendja të pyesësh është polici që e ke aty krah teje... Klisheja që kemi të stampuar në kokë është se ai nuk është në shërbimin tonë, është në shërbimin e këtij shteti që e paguan me paga qesharake e që e dhunon vetë për interesa klienteliste të pushtetit të përkohshëm.
Makinat e policisë ose me një tabelë polici në kroskot shkelin më shumë se kushdo rregullat e qarkullimit.
Droga, thonë, shoqërohet me eskorta policie.
Policët që çuditërisht posedojnë makina super të shtrenjta (e me targa të huaja), policët që zënë pritë skutave për të zhvatur një 20mijë lekësh nga shoferët që kthehen të pirë nga pub-i, policët që janë gati të të godasin me dorezën e pistoletës, nëse gabimisht ke parkuar në vendin "e shefit", janë fytyra e vërtetë e këtij shteti që policët i ka mësuar instinktin më të keq të mbijetesës, imitimin e bajraktarit.
POLICI 5 MIJË LEKËSH
Më kërkoi 5 mijë lekë, i dhashë një 10-she se nuk kisha 5-she dhe më tha "nuk kam kusur". Kjo është historia e një mikut tim të kapur pa rrip sigurimi.
Zvetënimi i figurës së policit është simboli i zvetënimit të shtetit. Por, zvetënimi i figurës së policit, na bën të zvetënohemi dhe ne, të bëjmë Pazar për 5mijë lekësha, pavarësisht nëse jemi këngëtarë, biznesmenë, apo prindër me fëmijë në makinë që hapin sytë të habitur. E theksova 4-5 herë fjalën zvetënim, sepse në sytë e atyre fëmijëve, ky zvetënim është ajo që i pret kur të rriten. "Little fifteen, you help her forget, the world outside..." këndojnë Depeche Mode.
Dyshoj, nëse ka akoma fëmijë që kur i pyet: "Ç'do të bëhesh kur të rritesh?" - të të përgjigjen - "Polic!" Polici është ai fakiri që pret 5mijë lekëshin te xhami i makinës e nuk të kthen kusur. Si mund të kenë këta "little 15" respekt për figurën e shtetit e të ligjit, kur te xhami i makinës së babit shohin një qenie me uniformë që lyp? Lyp, për mbijetesën e vet e të fëmijëve të vet.
Ju kujtohet si na trembnin të vegjël? "Haje bukën se thirra policin..."
Këtë marrëdhënie kemi pasur me policin e diktaturës.
Një marrëdhënie që degradoi në mënyrë gati të parikuperueshme me "policin e demokracisë".
ZANAFILLA
Atëherë, ku është gabuar? Pse njeriu me uniformë është adaptuar me format joligjore e mentalitetin jocivil?
Kujtesa më kthen në 2 prill 1991.
N.q.s., ka një moment ku u përcaktua sesi do të jetë marrëdhënia e policit me qytetarin për shumë vite më pas, është gjyqi i 2 prillit, ditë në të cilën gjatë një proteste në Shkodër u vranë 4 protestues dhe u plagosën me dhjetëra policë.
Më kujtohet gjyqi, i transmetuar dhe live, që më përngjante me skena gladiatorësh. 3 njerëz të hedhur në arenë. Publiku në dëlir. Publiku që i qëllonte me këpucë mu aty mbi bankën e gjyqit. E vetmja gjë që nuk ndodhi në atë gjyq, ishte zbardhja e ngjarjes dhe gjetja e përgjegjësve të vërtetë. Me sa duket shumë vetë kishin interes të mos dilte e vërteta, ndërsa popullit i duhej dhënë ndonjë kokë turku. Edhe sot e kësaj dite përgjegjësit e vërtetë kushedi se nga bredhin me kalë.
Ky është gjyqi i parë i erës së re, ku policia përballej për një krim kundër popullit të vet. Nëse ky gjyq do të kishte vendosur një standard drejtësie dhe transparence, atëherë marrëdhënia e dyanshme, njerëzore por dhe ligjore mes burrave me uniformë dhe qytetarëve të thjeshtë do të ishte më e shëndoshë dhe e bazuar mbi besimin dhe ligjin.
Prandaj dhe ligji që nga ajo ditë është ajo këpuca e turmës së irrituar që fluturon mbi njerëzit e pagjykuar ende. Një këpucë që duar mjeshtërore e orientojnë me mjetet e tyre të dhunës mediatike.
Në një vend demokratik, gjyqi i 2 prillit është një gjyq që duhet rihapur. Por jo te ne. Sepse, ca njerëz do të duhet të zbresin nga kali dhe të dëshmojnë. Dhe ata nuk kanë kohë. Janë shumë të zënë duke administruar bajraqet e tyre. Ndërkohë, policët lagen në shi dhe askujt nuk i vjen keq.
Tuesday, December 7, 2010
Ja ku jemi, na argëtoni!
Botuar te Shekulli, 5-12-2010
Nuk di a e keni vënë re mungesën e frymës. Jo asaj të shenjtës, po kësaj njerëzores.
Mbaj mend që dikur, kur dikush vdiste në lagje, nuk na linin të ndiznim as televizorin. Kjo është fryma që lidh njerëzit e panjohur me një përjetim të përbashkët.
Një frymë që e gjej mes nesh gjithnjë e më pak.
Ajo që shoh tek ne të tërë është pamundësia për të funksionuar si një komb të cilin në momente të caktuara e përshkon një frymë e përbashkët. Për shembull, nëse Shkodra është nën ujë, në Tiranë në emisionet TV njerëzit flasin për fustanet. Ose për ushqimin e maceve. Ose për thonjtë. Ata më të përfshirët, i janë rifutur gjeografisë. Nga vijnë lumenjtë? Cili lumë është fajtori?
Ajo gjëja që ndodh atje poshtë, në Shkodër, nuk na prek shumë.
Me logjikën që jeta vazhdon.
E drejtë, jeta vazhdon. Po frymë nuk ka.
Mungesa e frymës që do të duhej të na lidhte si komb, vërehet edhe aty ku "jeta vazhdon", në momente festash kombëtare.
Festat tona, janë manifestimi i asaj që jemi si komb. Një komb në letër. Pa frymë.
Festat tona, mes banalitetit
Çdo vit, kalendarët tanë korrigjohen. Dikush vjen e shton një festë. Vjen tjetri e heq një festë. Njëri, më i guximshëm, shton 2 festa!!
Kush do që vjen në pushtet ndjehet si Sulltan Murati, i cili vjen për ta transformuar një komb deri dhe në mënyrën se si e çfarë duhet të festojë.
Dhe kombit, nuk i bën shumë përshtypje. Festat tona kombëtare janë reduktuar vetëm te një merak, "a do e kemi pushim?".
Banaliteti i "debatit" për 28-n apo 29-n e Nëntorit nuk mbërriti kurrë të lëvizë apo prekë popullin. Sepse, realisht, popullit nuk i bëhet edhe aq vonë. Pjesa më e madhe u mërzit se na hoqën 1 ditë pushimi.
Të tëra festat tona të 50 viteve u fshinë, dhe nuk lanë asnjë njollë.
Ku vajti 11 janari? Po 10 korriku?
Humbën, sepse ishin festa të sajuara edhe pse i festuam me të madhe për 50 vjet.
5 maji? Kishte rëndësi vetëm për të përfituar 5kg mollë nga shteti.
7 marsi? Ça dhurate do më sjellin sot? E di ç'keni, mos sillni dhuratë, sillini zyshës lekë se e blen vetë.
Në mënyrë banale, festat tona janë vetëm festa barku, d.m.th., festa ushqimore.
E vetmja festë që ka mbijetuar është festa e Vitit të Ri, që u bë e rëndësishme gjatë 50 viteve të komunizmit për një arsye të vetme: ishte, e vetmja ditë ku hanim si njerëz! E vetmja ditë që ngopnim syrin me tavolina plot.
Edhe 8 marsi, është shndërruar në një festë ku gratë dalin për të harbuar "në liri" duke ngrënë e duke pirë e duke u bërë tapë!!
Ky është një nga dy elementët tanë festivë. Të hamë.
Tjetri, të shkojmë në pub!! Pra, të pimë!
Festat tona, mes pervesitetit
Më duket shumë perverse që të gjitha festat tona reduktohen në: të dalim me djathë e domate nga liqeni (për popullin e varfër) dhe të dalim në pub (për rininë trendy).
Shihni një Majin, Ditën e Verës, 14 Shkurtin.
Perceptimi ynë pervers për festat vjen ngase mungon fryma e vërtetë e një feste.
Fryma nuk është vënia e një flamuri në derë të club-it e as tek vënia e rrjetave të merimangave për Halloween. Kjo është pjesa komerciale e një feste.
Festa e vërtetë është tek të ndjerët. Është festë, sepse ti e ndjen që kjo ditë është gëzim.
Dhe 28 nëntori nuk ka për tu ndjerë kurrë, sado të lodhe pronarët të ngulin një flamur me 2 gozhda te dera e lokalit.
Ne na mungon patriotizmi i vërtetë për ta ndjerë një festë çlirimi. Ashtu sikurse na mungon mirësia e vërtetë për të ndjerë Krishtlindjet. Apo lidhja e thellë me natyrën për të ndjerë Festën e Verës. Janë ndjesi që njeriut i ngulet që nga prindi e deri tek shkolla. Janë institucione feste e gëzimi që ngrihen bashkërisht, përmes çdo detaji të jetës sonë të përbashkët përmes shumë viteve, përgjatë shumë brezave.
Shkoni pyesni amerikanët, pse e duan aq 4 Korrikun apo festën e Falënderimeve. Ose grekët, 28 Tetorin. Ose zviceranët, 1 Gushtin. Sepse, me atë frymë i kanë rritur.
Prandaj dhe 1 maji, 14 shkurti, Krishtlindjet, 28 Nëntori, Nata e Bardhë, të tëra na janë bërë njësoj, pa asnjë dallim, qoftë në emocionin kolektiv që na shkaktojnë, qoftë në mënyrën sesi e jetojmë! Çdo festë e jona është festë birre! Ngaqë nuk njohim ç'është një frymë e mirëfilltë feste.
Dhe çdo festë e jona, është sot, po mund të mos jetë nesër.
Festat tona, mes kontestimit
Një festë kombëtare është ndjenjë komunitare. Por do të duhej të ishte dhe një traditë.
Ne jetojmë mes gjërash të përkohshme.
Në kujtesën tonë kombëtare të vetmet festa janë ato fetare. Çdo festë vjen vetëm pas 1912-ës. Para saj nuk kishte festa kombëtare. Para e pas saj kishte... hëm, çfarë kishte? Kishte "Dum Babën".
Ne kemi më shumë festa kombëtare se gjermanët, se malazezët, se maqedonasit, e se shumë vende të tjera. Kur kemi shumë më pak se ata për te festuar.
Festat e kontestuara janë domethënia e një kombi ku njëra pjesë bën gjëra për inat të tjetrës. Deri edhe festat. Aq më tepër që datat tona mund të kontestohen shumë kollaj.
Çlirimi a ishte vërtet çlirim? Apo, gjermanët ikën vetë? Po dita e Rinisë, pse?? Cili "i ri" e kërkoi? Po dita e NATO-s? Ditë pushtimi, apo proteksionizmi? Dhe majaja e festave... Nata e bardhë! Kush nga ata që "tërbohen" mbi banak e di përse po festohet Nata e Bardhë???
Festat tona, si festa paganësh modernë
Është e vërtetë që një pjesë e mirë e festave kombëtare në botë kanë lindur si festa paganësh. Një pjesë tjetër, si festa fetare.
Edhe ne kemi nja 2-3 festa lokale pagane me traditë të hershme, ujët e bekuar apo dita e verës.
Por, paganizmi jonë nuk është se jemi tradicionalë. Është paganizëm modern.
Paganizmi jonë qëndron tek mënyra sesi çdo festë nuk arrijmë ta deshifrojmë ndryshe, përvese: "Shyqyr, edhe një ditë pushim" e "të dalim në pub".
Ne mund të na thonë eja të festojmë ditën kombëtare të Majkëll Xheksonit, dhe me siguri do hidhemi përpjetë të lumtur. 1 ditë më shumë pushim!! O burra në club!
Edhe po na e shtynë Natën e Bardhë e po na e çuan më 30 mars, njësoj do gëzojmë. Nata e Bardhë rëndësi ka të jetë natë kokaine.
Pa histori festive, pa ndjeshmëri ndaj një feste të caktuar, e pa frymë kombëtare. Ka shumë mundësi të mos jetë faji ynë që na kanë rritur kështu. Ne do rrisim të tjerë me të njëjtën mos-frymë.
E, pavarësisht se ç'ndodh në sulltanatin tonë të vogël, Krishtlindjet nuk janë një festë pubi.
Shkoni pyesni në Vatikan, ose tentoni ta festoni në Londër po deshët.
Ose më thjesht, ridëgjoni "Smells Like Teen Spirit" - Here We Are Now, Entertain Us!
Nuk di a e keni vënë re mungesën e frymës. Jo asaj të shenjtës, po kësaj njerëzores.
Mbaj mend që dikur, kur dikush vdiste në lagje, nuk na linin të ndiznim as televizorin. Kjo është fryma që lidh njerëzit e panjohur me një përjetim të përbashkët.
Një frymë që e gjej mes nesh gjithnjë e më pak.
Ajo që shoh tek ne të tërë është pamundësia për të funksionuar si një komb të cilin në momente të caktuara e përshkon një frymë e përbashkët. Për shembull, nëse Shkodra është nën ujë, në Tiranë në emisionet TV njerëzit flasin për fustanet. Ose për ushqimin e maceve. Ose për thonjtë. Ata më të përfshirët, i janë rifutur gjeografisë. Nga vijnë lumenjtë? Cili lumë është fajtori?
Ajo gjëja që ndodh atje poshtë, në Shkodër, nuk na prek shumë.
Me logjikën që jeta vazhdon.
E drejtë, jeta vazhdon. Po frymë nuk ka.
Mungesa e frymës që do të duhej të na lidhte si komb, vërehet edhe aty ku "jeta vazhdon", në momente festash kombëtare.
Festat tona, janë manifestimi i asaj që jemi si komb. Një komb në letër. Pa frymë.
Festat tona, mes banalitetit
Çdo vit, kalendarët tanë korrigjohen. Dikush vjen e shton një festë. Vjen tjetri e heq një festë. Njëri, më i guximshëm, shton 2 festa!!
Kush do që vjen në pushtet ndjehet si Sulltan Murati, i cili vjen për ta transformuar një komb deri dhe në mënyrën se si e çfarë duhet të festojë.
Dhe kombit, nuk i bën shumë përshtypje. Festat tona kombëtare janë reduktuar vetëm te një merak, "a do e kemi pushim?".
Banaliteti i "debatit" për 28-n apo 29-n e Nëntorit nuk mbërriti kurrë të lëvizë apo prekë popullin. Sepse, realisht, popullit nuk i bëhet edhe aq vonë. Pjesa më e madhe u mërzit se na hoqën 1 ditë pushimi.
Të tëra festat tona të 50 viteve u fshinë, dhe nuk lanë asnjë njollë.
Ku vajti 11 janari? Po 10 korriku?
Humbën, sepse ishin festa të sajuara edhe pse i festuam me të madhe për 50 vjet.
5 maji? Kishte rëndësi vetëm për të përfituar 5kg mollë nga shteti.
7 marsi? Ça dhurate do më sjellin sot? E di ç'keni, mos sillni dhuratë, sillini zyshës lekë se e blen vetë.
Në mënyrë banale, festat tona janë vetëm festa barku, d.m.th., festa ushqimore.
E vetmja festë që ka mbijetuar është festa e Vitit të Ri, që u bë e rëndësishme gjatë 50 viteve të komunizmit për një arsye të vetme: ishte, e vetmja ditë ku hanim si njerëz! E vetmja ditë që ngopnim syrin me tavolina plot.
Edhe 8 marsi, është shndërruar në një festë ku gratë dalin për të harbuar "në liri" duke ngrënë e duke pirë e duke u bërë tapë!!
Ky është një nga dy elementët tanë festivë. Të hamë.
Tjetri, të shkojmë në pub!! Pra, të pimë!
Festat tona, mes pervesitetit
Më duket shumë perverse që të gjitha festat tona reduktohen në: të dalim me djathë e domate nga liqeni (për popullin e varfër) dhe të dalim në pub (për rininë trendy).
Shihni një Majin, Ditën e Verës, 14 Shkurtin.
Perceptimi ynë pervers për festat vjen ngase mungon fryma e vërtetë e një feste.
Fryma nuk është vënia e një flamuri në derë të club-it e as tek vënia e rrjetave të merimangave për Halloween. Kjo është pjesa komerciale e një feste.
Festa e vërtetë është tek të ndjerët. Është festë, sepse ti e ndjen që kjo ditë është gëzim.
Dhe 28 nëntori nuk ka për tu ndjerë kurrë, sado të lodhe pronarët të ngulin një flamur me 2 gozhda te dera e lokalit.
Ne na mungon patriotizmi i vërtetë për ta ndjerë një festë çlirimi. Ashtu sikurse na mungon mirësia e vërtetë për të ndjerë Krishtlindjet. Apo lidhja e thellë me natyrën për të ndjerë Festën e Verës. Janë ndjesi që njeriut i ngulet që nga prindi e deri tek shkolla. Janë institucione feste e gëzimi që ngrihen bashkërisht, përmes çdo detaji të jetës sonë të përbashkët përmes shumë viteve, përgjatë shumë brezave.
Shkoni pyesni amerikanët, pse e duan aq 4 Korrikun apo festën e Falënderimeve. Ose grekët, 28 Tetorin. Ose zviceranët, 1 Gushtin. Sepse, me atë frymë i kanë rritur.
Prandaj dhe 1 maji, 14 shkurti, Krishtlindjet, 28 Nëntori, Nata e Bardhë, të tëra na janë bërë njësoj, pa asnjë dallim, qoftë në emocionin kolektiv që na shkaktojnë, qoftë në mënyrën sesi e jetojmë! Çdo festë e jona është festë birre! Ngaqë nuk njohim ç'është një frymë e mirëfilltë feste.
Dhe çdo festë e jona, është sot, po mund të mos jetë nesër.
Festat tona, mes kontestimit
Një festë kombëtare është ndjenjë komunitare. Por do të duhej të ishte dhe një traditë.
Ne jetojmë mes gjërash të përkohshme.
Në kujtesën tonë kombëtare të vetmet festa janë ato fetare. Çdo festë vjen vetëm pas 1912-ës. Para saj nuk kishte festa kombëtare. Para e pas saj kishte... hëm, çfarë kishte? Kishte "Dum Babën".
Ne kemi më shumë festa kombëtare se gjermanët, se malazezët, se maqedonasit, e se shumë vende të tjera. Kur kemi shumë më pak se ata për te festuar.
Festat e kontestuara janë domethënia e një kombi ku njëra pjesë bën gjëra për inat të tjetrës. Deri edhe festat. Aq më tepër që datat tona mund të kontestohen shumë kollaj.
Çlirimi a ishte vërtet çlirim? Apo, gjermanët ikën vetë? Po dita e Rinisë, pse?? Cili "i ri" e kërkoi? Po dita e NATO-s? Ditë pushtimi, apo proteksionizmi? Dhe majaja e festave... Nata e bardhë! Kush nga ata që "tërbohen" mbi banak e di përse po festohet Nata e Bardhë???
Festat tona, si festa paganësh modernë
Është e vërtetë që një pjesë e mirë e festave kombëtare në botë kanë lindur si festa paganësh. Një pjesë tjetër, si festa fetare.
Edhe ne kemi nja 2-3 festa lokale pagane me traditë të hershme, ujët e bekuar apo dita e verës.
Por, paganizmi jonë nuk është se jemi tradicionalë. Është paganizëm modern.
Paganizmi jonë qëndron tek mënyra sesi çdo festë nuk arrijmë ta deshifrojmë ndryshe, përvese: "Shyqyr, edhe një ditë pushim" e "të dalim në pub".
Ne mund të na thonë eja të festojmë ditën kombëtare të Majkëll Xheksonit, dhe me siguri do hidhemi përpjetë të lumtur. 1 ditë më shumë pushim!! O burra në club!
Edhe po na e shtynë Natën e Bardhë e po na e çuan më 30 mars, njësoj do gëzojmë. Nata e Bardhë rëndësi ka të jetë natë kokaine.
Pa histori festive, pa ndjeshmëri ndaj një feste të caktuar, e pa frymë kombëtare. Ka shumë mundësi të mos jetë faji ynë që na kanë rritur kështu. Ne do rrisim të tjerë me të njëjtën mos-frymë.
E, pavarësisht se ç'ndodh në sulltanatin tonë të vogël, Krishtlindjet nuk janë një festë pubi.
Shkoni pyesni në Vatikan, ose tentoni ta festoni në Londër po deshët.
Ose më thjesht, ridëgjoni "Smells Like Teen Spirit" - Here We Are Now, Entertain Us!
Monday, November 29, 2010
Muzikë, Maestro!
Botuar te Shekulli, e Hënë, 29 Nëntor 2010
"Muzika nuk tradhëton, muzika është pikëmbërritja e udhëtimit. Muzika, është vetë udhëtimi." shkruan Giorgio Faletti tek "Io Uccido". Një DJ vrasës që lë indicie muzikore para vrasjeve të veta.
Mund t'i shpëtosh ata njerëz, po arrite ta zbërthesh muzikën.
Po tek ne, a prodhohet muzikë nga ajo që lë gjurmë, si tek "Io Uccido" të mund të përdoret qoftë edhe nga delikatesa e një vrasësi?
Kam frikë se jo.
Testi i vërtetë për muzikën janë klubet ku këndohet live. Dhe në live, këndohen këngët shqipe që vijnë deri në 98-n. Pas 98's, me ndonjë përjashtim shumë të rrallë, ka vetëm black out. Dhe live-in e mbizotëron "Margherita", himni ynë kombëtar!
Vitet 1998-2010, vitet kur kemi prodhuar muzikë sa 300 vjet bashkë, janë vitet që nuk po lënë pas asgjë.
Kjo, sepse muzika vidhet, dhe sepse muzika ka nisur të shërbejë më tepër si një vitrinë prostitucioni artistik.
Edhe kantautori im i preferuar, me sa duket vjedh. Më afrohet para disa ditësh një mik dhe sikur të më jepte një lajm vakie, më tha pikërisht këtë.
Kantautori im i parapëlqyer, vidhka muzikë.
A ka ndonjë shans për të që të shpëtojë shpirtin?
ARTI VIDHET MË KOLLAJ SE SUFLAQET
Një hajdut banke që largohet me 4 milionë të vjetra, është super-lajm. Rri në faqet e para të gazetave me ditë e javë.
Një kompozitor që vjedh?! Për t'u gajasur! Ç'të keqe ka këtu? Vidhka muzikë? Po punë e madhe, sikur vodhi ndonjë bankë! Le që ky nuk është as i pari dhe nuk ka për të qenë as i fundit. E dimë të gjithë, dhe nuk na bëhet vonë.
Unë nuk e kam hallin edhe aq te hajdutët, sesa tek ata që vidhen. Vjedhja e muzikës na pengon që të admirojmë autorët e vërtetë, qofshin këta bullgarë, turq, algjerianë apo francezë. Dhe më e keqja, vjedhja e muzikës nga disa e bën të pamundur mbijetesën për ca të tjerë. Fakti që disa hanë bukë duke vjedhur e bën të pamundur që kushdo të hajë bukë me djersë (për aq sa mund të djersisë një artist në Shqipëri).
Artistët e vërtetë, po pati mbetur akoma ndonjë, nuk mund të mbijetojnë përballë ritmit "kreativ" të hajdutëve. Ti bën një këngë të mirë në muaj, ata "krijojnë" 10 të vjedhura në ditë!
Hajdutët, në fakt, vjedhin jetën e të tjerëve.
Prandaj, edhe më i ndershmi do vijë një ditë që do detyrohet të mbijetojë duke vjedhur.
Po atëherë, si është e mundur që askujt nuk i bëhet vonë kur merr vesh që një kompozitor/këngëtar vjedh në mënyrë të pacipë?
Si është e mundur që media e konsideron akoma të suksesshëm? Si është e mundur që ka njerëz që "vdesin" akoma për të? Si është e mundur që shoqata për mbrojtjen e të drejtave të autorit nuk bën një denoncim?
Sepse, vjedhja është nder!
NJË SINGLE, CA SINGLE, SHUMË SINGLE...
Vjedhja është nder. Ja, shikoni më të suksesshmit në treg. Janë ata që vjedhin më shumë!
Dhe vjedhja ka prodhuar një fenomen sa qesharak aq edhe të mjerë, fenomenin: "single".
Single - dmth një këngë teke.
Kushton lirë, dhe garanton famë të menjëhershme.
Një artist i vërtetë normalisht shkon te fansat e vet me një album, një produkt integral për të cilin punohet me muaj e jo rrallë edhe 1 vit ose më shumë. Artistët tanë të futur në furrë brenda natës, të pagjykuar nga institucionet apo morali i shoqërisë vjedhin një këngë në 3 ditë dhe ja ku janë, të famshëm për një javë.
Tërë ditën në TV, në gazeta, gjithandej. Në majë të famës. Shpesh, me një "single" të vjedhur.
EMIGRANTËT DHE YJET PREJ MËMËDHEUT
E gjithë loja e "famës" dhe "single"-ve pa fund, nuk është gjë tjetër vetëm lufta e pandershme për të marrë me çdo kusht tregun e vetëm që ekziston. Atë të diasporës.
Këngëtarë apo këngëtare që nuk janë në gjendje të këndojnë pa playback as në dush, që skena e live-it e Tiranës i ka spost'uar me mëshirë, janë "yjet" e koncerteve në diasporë, koncerte shumica e të cilëve bëhen në salla kafenesh apo bilardosh. Problemi nuk është te sallat (muzika e mirë fundja, më shpesh luhet në metro) por tek abuzimi këtë rradhë me mallin e disa njerëzve.
Ajo që u ofrohet emigrantëve (në shumë raste) është abuzim i pastër me dëshirën e tyre për të parë një copë Shqipërie, për të shlyer mallin apo pengjet që kanë ndaj vendit ku kanë lindur.
Prandaj ia vlen të investosh në një këngë, në një video, në një single dhe aq. Sa të të shohin në youtube në diasporë.
Eurot e dollarët fluturojnë mbi skena si në dasëm! Dhe askujt nuk i vjen ndoht t'i mbledhë përdhe.
1000 FANS
Shqetësimi im i vërtetë sot nuk është as shija e keqe që është ndërt'uar në muzikën shqiptare këto 10-12 vitet e fundit, e as "përfaqësuesit" e saj.
Shqetësimi im është si mund të mbijetojë një artist i vërtetë, pa qenë nevoja të vjedhë muzikë.
Por ne këngetarët tanë i kemi burgosur në bare-pube ku këndohet live. Ne shpenzojmë minimalisht 2000 lek në natë në një pub që këngëtari ynë i preferuar (në shumicën e rasteve) të mos këndojë këngët e tij, por repertore të huaja, shtampë, duke e shndërruar atë në marionetë të shijeve masovike. "Po s'këndove Kalinkën ikin klientët". O burra, Kalinkën! Pa harruar Margheritën e shkretë, që e këndojmë në Shqipëri më shumë se në Itali.
Atëherë çfarë duhet të bëjë ky artist për të mbijet'uar në Tiranë?
Kam përshtypjen se nëse një kantautor do të kishte 1000 fansë të cilët janë gati të shpenzojnë 5000 lek të reja për të në vit, ky artist do mund të mbijetonte.
Sikur, të hiqnim dorë nga 2 fundjava në vit të kaluara në pub/club, dhe t'i shpenzonim për të blerë CD-në e re të artistit jo me çmimin e një palë çorapesh, por me një çmim më të denjë; sikur të pranonim të paguanim një biletë koncerti makar dhe në një pub, për të suport'uar artistin që të luajë muzikën e vet; sikur të blinim objekte të tjera me logon e albumit a të artistit, qofshin bluza, mbajtëse çelësash apo tasa çaji...
Sikur... atëherë, artisti nuk do të vdesë.
Por, ne na vjen turp të veshim bluza me logon "Djemtë e Detit", se mos na tallin, ndërkohë që ka djem e vajza në bllok që u duket tendencë të veshin bluza me Megan Fox. Ne presim që albumi të dalë pirat në tezga apo në Internet që ta marrim falas, se nuk jemi budallenj ta blejmë.
Ne na duket krim kur na vënë biletë për të hyrë në një pub për bendin që luan live, ndërsa paguajmë bileta të kripura për të parë një DJ anonim nga Polonia që luan 90 minuta në një pishinë, sepse kjo është trendy.
Meqë ra fjala, Djemtë e Detit kanë nxjerrë album, "Epos". Sa nga fansat e tyre apo të asaj rryme e dinë këtë, le më që ta kanë blerë albumin?!
Ama, që filan këngëtare ka bërë gjoksin dhe një këngë të re... këtë e dimë të gjithë! Kjo e fundit nuk na kërkon ta sponsorizojmë. Kjo e ka gjetur tregun dhe sponsorët e saj me investimin e vet.
Unë nuk pres, e as nuk dua që Djemtë e Detit të bëhen "mainstream" - grupi a muzika e pëlqyer nga të gjithë - e as të spostojnë turbo-folkun nga moda.
Unë thjesht dua që ata dhe arti i tyre, sikurse dhe i shumë artistëve të tjerë pa gjoks të bërë, të mbijetojnë. Dhe për këtë, duhen vetëm 1000 fans!
1000!
1000 vetë që të duan dhe që janë gati të shpenzojnë për ty, duke blerë CD-të e t'ua apo bileta për në koncertet e shfaqjet e t'ua. Me kaq, shpirti i kantautorit shpëtohet, ai nuk detyrohet të vjedhë.
Kaq i mjaftojnë të punojë i qetë që ata 1000 t'i bëjë 5000 apo 30000 fansë.
MUZIKË FURGONI
Çuditërisht, ata që e mbështesin më pastërtisht muzikën janë shoferët e kamionëve e furgonëve të rrugëve të largëta. Ata e blejnë pa u menduar gjatë kasetën me artistin që u pëlqen, ndryshe nga neve, njerëzit e Internetit e të Bllokut, që kemi zbuluar parajsën e shkarkimit pirat të këngëve në mp3.
Prandaj këngëtarët e fugonave do të mbijetojnë në treg. Sepse, ata që i duan, i duan me të vërtetë e janë gati të shpenzojnë për ta.
Ky është turpi ynë para atyre shoferëve të Kukësit. I yni, që ankohemi për "këngëtarët e fugonit", por nuk u japim shans artistëve që ne pëlqejmë që të mbijetojnë.
Përndryshe ata e kanë një zgjidhje alternative. Të vjedhin.
"Muzika nuk tradhëton, muzika është pikëmbërritja e udhëtimit. Muzika, është vetë udhëtimi." shkruan Giorgio Faletti tek "Io Uccido". Një DJ vrasës që lë indicie muzikore para vrasjeve të veta.
Mund t'i shpëtosh ata njerëz, po arrite ta zbërthesh muzikën.
Po tek ne, a prodhohet muzikë nga ajo që lë gjurmë, si tek "Io Uccido" të mund të përdoret qoftë edhe nga delikatesa e një vrasësi?
Kam frikë se jo.
Testi i vërtetë për muzikën janë klubet ku këndohet live. Dhe në live, këndohen këngët shqipe që vijnë deri në 98-n. Pas 98's, me ndonjë përjashtim shumë të rrallë, ka vetëm black out. Dhe live-in e mbizotëron "Margherita", himni ynë kombëtar!
Vitet 1998-2010, vitet kur kemi prodhuar muzikë sa 300 vjet bashkë, janë vitet që nuk po lënë pas asgjë.
Kjo, sepse muzika vidhet, dhe sepse muzika ka nisur të shërbejë më tepër si një vitrinë prostitucioni artistik.
Edhe kantautori im i preferuar, me sa duket vjedh. Më afrohet para disa ditësh një mik dhe sikur të më jepte një lajm vakie, më tha pikërisht këtë.
Kantautori im i parapëlqyer, vidhka muzikë.
A ka ndonjë shans për të që të shpëtojë shpirtin?
ARTI VIDHET MË KOLLAJ SE SUFLAQET
Një hajdut banke që largohet me 4 milionë të vjetra, është super-lajm. Rri në faqet e para të gazetave me ditë e javë.
Një kompozitor që vjedh?! Për t'u gajasur! Ç'të keqe ka këtu? Vidhka muzikë? Po punë e madhe, sikur vodhi ndonjë bankë! Le që ky nuk është as i pari dhe nuk ka për të qenë as i fundit. E dimë të gjithë, dhe nuk na bëhet vonë.
Unë nuk e kam hallin edhe aq te hajdutët, sesa tek ata që vidhen. Vjedhja e muzikës na pengon që të admirojmë autorët e vërtetë, qofshin këta bullgarë, turq, algjerianë apo francezë. Dhe më e keqja, vjedhja e muzikës nga disa e bën të pamundur mbijetesën për ca të tjerë. Fakti që disa hanë bukë duke vjedhur e bën të pamundur që kushdo të hajë bukë me djersë (për aq sa mund të djersisë një artist në Shqipëri).
Artistët e vërtetë, po pati mbetur akoma ndonjë, nuk mund të mbijetojnë përballë ritmit "kreativ" të hajdutëve. Ti bën një këngë të mirë në muaj, ata "krijojnë" 10 të vjedhura në ditë!
Hajdutët, në fakt, vjedhin jetën e të tjerëve.
Prandaj, edhe më i ndershmi do vijë një ditë që do detyrohet të mbijetojë duke vjedhur.
Po atëherë, si është e mundur që askujt nuk i bëhet vonë kur merr vesh që një kompozitor/këngëtar vjedh në mënyrë të pacipë?
Si është e mundur që media e konsideron akoma të suksesshëm? Si është e mundur që ka njerëz që "vdesin" akoma për të? Si është e mundur që shoqata për mbrojtjen e të drejtave të autorit nuk bën një denoncim?
Sepse, vjedhja është nder!
NJË SINGLE, CA SINGLE, SHUMË SINGLE...
Vjedhja është nder. Ja, shikoni më të suksesshmit në treg. Janë ata që vjedhin më shumë!
Dhe vjedhja ka prodhuar një fenomen sa qesharak aq edhe të mjerë, fenomenin: "single".
Single - dmth një këngë teke.
Kushton lirë, dhe garanton famë të menjëhershme.
Një artist i vërtetë normalisht shkon te fansat e vet me një album, një produkt integral për të cilin punohet me muaj e jo rrallë edhe 1 vit ose më shumë. Artistët tanë të futur në furrë brenda natës, të pagjykuar nga institucionet apo morali i shoqërisë vjedhin një këngë në 3 ditë dhe ja ku janë, të famshëm për një javë.
Tërë ditën në TV, në gazeta, gjithandej. Në majë të famës. Shpesh, me një "single" të vjedhur.
EMIGRANTËT DHE YJET PREJ MËMËDHEUT
E gjithë loja e "famës" dhe "single"-ve pa fund, nuk është gjë tjetër vetëm lufta e pandershme për të marrë me çdo kusht tregun e vetëm që ekziston. Atë të diasporës.
Këngëtarë apo këngëtare që nuk janë në gjendje të këndojnë pa playback as në dush, që skena e live-it e Tiranës i ka spost'uar me mëshirë, janë "yjet" e koncerteve në diasporë, koncerte shumica e të cilëve bëhen në salla kafenesh apo bilardosh. Problemi nuk është te sallat (muzika e mirë fundja, më shpesh luhet në metro) por tek abuzimi këtë rradhë me mallin e disa njerëzve.
Ajo që u ofrohet emigrantëve (në shumë raste) është abuzim i pastër me dëshirën e tyre për të parë një copë Shqipërie, për të shlyer mallin apo pengjet që kanë ndaj vendit ku kanë lindur.
Prandaj ia vlen të investosh në një këngë, në një video, në një single dhe aq. Sa të të shohin në youtube në diasporë.
Eurot e dollarët fluturojnë mbi skena si në dasëm! Dhe askujt nuk i vjen ndoht t'i mbledhë përdhe.
1000 FANS
Shqetësimi im i vërtetë sot nuk është as shija e keqe që është ndërt'uar në muzikën shqiptare këto 10-12 vitet e fundit, e as "përfaqësuesit" e saj.
Shqetësimi im është si mund të mbijetojë një artist i vërtetë, pa qenë nevoja të vjedhë muzikë.
Por ne këngetarët tanë i kemi burgosur në bare-pube ku këndohet live. Ne shpenzojmë minimalisht 2000 lek në natë në një pub që këngëtari ynë i preferuar (në shumicën e rasteve) të mos këndojë këngët e tij, por repertore të huaja, shtampë, duke e shndërruar atë në marionetë të shijeve masovike. "Po s'këndove Kalinkën ikin klientët". O burra, Kalinkën! Pa harruar Margheritën e shkretë, që e këndojmë në Shqipëri më shumë se në Itali.
Atëherë çfarë duhet të bëjë ky artist për të mbijet'uar në Tiranë?
Kam përshtypjen se nëse një kantautor do të kishte 1000 fansë të cilët janë gati të shpenzojnë 5000 lek të reja për të në vit, ky artist do mund të mbijetonte.
Sikur, të hiqnim dorë nga 2 fundjava në vit të kaluara në pub/club, dhe t'i shpenzonim për të blerë CD-në e re të artistit jo me çmimin e një palë çorapesh, por me një çmim më të denjë; sikur të pranonim të paguanim një biletë koncerti makar dhe në një pub, për të suport'uar artistin që të luajë muzikën e vet; sikur të blinim objekte të tjera me logon e albumit a të artistit, qofshin bluza, mbajtëse çelësash apo tasa çaji...
Sikur... atëherë, artisti nuk do të vdesë.
Por, ne na vjen turp të veshim bluza me logon "Djemtë e Detit", se mos na tallin, ndërkohë që ka djem e vajza në bllok që u duket tendencë të veshin bluza me Megan Fox. Ne presim që albumi të dalë pirat në tezga apo në Internet që ta marrim falas, se nuk jemi budallenj ta blejmë.
Ne na duket krim kur na vënë biletë për të hyrë në një pub për bendin që luan live, ndërsa paguajmë bileta të kripura për të parë një DJ anonim nga Polonia që luan 90 minuta në një pishinë, sepse kjo është trendy.
Meqë ra fjala, Djemtë e Detit kanë nxjerrë album, "Epos". Sa nga fansat e tyre apo të asaj rryme e dinë këtë, le më që ta kanë blerë albumin?!
Ama, që filan këngëtare ka bërë gjoksin dhe një këngë të re... këtë e dimë të gjithë! Kjo e fundit nuk na kërkon ta sponsorizojmë. Kjo e ka gjetur tregun dhe sponsorët e saj me investimin e vet.
Unë nuk pres, e as nuk dua që Djemtë e Detit të bëhen "mainstream" - grupi a muzika e pëlqyer nga të gjithë - e as të spostojnë turbo-folkun nga moda.
Unë thjesht dua që ata dhe arti i tyre, sikurse dhe i shumë artistëve të tjerë pa gjoks të bërë, të mbijetojnë. Dhe për këtë, duhen vetëm 1000 fans!
1000!
1000 vetë që të duan dhe që janë gati të shpenzojnë për ty, duke blerë CD-të e t'ua apo bileta për në koncertet e shfaqjet e t'ua. Me kaq, shpirti i kantautorit shpëtohet, ai nuk detyrohet të vjedhë.
Kaq i mjaftojnë të punojë i qetë që ata 1000 t'i bëjë 5000 apo 30000 fansë.
MUZIKË FURGONI
Çuditërisht, ata që e mbështesin më pastërtisht muzikën janë shoferët e kamionëve e furgonëve të rrugëve të largëta. Ata e blejnë pa u menduar gjatë kasetën me artistin që u pëlqen, ndryshe nga neve, njerëzit e Internetit e të Bllokut, që kemi zbuluar parajsën e shkarkimit pirat të këngëve në mp3.
Prandaj këngëtarët e fugonave do të mbijetojnë në treg. Sepse, ata që i duan, i duan me të vërtetë e janë gati të shpenzojnë për ta.
Ky është turpi ynë para atyre shoferëve të Kukësit. I yni, që ankohemi për "këngëtarët e fugonit", por nuk u japim shans artistëve që ne pëlqejmë që të mbijetojnë.
Përndryshe ata e kanë një zgjidhje alternative. Të vjedhin.
Sunday, November 21, 2010
LETËR RENËS
Botuar te Shekulli, E diel, dt 21 Nëntor 2010
Njerëzit që më pikëllojnë më shumë në komentet mbi Tartat janë atë që pyesin: “Ke zgjidhje për këtë?”. Më pikëllojnë, sepse këta njerëz janë si unë. Ata e dinë atë që po shkruaj, thjesht e verifikojnë dhe te dikush tjetër. Atyre, u duhen zgjidhjet. Si ta zgjidhim këtë të keqe që na ka kapur për fyti?
Dhe në blogje të tjera, tek Përpjekja e Lubonjës, për shembull, ka vazhdimisht njerëz që pyesin me padurim “ke zgjidhje për këtë?”.
Një nga këta është dhe Rena. Në një koment për një nga Tartat e vjetra, shkruante: “Këtë e dimë! Ti, a ke ndonjë zgjidhje?”.
Unë e kam një zgjidhje.
Por, që t’ju jap zgjidhjen, që ti jap Renës zgjidhjen kundër të ligës, duhet t’ju them më parë ca gjëra. Në fakt, do ia them Renës. Dhe nuk kam formë tjetër përveç asaj klasikes, duke i shkruar një letër që fillon si të gjitha letrat. E dashur Rena.
E DASHUR RENA, JAM I TREMBUR
jam i trembur, nga ajo që vërej përditë. Ngado kthej kokën shoh korrupsionin e frikshëm, dhe jo thjesht atë të parave, se ai ekziston gjithandej, ndonëse jo në përmasa si te ne. Ajo që më frikëson është se ne na është korruptuar shpirti. Çdo gjë e jona, është e korruptuar: muzika që dëgjojmë është e korruptuar, lajmet që dëgjojmë janë të korruptuara, figurat publike janë të korruptuara, fama është e korruptuar, konkurset janë të korruptuara, mandatet politike janë të korruptuara, baret tona janë të korruptuara, ligjet tona janë të korruptuara, gazetarët janë të korruptuar, madje më keq – janë milionerë dhe të korruptuar, gjuha na është korruptuar, të rinjtë janë të korruptuar, të pasurit janë të korruptuar, të varfrit mezi po presin të korruptohen, mënyra si dashurojmë është e korruptuar, mënyra si mendojmë dhe mënyra si jetojmë është e korruptuar. Ne, jemi shoqëri e kalbur nga brenda e nga jashtë. Mishrat tona po bien si pllakat e hotel Dajtit.
E DASHUR RENA, MUA MË VJEN TURP
më vjen turp, që jetoj në një vend ku njeriu shkelet me këmbë, përditë, në një mënyrë a një tjetër, si të ishte bagëti. Njeriu vidhet nga shteti i vet, shpronësohet, dhunohet, rrihet prej badigardësh, rrihet prej fanatikësh, grabitet prej kompanive të mëdha, kërcënohet në çdo lloj forme që kemi parë nëpër filma – sa seriozisht i paskemi parë! - dhe Porta e Ligjit është fare e mbyllur për ata që janë poshtë dhe e hapur kanat për ata që janë lart.
Më vjen turp, që jetoj në një vend ku ekziston termi “pronari im”. Njerëzit thonë “pronari im” në vend të “pronari i ndërmarrjes” sepse, ai vërtet është skllavo-pronari yt, që të flak kur të dojë e si të dojë, pa të dhënë as lekët e rrogës së fundit, edhe të godet po të dojë, mund të të shkatërrojë jetën e të bëjë që askush nga “pronarët” vërdallë mos të të marrë në punë.
Mua më vjen turp, që jetoj në një vend ku njerëzit më të pavlerë shoqërisht bëjnë ligjin përmes dhunës, parasë e pushtetit të përfituar në formën më të padrejtë, as me trashëgim, e as me kualifikim, por, sepse “ua dha” dikush meqë ishin farefisi i “dikujt”. Një vend ku të pavlerët bëjnë çdo gjë për të eleminuar (deri edhe nga fushëpamja e tyre) të shkolluarit, të aftët e të kualifikuarit, thjesht sepse këta i bezdisin me aftësitë e tyre.
E DASHUR RENA, MUA MË DHEMB
mua më dhemb që ky vend, pasi shkatërroi në burgje politike mijëra njerëz, akoma nuk gjeti një formë t’u shpërblejë vuajtjet, madje, as të thotë një “më falni zyrtare”, e s’ka për të gjetur. Në emër të tyre u morën vota e prona, po ata mbetën përgjithmonë jashtë sistemit.
Të kujtohet Silence of the Lambs?
Zëri i tyre, Klarisë, do na ndjekë pa pushim.
Mua më dhemb, kur shoh që ata që kishin pushtetin para 90-s, pse jo, edhe ata që kanë bërë dhe krime, e kanë prapë sot, linja e tyre e parave dhe e gjakut mbeti e paprishur. Njeriu nuk mund të gjykohet për krimet e etërve. Por, ashtu si berlinezët sot janë një popull i përunjur për shkak të ndjeshmërisë për krimet të gjyshërve të tyre nazistë, unë nuk pashë ndonjë bir t’i vinte turp për krimet e të atit komunist. E kundërta. Bijtë janë aty, krenarë, në majë të piramidave të pushteteve, duke marrë vendime për të sotmen, të nesërmen e të shkuarën.
Zëri i atyre të tjerëve, Klarisë, zëri i të pafajshëmve në thertoren e ndërgjegjes, do na ndjekë përjetësisht. Por jo të gjithëve. Vetëm neve që jemi poshtë. Zëri i tyre, nuk arrin në majë të piramidave të pushtetit.
Më vjen turp, se dikush rrnoi vetëm për me tregue, por për fat të keq nuk mbeti thuajse askush për ta dëgjuar historinë e tij.
E DASHUR RENA, UNË NUK BESOJ
unë nuk besoj se këtë korrupsion mund ta zgjidhim me ligje, sepse ligjet në letër janë.
Unë nuk besoj as se ky është fati i vendeve të vogla, sepse ka vende më të vogla se ne që janë më njerëzorë se ne.
Unë nuk besoj as te supermenët, edhe nëse këta rrinë tërë natën pa gjumë duke lëvizur personalisht vetë në terren, sepse supermenët, vjen një moment kur besojnë se janë vërtetë supermenë dhe ky është fundi i tyre.
Unë nuk besoj as në pozitë e as në opozitë, as në grupe rinore e as në shoqëri civile, sepse kam parë opozitat të ndërrohen në pozita dhe të vazhdojnë pa të keq të ngjyejnë lugët e tyre të floririt në çorbën e turbullt të mitmarrjes, kam parë të rinj që dukeshin sikur do sillnin ndryshimin dhe me të ardhur në pushtet bëheshin më të këqinj se të vjetrit, kam parë flamurtarët e shoqërisë civile të korruptoheshin me një shpejtësi kolere.
Unë nuk besoj më as në të diplomuarit jashtë shtetit, siç besoja dikur, se do vinin e të sillnin mentalitet perëndimor në periferinë tonë të varfër. Ata erdhën dhe u konformuan, ose mbetën pa punë.
Më rezulton se ky vend edhe të huajt arrin ti konvertojë në të korruptuar shpirtërorë e fizikë, jo më të vetët.
Lubonja shpreson se ndoshta globalizmi do na detyrojë ne të ndryshojmë për mirë. Forca nga jashtë. Unë, as këtë nuk e besoj. Kur nuk ndryshuan dot Siçilinë për 70 vjet...
Unë nuk besoj më në këtë sistem, sepse nuk besoj më tek njerëzit. Atëherë, ti do mendosh se nuk paska zgjidhje. Në fakt, ka. Por do të ta them në fund.
E DASHUR RENA, REVOLUCIONIN NUK DO TA JAPIN NË TELEVIZION
revolucionin nuk do ta japin në televizion. Sepse, siç ka thënë një lider i sotëm, mbështetja, blihet. Dhe, revolucioni i të ndjeshëmve në këtë vend – edhe sikur të ishim aq shumë sa të bënim revolucion - nuk do kish mundësi ta blinte këtë mbështetje.
Ajo që ndodhi në 90-n, ishte një farë revolucioni. Kishte ëndrra, pse jo dhe ideale. Derisa pamë që ëndrrat e idealet e disave, u shndrruan në lopatat me të cilat disa gjetën Eldoradon E TYRE ekonomike e politike, për të mbyllur portat për të gjithë të tjerët.
E dashur Rena, revolucionin nuk ka kush ta bëjë.
Më të mirët prej nesh, kanë ikur, e nuk kthehen më në këtë vend. Kanë ikur, sepse ndjeshmëria e tyre nuk mund ta përballonte ligësinë, padrejtësinë e gjirizin që na rrethon. Kemi mbetur ne, që kemi frikë të ikim apo që durojmë ca më shumë, derisa të ikim dhe ne një nga një, e në këtë tokë të mbeten vetëm thasët e plehrave të ardhura nga Italia. Bashkë me gjelat me veshje firmato që do këndojnë majë tyre.
E Dashur Rena, revolucioni nuk na duhet më. Nuk na duhet, sepse çdo revolucion në këtë vend me vorbullën e vet vetëm do nxirrte akoma më tepër llum në sipërfaqe. Ne si shoqëri jemi akoma në stadin mental të viteve ‘36, kur Shqipëria ndahej në shegertë e zotnij, kur femrat ishin ose në sallone ose të ndryme në shtëpi, kur kishte oborr mbretëror në qendër e malarje në periferi, kur Migjeni botonte vargjet e lira dhe Konica thoshte “Shqipëri të kam dh*** s’të kuptova asnjë herë”. E vetmja gjë që ka ndryshuar nga vitet ‘30 është që monoklat janë zëvendësuar me Blackberry dhe karrocat me BMW. Ndaj vend për revolucion nuk ka. Ka vetëm vend për ndonjë zë të censuruar në gazetat e Tiranës dhe për katër fëmijë që vdesin në gjumë nga mungesa e korrentit.
E DASHUR RENA, NJË ZGJIDHJE KA
një zgjidhje ka, edhe pse pas gjithë këtyre që të shkrova, e dashur Rena, ti nuk ke as fuqi të më thuash “po unë këto i dija. A ke zgjidhje??” Kjo që ne ndjejmë përditë është që tek ne as vend për shpresë më nuk ka.
Por, ka një zgjidhje. E vetmja. as
E vetmja zgjidhje, e dashur Rena, është rizgjimi. Rilindja, apo ndriçimi, nuk di ç’emër t’i vë asaj që anglezët e quajnë enlightment. Asnjë fjalë shqipe nuk i rri mirë kësaj “enlightment”, mbase, sepse ne nuk e kemi përjetuar kurrë si komb, përveç një dritëze të vogël në vitet ’30, mbase. Është si termi “liri” që kultura kineze nuk e përmban, apo si fjala “mirazh” që fjalori groenlandez nuk ka si ta ketë.
Enlightment, e dashur Rena, një “rizgjim” shpirtëror, intelektual e njerëzor, kjo është e vetmja zgjidhje.
Deri dje personalisht, e kisha bjerrur shpresën. Por ka ca kohë, që lexoj shkrime që më pëlqejnë nga njerëz që duan të ndryshojnë veten të parët, e bashkë me veten edhe shoqërinë. Ka disa muaj që lexoj artikuj apo blogje nga njerëz të preokupuar, shoh shenja ndjeshmërie njerëzore, shoh individë që nuk duan më të vazhdojë kështu. Kjo më jep shpresë.
Zgjidhja fillon jo kur të pëlqen një shkrim.
Zgjidhja fillon kur ai që ul me buton xhamin e makinës dhe flak një kanaçe në rrugë, të ndjejë që është i pacivilizuar nga shikimet e të tjerëve rrotull tij, e t’i vijë turp. Kur, një ministër i përfolur për korrupsion të ketë turp të dalë në rrugë nga shikimet e njerëzve e fëmijët e tij të kenë turp të shkojnë në shkollë.
Rizgjimi do të ndodhë kur ti e para, unë, e ata afër nesh, të fillojmë të ndryshojmë. Kur unë i pari, jo vetëm shkruaj por dhe pushoj së dhëni makinës në mënyrë agresive. Duke respektuar dikë që kalon rrugën në këmbë.
Prandaj, mos më pyet më “zgjidhje, a ke”. Zgjidhjen e ke ti e para, ata afër teje, e bashkë me ty, të tjerët. Rrugë tjetër s’ka. Duke ndryshuar veten, do ndryshojmë botën. Do të rizgjojmë njëri-tjetrin, ngadalë, si të ishim njerëz që po flemë në mes të fushës. Edhe pse mund të na duhet të presim gjatë. Ka njerëz, që nuk do të zgjohen kurrë ose që do të zgjohen tepër vonë. Jeta për ta është vetëm pub dhe Facebook. Por, disa mund të rizgjohen. Le të fillojmë me ta.
E dashur Rena,
Mos u tremb e mos ki turp. Dhimbja të bën më njerëzore dhe besimi është arma kundër së ligës.
Dhe mos u shqetëso nëse Revolucioni jonë nuk do dalë në TV, meqë TV-të i kanë ATA.
Bob Marli ka thënë: “Ti mund ti mashtrosh ca njerëz për ca kohë, po nuk mund ti mashtrosh të gjithë njerëzit për tërë kohën”.
Rizgjimi, ka nisur. Tek ty.
Njerëzit që më pikëllojnë më shumë në komentet mbi Tartat janë atë që pyesin: “Ke zgjidhje për këtë?”. Më pikëllojnë, sepse këta njerëz janë si unë. Ata e dinë atë që po shkruaj, thjesht e verifikojnë dhe te dikush tjetër. Atyre, u duhen zgjidhjet. Si ta zgjidhim këtë të keqe që na ka kapur për fyti?
Dhe në blogje të tjera, tek Përpjekja e Lubonjës, për shembull, ka vazhdimisht njerëz që pyesin me padurim “ke zgjidhje për këtë?”.
Një nga këta është dhe Rena. Në një koment për një nga Tartat e vjetra, shkruante: “Këtë e dimë! Ti, a ke ndonjë zgjidhje?”.
Unë e kam një zgjidhje.
Por, që t’ju jap zgjidhjen, që ti jap Renës zgjidhjen kundër të ligës, duhet t’ju them më parë ca gjëra. Në fakt, do ia them Renës. Dhe nuk kam formë tjetër përveç asaj klasikes, duke i shkruar një letër që fillon si të gjitha letrat. E dashur Rena.
E DASHUR RENA, JAM I TREMBUR
jam i trembur, nga ajo që vërej përditë. Ngado kthej kokën shoh korrupsionin e frikshëm, dhe jo thjesht atë të parave, se ai ekziston gjithandej, ndonëse jo në përmasa si te ne. Ajo që më frikëson është se ne na është korruptuar shpirti. Çdo gjë e jona, është e korruptuar: muzika që dëgjojmë është e korruptuar, lajmet që dëgjojmë janë të korruptuara, figurat publike janë të korruptuara, fama është e korruptuar, konkurset janë të korruptuara, mandatet politike janë të korruptuara, baret tona janë të korruptuara, ligjet tona janë të korruptuara, gazetarët janë të korruptuar, madje më keq – janë milionerë dhe të korruptuar, gjuha na është korruptuar, të rinjtë janë të korruptuar, të pasurit janë të korruptuar, të varfrit mezi po presin të korruptohen, mënyra si dashurojmë është e korruptuar, mënyra si mendojmë dhe mënyra si jetojmë është e korruptuar. Ne, jemi shoqëri e kalbur nga brenda e nga jashtë. Mishrat tona po bien si pllakat e hotel Dajtit.
E DASHUR RENA, MUA MË VJEN TURP
më vjen turp, që jetoj në një vend ku njeriu shkelet me këmbë, përditë, në një mënyrë a një tjetër, si të ishte bagëti. Njeriu vidhet nga shteti i vet, shpronësohet, dhunohet, rrihet prej badigardësh, rrihet prej fanatikësh, grabitet prej kompanive të mëdha, kërcënohet në çdo lloj forme që kemi parë nëpër filma – sa seriozisht i paskemi parë! - dhe Porta e Ligjit është fare e mbyllur për ata që janë poshtë dhe e hapur kanat për ata që janë lart.
Më vjen turp, që jetoj në një vend ku ekziston termi “pronari im”. Njerëzit thonë “pronari im” në vend të “pronari i ndërmarrjes” sepse, ai vërtet është skllavo-pronari yt, që të flak kur të dojë e si të dojë, pa të dhënë as lekët e rrogës së fundit, edhe të godet po të dojë, mund të të shkatërrojë jetën e të bëjë që askush nga “pronarët” vërdallë mos të të marrë në punë.
Mua më vjen turp, që jetoj në një vend ku njerëzit më të pavlerë shoqërisht bëjnë ligjin përmes dhunës, parasë e pushtetit të përfituar në formën më të padrejtë, as me trashëgim, e as me kualifikim, por, sepse “ua dha” dikush meqë ishin farefisi i “dikujt”. Një vend ku të pavlerët bëjnë çdo gjë për të eleminuar (deri edhe nga fushëpamja e tyre) të shkolluarit, të aftët e të kualifikuarit, thjesht sepse këta i bezdisin me aftësitë e tyre.
E DASHUR RENA, MUA MË DHEMB
mua më dhemb që ky vend, pasi shkatërroi në burgje politike mijëra njerëz, akoma nuk gjeti një formë t’u shpërblejë vuajtjet, madje, as të thotë një “më falni zyrtare”, e s’ka për të gjetur. Në emër të tyre u morën vota e prona, po ata mbetën përgjithmonë jashtë sistemit.
Të kujtohet Silence of the Lambs?
Zëri i tyre, Klarisë, do na ndjekë pa pushim.
Mua më dhemb, kur shoh që ata që kishin pushtetin para 90-s, pse jo, edhe ata që kanë bërë dhe krime, e kanë prapë sot, linja e tyre e parave dhe e gjakut mbeti e paprishur. Njeriu nuk mund të gjykohet për krimet e etërve. Por, ashtu si berlinezët sot janë një popull i përunjur për shkak të ndjeshmërisë për krimet të gjyshërve të tyre nazistë, unë nuk pashë ndonjë bir t’i vinte turp për krimet e të atit komunist. E kundërta. Bijtë janë aty, krenarë, në majë të piramidave të pushteteve, duke marrë vendime për të sotmen, të nesërmen e të shkuarën.
Zëri i atyre të tjerëve, Klarisë, zëri i të pafajshëmve në thertoren e ndërgjegjes, do na ndjekë përjetësisht. Por jo të gjithëve. Vetëm neve që jemi poshtë. Zëri i tyre, nuk arrin në majë të piramidave të pushtetit.
Më vjen turp, se dikush rrnoi vetëm për me tregue, por për fat të keq nuk mbeti thuajse askush për ta dëgjuar historinë e tij.
E DASHUR RENA, UNË NUK BESOJ
unë nuk besoj se këtë korrupsion mund ta zgjidhim me ligje, sepse ligjet në letër janë.
Unë nuk besoj as se ky është fati i vendeve të vogla, sepse ka vende më të vogla se ne që janë më njerëzorë se ne.
Unë nuk besoj as te supermenët, edhe nëse këta rrinë tërë natën pa gjumë duke lëvizur personalisht vetë në terren, sepse supermenët, vjen një moment kur besojnë se janë vërtetë supermenë dhe ky është fundi i tyre.
Unë nuk besoj as në pozitë e as në opozitë, as në grupe rinore e as në shoqëri civile, sepse kam parë opozitat të ndërrohen në pozita dhe të vazhdojnë pa të keq të ngjyejnë lugët e tyre të floririt në çorbën e turbullt të mitmarrjes, kam parë të rinj që dukeshin sikur do sillnin ndryshimin dhe me të ardhur në pushtet bëheshin më të këqinj se të vjetrit, kam parë flamurtarët e shoqërisë civile të korruptoheshin me një shpejtësi kolere.
Unë nuk besoj më as në të diplomuarit jashtë shtetit, siç besoja dikur, se do vinin e të sillnin mentalitet perëndimor në periferinë tonë të varfër. Ata erdhën dhe u konformuan, ose mbetën pa punë.
Më rezulton se ky vend edhe të huajt arrin ti konvertojë në të korruptuar shpirtërorë e fizikë, jo më të vetët.
Lubonja shpreson se ndoshta globalizmi do na detyrojë ne të ndryshojmë për mirë. Forca nga jashtë. Unë, as këtë nuk e besoj. Kur nuk ndryshuan dot Siçilinë për 70 vjet...
Unë nuk besoj më në këtë sistem, sepse nuk besoj më tek njerëzit. Atëherë, ti do mendosh se nuk paska zgjidhje. Në fakt, ka. Por do të ta them në fund.
E DASHUR RENA, REVOLUCIONIN NUK DO TA JAPIN NË TELEVIZION
revolucionin nuk do ta japin në televizion. Sepse, siç ka thënë një lider i sotëm, mbështetja, blihet. Dhe, revolucioni i të ndjeshëmve në këtë vend – edhe sikur të ishim aq shumë sa të bënim revolucion - nuk do kish mundësi ta blinte këtë mbështetje.
Ajo që ndodhi në 90-n, ishte një farë revolucioni. Kishte ëndrra, pse jo dhe ideale. Derisa pamë që ëndrrat e idealet e disave, u shndrruan në lopatat me të cilat disa gjetën Eldoradon E TYRE ekonomike e politike, për të mbyllur portat për të gjithë të tjerët.
E dashur Rena, revolucionin nuk ka kush ta bëjë.
Më të mirët prej nesh, kanë ikur, e nuk kthehen më në këtë vend. Kanë ikur, sepse ndjeshmëria e tyre nuk mund ta përballonte ligësinë, padrejtësinë e gjirizin që na rrethon. Kemi mbetur ne, që kemi frikë të ikim apo që durojmë ca më shumë, derisa të ikim dhe ne një nga një, e në këtë tokë të mbeten vetëm thasët e plehrave të ardhura nga Italia. Bashkë me gjelat me veshje firmato që do këndojnë majë tyre.
E Dashur Rena, revolucioni nuk na duhet më. Nuk na duhet, sepse çdo revolucion në këtë vend me vorbullën e vet vetëm do nxirrte akoma më tepër llum në sipërfaqe. Ne si shoqëri jemi akoma në stadin mental të viteve ‘36, kur Shqipëria ndahej në shegertë e zotnij, kur femrat ishin ose në sallone ose të ndryme në shtëpi, kur kishte oborr mbretëror në qendër e malarje në periferi, kur Migjeni botonte vargjet e lira dhe Konica thoshte “Shqipëri të kam dh*** s’të kuptova asnjë herë”. E vetmja gjë që ka ndryshuar nga vitet ‘30 është që monoklat janë zëvendësuar me Blackberry dhe karrocat me BMW. Ndaj vend për revolucion nuk ka. Ka vetëm vend për ndonjë zë të censuruar në gazetat e Tiranës dhe për katër fëmijë që vdesin në gjumë nga mungesa e korrentit.
E DASHUR RENA, NJË ZGJIDHJE KA
një zgjidhje ka, edhe pse pas gjithë këtyre që të shkrova, e dashur Rena, ti nuk ke as fuqi të më thuash “po unë këto i dija. A ke zgjidhje??” Kjo që ne ndjejmë përditë është që tek ne as vend për shpresë më nuk ka.
Por, ka një zgjidhje. E vetmja. as
E vetmja zgjidhje, e dashur Rena, është rizgjimi. Rilindja, apo ndriçimi, nuk di ç’emër t’i vë asaj që anglezët e quajnë enlightment. Asnjë fjalë shqipe nuk i rri mirë kësaj “enlightment”, mbase, sepse ne nuk e kemi përjetuar kurrë si komb, përveç një dritëze të vogël në vitet ’30, mbase. Është si termi “liri” që kultura kineze nuk e përmban, apo si fjala “mirazh” që fjalori groenlandez nuk ka si ta ketë.
Enlightment, e dashur Rena, një “rizgjim” shpirtëror, intelektual e njerëzor, kjo është e vetmja zgjidhje.
Deri dje personalisht, e kisha bjerrur shpresën. Por ka ca kohë, që lexoj shkrime që më pëlqejnë nga njerëz që duan të ndryshojnë veten të parët, e bashkë me veten edhe shoqërinë. Ka disa muaj që lexoj artikuj apo blogje nga njerëz të preokupuar, shoh shenja ndjeshmërie njerëzore, shoh individë që nuk duan më të vazhdojë kështu. Kjo më jep shpresë.
Zgjidhja fillon jo kur të pëlqen një shkrim.
Zgjidhja fillon kur ai që ul me buton xhamin e makinës dhe flak një kanaçe në rrugë, të ndjejë që është i pacivilizuar nga shikimet e të tjerëve rrotull tij, e t’i vijë turp. Kur, një ministër i përfolur për korrupsion të ketë turp të dalë në rrugë nga shikimet e njerëzve e fëmijët e tij të kenë turp të shkojnë në shkollë.
Rizgjimi do të ndodhë kur ti e para, unë, e ata afër nesh, të fillojmë të ndryshojmë. Kur unë i pari, jo vetëm shkruaj por dhe pushoj së dhëni makinës në mënyrë agresive. Duke respektuar dikë që kalon rrugën në këmbë.
Prandaj, mos më pyet më “zgjidhje, a ke”. Zgjidhjen e ke ti e para, ata afër teje, e bashkë me ty, të tjerët. Rrugë tjetër s’ka. Duke ndryshuar veten, do ndryshojmë botën. Do të rizgjojmë njëri-tjetrin, ngadalë, si të ishim njerëz që po flemë në mes të fushës. Edhe pse mund të na duhet të presim gjatë. Ka njerëz, që nuk do të zgjohen kurrë ose që do të zgjohen tepër vonë. Jeta për ta është vetëm pub dhe Facebook. Por, disa mund të rizgjohen. Le të fillojmë me ta.
E dashur Rena,
Mos u tremb e mos ki turp. Dhimbja të bën më njerëzore dhe besimi është arma kundër së ligës.
Dhe mos u shqetëso nëse Revolucioni jonë nuk do dalë në TV, meqë TV-të i kanë ATA.
Bob Marli ka thënë: “Ti mund ti mashtrosh ca njerëz për ca kohë, po nuk mund ti mashtrosh të gjithë njerëzit për tërë kohën”.
Rizgjimi, ka nisur. Tek ty.
Tuesday, November 16, 2010
Danimarka, nuk na pret
Botuar te shekulli, të Dielën, 14 Nëntor 2010
Kam udhëtuar dikur 4 orë me tren nga Zyrihu në Gjenevë dhe nuk shkëmbeva asnjë fjalë me askënd. Të gjithë njerëzit në tren, sa uleshin, hapnin librin e lexonin. Unë, vija nga një vend ku hapja e librit në vende publike është turp, ku fëmijët që lexojnë janë ata që do të vuajnë për bukë kur të rriten, ku ka njerëz që e thonë me mburrje që s'kanë prekur kurrë libër me dorë. I shihja të përkulur mbi librat e tyre të letrës, ndërsa unë lexoja e rilexoja biletën e trenit.
Kjo është Europa, ku do të shkojmë pa viza. Kombi me 10% analfabetë aktivë - "aktivë" më pëlqen të quaj ata njerëz që nuk dinë të shkruajnë e të lexojnë as emrin e tyre, jo më libra - shumë shpejt do të ketë një përplasje masive në brigjet e kontinentit ku njerëzit lexojnë në park, në metro, në avion, kudo. Përplasja do të jetë e fortë e me zhurmë. Vala e analfabetëve do të thyhet mbi shkëmb. Por, frika e madhe e europianëve është që vala jonë analfabete, ashtu siç gërryen deti bregun, do ta gërryejë kontinentin e vjetër të kulturës.
Prandaj, nuk dua t'ju flas për vizat.
Ndërsa pjesa më e madhe prej nesh po bën gati valixhet, unë dua t'ju flas për librat. Meqë tani po shkojmë drejt Danimarkës, ku një danez mesatar merr në bibliotekë 17 libra në vit, drejt Gjermanisë ku 33% e 14-vjeçarëve lexojnë rregullisht libra apo dhe drejt Spanjës që vetëm në 2005-ën ka përkthyer aq libra në spanjisht sa nuk janë përkthyer në arabisht këto 900 vjet.
NJERËZIT QË NUK KANË LEXUAR ASNJË LIBËR
Është e drejta e çdo njeriu që të mos lexojë asnjë libër. Ajo që më shqetëson është diskriminimi që analfabetët i bëjnë pjesës tjetër të shoqërisë shqiptare. Adoleshentëve u vjen turp të tregojnë që lexojnë, sepse menjëherë konsiderohen si mbetje sociale nga ata që me krenari shprehen që nuk kanë lexuar asnjë libër. Makinat e shtrenjta, suksesi e respekti social për ata që lexojnë me rrokje, dhe papunësi masive për studentët me PHD. Njeriu që hap një libër në autobus shihet me mëshirë, njerëzia kujton se ai nuk ka asnjë shok, apo që është i rrjedhur. Sistemi qartazi favorizon analfabetët.
Është e drejta e njeriut të mos lexojë asnjë libër. Edhe pse, ushtritë e vrasësve e trafikantëve ndërtohen kryesisht me ushtarë që e kanë lënë shkollën që 8 vjeç.
Është e drejta e kujtdo të mos lexojë asnjë libër. Por, ata që lexojnë duhet të rifitojnë statusin e tyre. Dhe nuk dua të diskutoj për cilësinë e librave që lexohet, për letërsinë e mirë a të keqe. Kjo do të ishte një temë tjetër. Ne jemi akoma në fazën që ata që lexojnë diskriminohen. Ata që kanë lexuar një libër, nuk para e flasin me njeri. Sepse, analfabetët na bëjnë të ndjehemi keq për këtë.Është e drejta e njeriut të mos lexojë asnjë libër. Por ata që lexojnë duhet të rifitojnë respektin shoqëror që u takon. Prandaj, nuk dua të flas për vizat, por për librat.
TENXHERJA DHE MËRKUNA E ZEZË E AGRON TUFËS
Ne duam të ikim jashtë, ndërkohë që nuk kemi ikur asnjëherë brenda. Dhe brenda, iket edhe pa viza. Iket edhe thjesht, duke lexuar libra.
2 librat e Agron Tufës, "Mërkuna e Zezë" dhe "Tenxherja" (të dy, Toena 2009) i kam lexuar me një frymë.
Mërkuna e Zezë është një mundësi për t'u futur në thellësi të maleve, në fshatin e largët e besoj imagjinar Ivanaj, në vendin ku gratë thurin lesh të zi, atje ku fshati është me një ngarkesë seksuale më intensive se Tirana, ku femrat janë më shtriga se në "Bllok", ku shpirti i grave rrënon jetën e burrave.
"Tenxherja" të kthen brenda në kohë, para viteve '90, atëherë kur një prind nuk mundej as të mbronte dot fëmijët e vet nga dhuna e verbër e shtetit të diktaturës së popullit mbi popullin, një dramë kombëtare që sot shumë vetë po përpiqen ta harrojnë sa më shpejt, një kohë ku sipas vetë autorit "zbrazësia hapte vend me thonj, hakmerrej brenda (...) kruante, gërmonte egërsisht rropullitë, si fundin e një tenxhereje varfanjakësh(...)"
Të dy librat kanë elementë që i përbashkojnë, ngase dhe janë shkruar ndoshta paralelisht. Në të dy rastet, është bota e parë përmes syve të një paraadoleshenti.
Mërkuna sjell botën e pështjelluar seksuale të një djali në fazën e transformimit në burrë, pa shumë zbukurime, gati të thatë, në një sfond shtriganie e femrash të poseduara.
"Tenxherja" është bota e një djali të vogël që shkërmoqet nga pak, mes dashurisë për vëllanë e madh dhe presionit për ta tradhtuar atë para të plotfuqishmit. Sytë e djalit, njohin hetuesinë, vuajtjen, dashurinë e mohuar, pamundësinë që përballë një shteti prej guri të bëhet ai që mund të ishte bërë. Një tenxhere, është akuza kryesore që i bëhet të vëllait, Filipit, për ta dënuar për inat të të atit me 10 vjet burg.
Te "Mërkuna e Zezë", Guri, personazhi kryesor, viziton fshatin e largët të dajës për t'u gjetur i vetmi djalë i një shtëpie me shumë femra, mes joshjes, magjirave, seksualitetit, lakuriqësisë, i rrethuar nga femra që nuk dihet se ç'duan prej tij, të ngelen shtatzënë me të, ta mbrojnë apo ta vrasin.
Bota shqiptare është e mbushur me magjira, dhe gratë shqiptare dinë plot gjëra për to. Mërkuna e Zezë, është mbledhja e tërë kësaj përvoje femërore të sjellë në një libër që me një hap të shpejtë e pa shumë stërhollime eksploron atë pjesë të thellë, mistike që kanë gratë përbrenda, që, fillon nga mitra e tyre deri tek pushteti i bukurisë, me pasione e nevoja që as gratë vetë nuk do të dinë t'i shpjegojnë.
Shërbëtorët e pushtetit te "Tenxherja" mbajnë emra që të rrëqethin dhe kur i shqipton, Hodo Bedo, Zguri, Firuze, Dudije, Syrja Palunga, Zyhni Murdari...
Agron Tufa, në të dy librat është kursyer me stilin, duke lënë hapësira për ngjarjen që të zhvillohet. Tek "Mërkuna" ai ka nxjerrë nga kujtesa fjalë të vjetra, fjalë të harruara, të papërdorshme prej kohësh apo dhe fjalë të nxjerra në periferitë e shtetit e që nuk lejohet të banojnë në Tiranën me fjalor 500 fjalësh.
Në të dy librat ngjarja të rrëmben, dhe për një brez që rritet vetëm duke parë filma do të jetë e lehtë t'i lexojnë qoftë dhe me kuriozitet filmik: si do të përfundojë ngjarja.
ANALFABETËT DIXHITALË
Analfabet, nuk do të thotë vetëm të mos dish të shkruash e të lexosh emrin tënd. Nëse nuk e kupton atë që po lexon, mund të thuhet që je përsëri analfabet. Librat shkruhen për të na përcjellë diçka përmes nënteksteve, ngjyrimeve, konotacionit apo frymës që përmbajnë. Ne jemi analfabetë, nëse nuk arrijmë ta deshifrojmë atë që librat na përcjellin, nëse nuk kalojmë një proces konitiv me librin që kemi në dorë.
Në kohën dixhitale, mund të jesh analfabet edhe nëse je në gjendje të hapësh me forcat e tua FaceBook-un. Edhe nëse je në gjendje të shkruash që sot ke ngrënë petulla. Sepse, aftësia jonë për të kuptuar botën rritet apo forcohet nëse ti ke ngrënë vërtet petulla e as nëse miqve të t'u në facebook u vjen nepsi për petulla, dhe lënë komente poshtë.
Ka ardhur koha që ne vetë, të parët, të mësohemi me idenë që pas njeriut që mbante çomangen nën sqetull, erdhi njeriu që mbante librin nën sqetull. Ka ardhur koha që të mos kemi turp të hipim në autobus me një libër në dorë me frikën se do të na shohin si anormalë.
Dhe nëse po bëni gati valixhet për të bredhur Europën pa viza, mbani një libër me vete qoftë dhe për maskim. Ka gjithmonë një moment që të gjithë të nxjerrin librat. Është momenti për të nxjerrë dhe ti librin tënd, e mos rrish me sytë në tavan. "Tenxherja" ose "Mërkuna e Zezë" mund të ishte ky libër.
Kam udhëtuar dikur 4 orë me tren nga Zyrihu në Gjenevë dhe nuk shkëmbeva asnjë fjalë me askënd. Të gjithë njerëzit në tren, sa uleshin, hapnin librin e lexonin. Unë, vija nga një vend ku hapja e librit në vende publike është turp, ku fëmijët që lexojnë janë ata që do të vuajnë për bukë kur të rriten, ku ka njerëz që e thonë me mburrje që s'kanë prekur kurrë libër me dorë. I shihja të përkulur mbi librat e tyre të letrës, ndërsa unë lexoja e rilexoja biletën e trenit.
Kjo është Europa, ku do të shkojmë pa viza. Kombi me 10% analfabetë aktivë - "aktivë" më pëlqen të quaj ata njerëz që nuk dinë të shkruajnë e të lexojnë as emrin e tyre, jo më libra - shumë shpejt do të ketë një përplasje masive në brigjet e kontinentit ku njerëzit lexojnë në park, në metro, në avion, kudo. Përplasja do të jetë e fortë e me zhurmë. Vala e analfabetëve do të thyhet mbi shkëmb. Por, frika e madhe e europianëve është që vala jonë analfabete, ashtu siç gërryen deti bregun, do ta gërryejë kontinentin e vjetër të kulturës.
Prandaj, nuk dua t'ju flas për vizat.
Ndërsa pjesa më e madhe prej nesh po bën gati valixhet, unë dua t'ju flas për librat. Meqë tani po shkojmë drejt Danimarkës, ku një danez mesatar merr në bibliotekë 17 libra në vit, drejt Gjermanisë ku 33% e 14-vjeçarëve lexojnë rregullisht libra apo dhe drejt Spanjës që vetëm në 2005-ën ka përkthyer aq libra në spanjisht sa nuk janë përkthyer në arabisht këto 900 vjet.
NJERËZIT QË NUK KANË LEXUAR ASNJË LIBËR
Është e drejta e çdo njeriu që të mos lexojë asnjë libër. Ajo që më shqetëson është diskriminimi që analfabetët i bëjnë pjesës tjetër të shoqërisë shqiptare. Adoleshentëve u vjen turp të tregojnë që lexojnë, sepse menjëherë konsiderohen si mbetje sociale nga ata që me krenari shprehen që nuk kanë lexuar asnjë libër. Makinat e shtrenjta, suksesi e respekti social për ata që lexojnë me rrokje, dhe papunësi masive për studentët me PHD. Njeriu që hap një libër në autobus shihet me mëshirë, njerëzia kujton se ai nuk ka asnjë shok, apo që është i rrjedhur. Sistemi qartazi favorizon analfabetët.
Është e drejta e njeriut të mos lexojë asnjë libër. Edhe pse, ushtritë e vrasësve e trafikantëve ndërtohen kryesisht me ushtarë që e kanë lënë shkollën që 8 vjeç.
Është e drejta e kujtdo të mos lexojë asnjë libër. Por, ata që lexojnë duhet të rifitojnë statusin e tyre. Dhe nuk dua të diskutoj për cilësinë e librave që lexohet, për letërsinë e mirë a të keqe. Kjo do të ishte një temë tjetër. Ne jemi akoma në fazën që ata që lexojnë diskriminohen. Ata që kanë lexuar një libër, nuk para e flasin me njeri. Sepse, analfabetët na bëjnë të ndjehemi keq për këtë.Është e drejta e njeriut të mos lexojë asnjë libër. Por ata që lexojnë duhet të rifitojnë respektin shoqëror që u takon. Prandaj, nuk dua të flas për vizat, por për librat.
TENXHERJA DHE MËRKUNA E ZEZË E AGRON TUFËS
Ne duam të ikim jashtë, ndërkohë që nuk kemi ikur asnjëherë brenda. Dhe brenda, iket edhe pa viza. Iket edhe thjesht, duke lexuar libra.
2 librat e Agron Tufës, "Mërkuna e Zezë" dhe "Tenxherja" (të dy, Toena 2009) i kam lexuar me një frymë.
Mërkuna e Zezë është një mundësi për t'u futur në thellësi të maleve, në fshatin e largët e besoj imagjinar Ivanaj, në vendin ku gratë thurin lesh të zi, atje ku fshati është me një ngarkesë seksuale më intensive se Tirana, ku femrat janë më shtriga se në "Bllok", ku shpirti i grave rrënon jetën e burrave.
"Tenxherja" të kthen brenda në kohë, para viteve '90, atëherë kur një prind nuk mundej as të mbronte dot fëmijët e vet nga dhuna e verbër e shtetit të diktaturës së popullit mbi popullin, një dramë kombëtare që sot shumë vetë po përpiqen ta harrojnë sa më shpejt, një kohë ku sipas vetë autorit "zbrazësia hapte vend me thonj, hakmerrej brenda (...) kruante, gërmonte egërsisht rropullitë, si fundin e një tenxhereje varfanjakësh(...)"
Të dy librat kanë elementë që i përbashkojnë, ngase dhe janë shkruar ndoshta paralelisht. Në të dy rastet, është bota e parë përmes syve të një paraadoleshenti.
Mërkuna sjell botën e pështjelluar seksuale të një djali në fazën e transformimit në burrë, pa shumë zbukurime, gati të thatë, në një sfond shtriganie e femrash të poseduara.
"Tenxherja" është bota e një djali të vogël që shkërmoqet nga pak, mes dashurisë për vëllanë e madh dhe presionit për ta tradhtuar atë para të plotfuqishmit. Sytë e djalit, njohin hetuesinë, vuajtjen, dashurinë e mohuar, pamundësinë që përballë një shteti prej guri të bëhet ai që mund të ishte bërë. Një tenxhere, është akuza kryesore që i bëhet të vëllait, Filipit, për ta dënuar për inat të të atit me 10 vjet burg.
Te "Mërkuna e Zezë", Guri, personazhi kryesor, viziton fshatin e largët të dajës për t'u gjetur i vetmi djalë i një shtëpie me shumë femra, mes joshjes, magjirave, seksualitetit, lakuriqësisë, i rrethuar nga femra që nuk dihet se ç'duan prej tij, të ngelen shtatzënë me të, ta mbrojnë apo ta vrasin.
Bota shqiptare është e mbushur me magjira, dhe gratë shqiptare dinë plot gjëra për to. Mërkuna e Zezë, është mbledhja e tërë kësaj përvoje femërore të sjellë në një libër që me një hap të shpejtë e pa shumë stërhollime eksploron atë pjesë të thellë, mistike që kanë gratë përbrenda, që, fillon nga mitra e tyre deri tek pushteti i bukurisë, me pasione e nevoja që as gratë vetë nuk do të dinë t'i shpjegojnë.
Shërbëtorët e pushtetit te "Tenxherja" mbajnë emra që të rrëqethin dhe kur i shqipton, Hodo Bedo, Zguri, Firuze, Dudije, Syrja Palunga, Zyhni Murdari...
Agron Tufa, në të dy librat është kursyer me stilin, duke lënë hapësira për ngjarjen që të zhvillohet. Tek "Mërkuna" ai ka nxjerrë nga kujtesa fjalë të vjetra, fjalë të harruara, të papërdorshme prej kohësh apo dhe fjalë të nxjerra në periferitë e shtetit e që nuk lejohet të banojnë në Tiranën me fjalor 500 fjalësh.
Në të dy librat ngjarja të rrëmben, dhe për një brez që rritet vetëm duke parë filma do të jetë e lehtë t'i lexojnë qoftë dhe me kuriozitet filmik: si do të përfundojë ngjarja.
ANALFABETËT DIXHITALË
Analfabet, nuk do të thotë vetëm të mos dish të shkruash e të lexosh emrin tënd. Nëse nuk e kupton atë që po lexon, mund të thuhet që je përsëri analfabet. Librat shkruhen për të na përcjellë diçka përmes nënteksteve, ngjyrimeve, konotacionit apo frymës që përmbajnë. Ne jemi analfabetë, nëse nuk arrijmë ta deshifrojmë atë që librat na përcjellin, nëse nuk kalojmë një proces konitiv me librin që kemi në dorë.
Në kohën dixhitale, mund të jesh analfabet edhe nëse je në gjendje të hapësh me forcat e tua FaceBook-un. Edhe nëse je në gjendje të shkruash që sot ke ngrënë petulla. Sepse, aftësia jonë për të kuptuar botën rritet apo forcohet nëse ti ke ngrënë vërtet petulla e as nëse miqve të t'u në facebook u vjen nepsi për petulla, dhe lënë komente poshtë.
Ka ardhur koha që ne vetë, të parët, të mësohemi me idenë që pas njeriut që mbante çomangen nën sqetull, erdhi njeriu që mbante librin nën sqetull. Ka ardhur koha që të mos kemi turp të hipim në autobus me një libër në dorë me frikën se do të na shohin si anormalë.
Dhe nëse po bëni gati valixhet për të bredhur Europën pa viza, mbani një libër me vete qoftë dhe për maskim. Ka gjithmonë një moment që të gjithë të nxjerrin librat. Është momenti për të nxjerrë dhe ti librin tënd, e mos rrish me sytë në tavan. "Tenxherja" ose "Mërkuna e Zezë" mund të ishte ky libër.
Thursday, November 11, 2010
SHQIPTARI GJERMAN
botuar te Shekulli, dt 7 Nëntor 2010
Në një libër të vjetër fantastikoshkencor, shqiptari kozmonaut kthehet nga kozmosi dhe sheh që në Tiranë mbahej rradhë vetëm tek Teatri i Operas e Baletit, ku njerëzit shtyheshin për biletat e Operas. Gjithçka tjetër, ishte zgjidhur.
Le të bëjmë sikur vimë nga kozmosi, e le të kemi për pak, një hall trendi. Halle filmash.
Për një moment, le ta zëmë sikur halli më i madh që kemi si komb është nëse filmi "Shqiptari" i financuar pjesërisht edhe nga Qendra Kombëtare e Kinemasë, është një film që të na bëjë të kthehemi në kinema apo jo. Filmi "Shqiptari" - Der Albaner, mori 2 çmime në Moskë, njërin prej të cilëve Nik Xhelilaj si aktori më i mirë. Legjenda thotë, që Niku, ngaqë nuk e priste nuk kishte marrë as kostumin me vete, e mbase as nuk ishte në sallë.
DER ALBANER, ME PAK FJALË
Der Albaner - po e quaj me titullin gjerman sepse me përjashtim të ca aktorëve e të ca parave, ky ishte film gjerman - është historia e një djali malësor (Kreshnik Xhelilaj) që pasi e shohim të kthehet nga Greqia, detyrohet të marrë Gjermaninë me skaf e pastaj në këmbë për të fituar 10 mijë Euro.
10 mijë Euro, as sa i duhen për të blerë nusen e vet shtatzanë nga prindërit e saj, përndryshe ata vrasin fëmijën ose e martojnë vajzën diku tjetër.
Për këto 10 mijë Euro klandestini Arben detyrohet të flejë si vagabond në ndërtesa të braktisura, të bëjë punë në të zezë, të trafikojë, dhe të vrasë.
Klandestini Arben, në vitin 2009 (data lexohet në disa raste qartë) nuk di se ç'është celulari, nuk di se ç'është interneti, nuk ka idenë se ç'janë homoseksualët dhe bredh nëpër Gjermani me një fjalor Gjermanisht-Shqip nën sqetull.
Vëllai i vet, Iliri (Amos Zaharia), një adoleshent që bën rep në Bajram Curri dhe e shtyn kohën në internet-kafe, me flokë të oksigjenuar dhe me shoqëri të keqe, i përdor paratë për të vajtur vetë klandestin (për një qëllim që nuk merret vesh). Arbeni, detyrohet të vrasë një mafioz (a dikë tjetër, nuk u mor vesh qartë) për t'i marrë paratë.
Kur kthehet me paratë, vajza nuk është më në shtëpinë e saj. E kanë përzënë.
Për të shtuar dramacitetin, vajza thuhet që është në një shtëpi psikiatri në Tiranë, ndërsa te oborri ne shohim vetëm një shurdh-memec që i bie të jetë i vetmi pacient. Filmi mbyllet me një skenë patetike dhe absurde ku vajza, Etleva (Xhejlane Tërbuni), i flet rëndë Arbenit, qan dhe s'merret vesh mirë pse. Më duket, pse ky nuk u kthye në kohë.
KINEMAJA E MIRË
Ky film, kishte disa gjëra të mira.
Lajmi i parë i mirë. Nik Xhelilaj, është gjallë. Pas një personazhi të zbehtë te "Trishtimi i zonjës Shnajder", dhe një karakteri të vdekur tek filmi "Gjallë", më në fund, ai po aktron. Më në fund, duket se ka kuptuar që kinema nuk do të thotë të jesh çun i bukur, por do të thotë të dish si të sillesh para kamerave. Unë mendoj, që ky është filmi i parë i tij si aktor. Dhe çmimin e aktorit më të mirë në Moskë, pavarësisht se nuk e di kë ka pasur konkurent, mendoj, se e ka merituar. Bravo Nik. Rri gjallë.
Filmi ka disa momente të mira. Pjesa e takimit mes dy vëllezërve (në Gjermani) ka intensitet dhe vërtetësi, kryesisht falë aktorëve, Xhelilaj dhe Zaharia, që japin një performancë shumë të mirë. Pjesa me koshin e bebes, që Niku e porosit nëpërmjet TV (pavarësisht se si klandestin që lekët i mban në qese në gji, duket e vështirë që të mund të bëjë porosi blerje në TV) është një gjetje simpatike skenari.
Më tej, ky film, nuk është më film. Filmi është i mbushur me alogjizma në skenar që i bën aktorët e shkretë të ngjajnë si budallenj, ka karaktere që të paqepura fare, dhe personazhi kryesor, Arbeni, në fund të lë thjesht shijen e një personi egoist.
Vëllai i Arbenit, në një pikë të filmit humbet e nuk merret më vesh për të. As i ati, nuk pyet Arbenin për të, kur Arbeni - ju kujtohet ai që flinte në biruca të mjera e nuk njihte celularin? - kthehet në malësi i veshur tërë elegancë, e me një makinë me targa gjermane.
Njerëzit qeshën nja dy herë gjatë filmit, dhe qeshën me injorancën e madhe të Arbenit. Mua, më vinte për të qarë.
SHQIPËRIA E MALEVE
Ky film, fliste për një ngjarje në male, por male nuk solli. Ti shihje Bajram Currin dhe muzika në sfond ishte polifoni labe.
Aktorët ngjanin qesharakë për shkak të gjuhës e të sjelljeve. Malësorë që flisnin me dialekt tiranas, Xhejlania e shkretë që iu shkërmoq personazhi duke u përpjekur të fliste me gjuhë letrare. Etleva, vajza e katundit që mbante bluzë me bel jashtë. Vëllezër malësorë që e marrin vesh të parët që motra është shtatzanë dhe me kë është, më parë se i zoti i punës.
I vetmi që solli një karakter autentik malësori, për shijet e mia, dhe unë i njoh malësorët, ishte Çun Lajçi.
Kam filluar ta dua shumë, po shumë, këtë aktor. Ishte i vetmi që nuk kërciste, që nuk sforcohej për t'ju përshtatur një skenari të shkruar në Berlin. Dikush mund të thotë, po mirë, ky film është bërë për tregun e huaj, dhe ata nuk duan t'ia dinë se në ç'dialekt flasin aktorët.
Shkoni thojani Francis Ford Coppola-s, që siçilianët e tij të flisnin si fiorentinë te Kumbari.
Ky film, është bërë edhe me para shqiptare, prandaj, duhet të respektojë këtë publik. Duhet T'I PËLQEJË KËTIJ PUBLIKU! Dhe publiku shqiptar, nuk emocionohet dot nga historia e dy malësorëve që flasin si çuna tirone në majë të Bajram Currit. Shoqëruar, në sfond nga polifonia labe.
SHQIPËRIA TURKE
Që në imazhet e para të filmit e më tej, të dukej vetja se po shihje një nga dhjetëra filmat turq me drama rurale e me emigracion. Besoj, se këtu problemi është tërësisht i regjisorit.
Besoj që ka ardhur të bëjë një film për Shqipërinë pa e njohur fare këtë vend dhe me përkthyes/këshillues shumë të keq. Dhe logjika "kështu na shohin të huajt" nuk është e besueshme. Është vetëm për të justifikuar atë që filmi nuk arrin dot.
Gjatë tërë kohës, më dukej sikur shihja film me kurdë. Duket që regjisori ka parë shumë filma të Fatih Akin.
Mendoj se Qendra Kombëtare e Kinematografisë filmat turq, t'ia lërë Ankarasë t'i sponsorizojë, dhe turqve t'i bëjnë regjinë.
GJERMANI - SHQIPËRI 3:0
Filmi, si dhe një film tjetër i mëparshëm që luhej në Shqipëri dhe jashtë, shfaqi të njëjtin problem: pjesa shqiptare ishte shumë më dobët sesa ajo jashtë. Ishte më dobët, në skenar, në sheshe-xhirimi, në ndërtim atmosfere dhe në aktrim.
Kinemaja e re shqiptare po ngre klishera të çuditshme: kushdo do e bëjë një xhiro te trageti në Fierzë.
Absurd është fakti që Nik Xhelilaj bën të njëjtin udhëtim si në filmin "Gjallë", identik. Kjo nuk besoj se është plagjiaturë, është thjesht një klishe e lodhur në të dyja rastet.
NJË SHQIPTAR ME NJË MILION DRAMA
Problemi madhor i filmit, nga i cili vuante skenari dhe aktorët bashkë me të, ishte futja e një milion dramave në jetën e një njeriu të vetëm. Kur, edhe vetëm një prej tyre mjaftonte për të bërë një film.
4 herë takohet Arbeni me Etlevën, dhe të katër herët ajo i lëshon një super-hall të ri. Herën e parë familja e ka hequr nga shkolla, herën e dytë duan ta shesin te një burrë, herën e tretë që është shtazanë kur e pret burri, dhe herën e katërt që ata donin t'ia abortonin fëmijën me zor.
Si mund të bëhesh pjesë e jetës së këtij çifti, kur ky çift nuk është çift, dhe sa herë takohet nis një dramë të re nga e para. Çdo 30 sekonda, në film del nga një dramë e re.
Ja t'ju rreshtoj dramat sociale që ngre filmi:
- deportim emigrantësh nga grekët
- dhunë policore ndaj klandestinëve
- Familja rurale që heq fëmijët nga shkolla
- familja rurale që heq vajzën nga shkolla
- familja rurale që mbyll vajzën brenda
- familja rurale që shet vajzën
- familja rurale që marton vajzën me shkuesi pa dhunë
- shtatzani e padëshiruar
- trafikim me skaf drejt perëndimit
- prostitucion homoseksual në perëndim
- të qenët i pastrehë në perëndim
- punë në të zezë në perëndim
- abuzimi dhe shfrytëzimi i punëtorëve në të zezë
- mungesa e shërbimeve shëndetësore për emigrnatët e paligjshëm në perëndim
- trafikim qeniesh njerëzore
- vrasje për grabitje
- dhunë/eleminim mes bandash trafikantësh
- trafik qeniesh njerëzore
- tentativë për abort me dhunë
- pengmarrje
- detyrim për abort me dhunë
- përzënie e vajzës nga shtëpia prej familjes rurale
Të gjitha këto, dhe ndonjë që mund të më ketë shpëtuar, e kthyen filmin "Shqiptari" në një telenovelë me 40 seri, të ngushtuar në 1 orë e treçerekë. Këto drama i bënë njerëzit në kinema të vuanin duke parë tërë këto halle, por, pa u dhuruar kinema të vërtetë. Po të jetë për telenovela ka në TV plot, madje më cilësore.
KINEMAJA E KEQE
Filmi si i tërë të ngrinte pyetje të shumta që nuk merrnin kurrë përgjigje. Ne jemi mësuar ti quajmë alogjizma. Një film i pakopsitur dhe i zymtë.
A do shkoja unë në kinema për ta parë Der Albaner?? Unë, edhe në TV, do e kisha ndërruar kanalin pas 10 minutave të para. Dhe nuk ka justifikime. Një film, o është i mirë, o nuk është. Rrugë të mesme, s'ka.
Në një libër të vjetër fantastikoshkencor, shqiptari kozmonaut kthehet nga kozmosi dhe sheh që në Tiranë mbahej rradhë vetëm tek Teatri i Operas e Baletit, ku njerëzit shtyheshin për biletat e Operas. Gjithçka tjetër, ishte zgjidhur.
Le të bëjmë sikur vimë nga kozmosi, e le të kemi për pak, një hall trendi. Halle filmash.
Për një moment, le ta zëmë sikur halli më i madh që kemi si komb është nëse filmi "Shqiptari" i financuar pjesërisht edhe nga Qendra Kombëtare e Kinemasë, është një film që të na bëjë të kthehemi në kinema apo jo. Filmi "Shqiptari" - Der Albaner, mori 2 çmime në Moskë, njërin prej të cilëve Nik Xhelilaj si aktori më i mirë. Legjenda thotë, që Niku, ngaqë nuk e priste nuk kishte marrë as kostumin me vete, e mbase as nuk ishte në sallë.
DER ALBANER, ME PAK FJALË
Der Albaner - po e quaj me titullin gjerman sepse me përjashtim të ca aktorëve e të ca parave, ky ishte film gjerman - është historia e një djali malësor (Kreshnik Xhelilaj) që pasi e shohim të kthehet nga Greqia, detyrohet të marrë Gjermaninë me skaf e pastaj në këmbë për të fituar 10 mijë Euro.
10 mijë Euro, as sa i duhen për të blerë nusen e vet shtatzanë nga prindërit e saj, përndryshe ata vrasin fëmijën ose e martojnë vajzën diku tjetër.
Për këto 10 mijë Euro klandestini Arben detyrohet të flejë si vagabond në ndërtesa të braktisura, të bëjë punë në të zezë, të trafikojë, dhe të vrasë.
Klandestini Arben, në vitin 2009 (data lexohet në disa raste qartë) nuk di se ç'është celulari, nuk di se ç'është interneti, nuk ka idenë se ç'janë homoseksualët dhe bredh nëpër Gjermani me një fjalor Gjermanisht-Shqip nën sqetull.
Vëllai i vet, Iliri (Amos Zaharia), një adoleshent që bën rep në Bajram Curri dhe e shtyn kohën në internet-kafe, me flokë të oksigjenuar dhe me shoqëri të keqe, i përdor paratë për të vajtur vetë klandestin (për një qëllim që nuk merret vesh). Arbeni, detyrohet të vrasë një mafioz (a dikë tjetër, nuk u mor vesh qartë) për t'i marrë paratë.
Kur kthehet me paratë, vajza nuk është më në shtëpinë e saj. E kanë përzënë.
Për të shtuar dramacitetin, vajza thuhet që është në një shtëpi psikiatri në Tiranë, ndërsa te oborri ne shohim vetëm një shurdh-memec që i bie të jetë i vetmi pacient. Filmi mbyllet me një skenë patetike dhe absurde ku vajza, Etleva (Xhejlane Tërbuni), i flet rëndë Arbenit, qan dhe s'merret vesh mirë pse. Më duket, pse ky nuk u kthye në kohë.
KINEMAJA E MIRË
Ky film, kishte disa gjëra të mira.
Lajmi i parë i mirë. Nik Xhelilaj, është gjallë. Pas një personazhi të zbehtë te "Trishtimi i zonjës Shnajder", dhe një karakteri të vdekur tek filmi "Gjallë", më në fund, ai po aktron. Më në fund, duket se ka kuptuar që kinema nuk do të thotë të jesh çun i bukur, por do të thotë të dish si të sillesh para kamerave. Unë mendoj, që ky është filmi i parë i tij si aktor. Dhe çmimin e aktorit më të mirë në Moskë, pavarësisht se nuk e di kë ka pasur konkurent, mendoj, se e ka merituar. Bravo Nik. Rri gjallë.
Filmi ka disa momente të mira. Pjesa e takimit mes dy vëllezërve (në Gjermani) ka intensitet dhe vërtetësi, kryesisht falë aktorëve, Xhelilaj dhe Zaharia, që japin një performancë shumë të mirë. Pjesa me koshin e bebes, që Niku e porosit nëpërmjet TV (pavarësisht se si klandestin që lekët i mban në qese në gji, duket e vështirë që të mund të bëjë porosi blerje në TV) është një gjetje simpatike skenari.
Më tej, ky film, nuk është më film. Filmi është i mbushur me alogjizma në skenar që i bën aktorët e shkretë të ngjajnë si budallenj, ka karaktere që të paqepura fare, dhe personazhi kryesor, Arbeni, në fund të lë thjesht shijen e një personi egoist.
Vëllai i Arbenit, në një pikë të filmit humbet e nuk merret më vesh për të. As i ati, nuk pyet Arbenin për të, kur Arbeni - ju kujtohet ai që flinte në biruca të mjera e nuk njihte celularin? - kthehet në malësi i veshur tërë elegancë, e me një makinë me targa gjermane.
Njerëzit qeshën nja dy herë gjatë filmit, dhe qeshën me injorancën e madhe të Arbenit. Mua, më vinte për të qarë.
SHQIPËRIA E MALEVE
Ky film, fliste për një ngjarje në male, por male nuk solli. Ti shihje Bajram Currin dhe muzika në sfond ishte polifoni labe.
Aktorët ngjanin qesharakë për shkak të gjuhës e të sjelljeve. Malësorë që flisnin me dialekt tiranas, Xhejlania e shkretë që iu shkërmoq personazhi duke u përpjekur të fliste me gjuhë letrare. Etleva, vajza e katundit që mbante bluzë me bel jashtë. Vëllezër malësorë që e marrin vesh të parët që motra është shtatzanë dhe me kë është, më parë se i zoti i punës.
I vetmi që solli një karakter autentik malësori, për shijet e mia, dhe unë i njoh malësorët, ishte Çun Lajçi.
Kam filluar ta dua shumë, po shumë, këtë aktor. Ishte i vetmi që nuk kërciste, që nuk sforcohej për t'ju përshtatur një skenari të shkruar në Berlin. Dikush mund të thotë, po mirë, ky film është bërë për tregun e huaj, dhe ata nuk duan t'ia dinë se në ç'dialekt flasin aktorët.
Shkoni thojani Francis Ford Coppola-s, që siçilianët e tij të flisnin si fiorentinë te Kumbari.
Ky film, është bërë edhe me para shqiptare, prandaj, duhet të respektojë këtë publik. Duhet T'I PËLQEJË KËTIJ PUBLIKU! Dhe publiku shqiptar, nuk emocionohet dot nga historia e dy malësorëve që flasin si çuna tirone në majë të Bajram Currit. Shoqëruar, në sfond nga polifonia labe.
SHQIPËRIA TURKE
Që në imazhet e para të filmit e më tej, të dukej vetja se po shihje një nga dhjetëra filmat turq me drama rurale e me emigracion. Besoj, se këtu problemi është tërësisht i regjisorit.
Besoj që ka ardhur të bëjë një film për Shqipërinë pa e njohur fare këtë vend dhe me përkthyes/këshillues shumë të keq. Dhe logjika "kështu na shohin të huajt" nuk është e besueshme. Është vetëm për të justifikuar atë që filmi nuk arrin dot.
Gjatë tërë kohës, më dukej sikur shihja film me kurdë. Duket që regjisori ka parë shumë filma të Fatih Akin.
Mendoj se Qendra Kombëtare e Kinematografisë filmat turq, t'ia lërë Ankarasë t'i sponsorizojë, dhe turqve t'i bëjnë regjinë.
GJERMANI - SHQIPËRI 3:0
Filmi, si dhe një film tjetër i mëparshëm që luhej në Shqipëri dhe jashtë, shfaqi të njëjtin problem: pjesa shqiptare ishte shumë më dobët sesa ajo jashtë. Ishte më dobët, në skenar, në sheshe-xhirimi, në ndërtim atmosfere dhe në aktrim.
Kinemaja e re shqiptare po ngre klishera të çuditshme: kushdo do e bëjë një xhiro te trageti në Fierzë.
Absurd është fakti që Nik Xhelilaj bën të njëjtin udhëtim si në filmin "Gjallë", identik. Kjo nuk besoj se është plagjiaturë, është thjesht një klishe e lodhur në të dyja rastet.
NJË SHQIPTAR ME NJË MILION DRAMA
Problemi madhor i filmit, nga i cili vuante skenari dhe aktorët bashkë me të, ishte futja e një milion dramave në jetën e një njeriu të vetëm. Kur, edhe vetëm një prej tyre mjaftonte për të bërë një film.
4 herë takohet Arbeni me Etlevën, dhe të katër herët ajo i lëshon një super-hall të ri. Herën e parë familja e ka hequr nga shkolla, herën e dytë duan ta shesin te një burrë, herën e tretë që është shtazanë kur e pret burri, dhe herën e katërt që ata donin t'ia abortonin fëmijën me zor.
Si mund të bëhesh pjesë e jetës së këtij çifti, kur ky çift nuk është çift, dhe sa herë takohet nis një dramë të re nga e para. Çdo 30 sekonda, në film del nga një dramë e re.
Ja t'ju rreshtoj dramat sociale që ngre filmi:
- deportim emigrantësh nga grekët
- dhunë policore ndaj klandestinëve
- Familja rurale që heq fëmijët nga shkolla
- familja rurale që heq vajzën nga shkolla
- familja rurale që mbyll vajzën brenda
- familja rurale që shet vajzën
- familja rurale që marton vajzën me shkuesi pa dhunë
- shtatzani e padëshiruar
- trafikim me skaf drejt perëndimit
- prostitucion homoseksual në perëndim
- të qenët i pastrehë në perëndim
- punë në të zezë në perëndim
- abuzimi dhe shfrytëzimi i punëtorëve në të zezë
- mungesa e shërbimeve shëndetësore për emigrnatët e paligjshëm në perëndim
- trafikim qeniesh njerëzore
- vrasje për grabitje
- dhunë/eleminim mes bandash trafikantësh
- trafik qeniesh njerëzore
- tentativë për abort me dhunë
- pengmarrje
- detyrim për abort me dhunë
- përzënie e vajzës nga shtëpia prej familjes rurale
Të gjitha këto, dhe ndonjë që mund të më ketë shpëtuar, e kthyen filmin "Shqiptari" në një telenovelë me 40 seri, të ngushtuar në 1 orë e treçerekë. Këto drama i bënë njerëzit në kinema të vuanin duke parë tërë këto halle, por, pa u dhuruar kinema të vërtetë. Po të jetë për telenovela ka në TV plot, madje më cilësore.
KINEMAJA E KEQE
Filmi si i tërë të ngrinte pyetje të shumta që nuk merrnin kurrë përgjigje. Ne jemi mësuar ti quajmë alogjizma. Një film i pakopsitur dhe i zymtë.
A do shkoja unë në kinema për ta parë Der Albaner?? Unë, edhe në TV, do e kisha ndërruar kanalin pas 10 minutave të para. Dhe nuk ka justifikime. Një film, o është i mirë, o nuk është. Rrugë të mesme, s'ka.
Monday, November 1, 2010
DVX
Botuar te Shekulli, dt 31 tetor 2010
Do kisha dashur shumë që sot t’ju kisha thënë se ç’mendoj për filmin “Shqiptari” që mori 2 çmime në Moskë; ose të shkruaja për indeksin e korrupsionit sipas Transparency International, qwë me pikë na rendit në Ballkan vetëm para Bosnjës e Kosovës, shtete që akoma nuk janë shtete; ose makar të flisja për paradën e pijanecëve apo psikopatëve te Zonë e Lirë e Çanit.
Por, jam i detyruar të shkruaj për Piramidën.
Vorbulla rreth Piramidës, ka nxjerrë në pah gjithçka që nuk shkon me këtë vend.
PIRAMIDAT
Nuk ka asgjë për të folur më për Piramidën, të gjitha janë thënë.
Blendi Kajsiu e quante vendimin për shembje “vendim piramidal”, për të kthyer një vend ku njerëzit kalojnë lirisht në një tjetër hapësirë të mbushur me bodigardë. Mero Baze, pyet, “si mund të luftosh simbolet e Enverit duke marrë vendime nga zyra e Enverit”.
Argumentet vazhdojnë me paratë e harxhuara, me luksin e panevojshëm, dhe përballen me një argument të vetëm ”simboli diktatorit”.
Janë thënë të gjitha. Dhe, asgjë nuk është thënë.
Sepse, askush nuk ka ndër mend të dëgjojë.
Unë, kam nevojë t’ju flas për Piramidën time.
PIRAMIDA IME
Një nga gjërat që më shqetëson shumë është zhdukja pa mëshirë, me vrull e mentalitet visigotësh, e çdo lloj kujtimi njerëzor në këtë qytet.
Vendi ku kam pirë kafen e parë, ku kam dhënë puthjen e parë, ku kam parë filmin e parë, nuk ekzistojnë më.
Memorja qytetare e këtij qyteti po zhduket me fadroma.
Gjëja që më dhemb, është, se ata që po marrin vendimin për ta prishur Piramidën, janë njerëz që kanë ardhur vonë në Tiranë. Janë nga ata që nuk kanë qenë kurrë fëmijë në këtë qytet. Që s’kanë rrëshqitur kurrë në faqet e Piramidës.
PIRAMIDA E TYRE
Më kujtohet kantoni i Zyrihut, ku qytetarët votonin edhe për të shitur 200m tokë publike në periferi. Është e drejta e tyre, që të vendosin se ç’do bëhet me pronën publike.
Ata që e morën vendimin e shembjes e kanë llogaritur që nuk kanë ndër mend të na pyesin.
Edhe sikur ne të dalim disa qindra në shesh, ata do na sjellin me autobusë 50mijë njerëz nga Bushati a Peqini, që do bërtasin “poshtë Piramida!”. Për të na mbushur mendjen, që populli nuk e do piramidën.
Edhe po të lidhemi me zinxhirë te Piramida, ca të tjerë do lidhen me zinxhirë mu aty, për të shembur Piramidën.
Edhe po të dalim nëpër debate televizive, do sjellin
zhurmuesët e ideve, që do përsërisin pa pushim një argument të vetëm, “simboli i diktatorit”.
Janë ato “pakicat e përgjumura” për të cilat shkrova në Tartën e kaluar.
Por dhe Maks Velos, arkitektit po i thonë: “po mbron simbolin e diktatorit”. Ish-sekretarët e Partisë që nuk janë as arkitektë, akuzojnë ish të burgosurin e ndërgjegjes se po mbronkërka arkitekturën e diktatorit.
Ajo që shoh të ndodhë prej vitesh. Maks Velo del për të mbrojtur arkitekturën publike, ha dru rregullisht çdo 3 muaj, dhe asgjë nuk ndodh.
Por, po t’u duhet, e di se ata mund të nxjerrin edhe 100 arkitektë, që të argumentojnë vendimin e politikës.
Dhe kur them Ata, nënkuptoj pushtetin. Sindroma nuk është e kësaj qeverie vetëm.
Dje, njëri donte të na zhdukte Teatrin. Sot, tjetri Piramidën.
Të gjitha këto që po shkruaj unë e të tjerët, janë pa rëndësi.
Sepse, askush nuk ka në plan të na pyesë. Për asgjë që ndodh në këtë vend. Dhe kjo, është drama jonë e madhe. Nuk është një ndërtesë! Është fakti, që na kanë shumëzuar me zero që në fillim.
Dikush, duke e ditur çfarë arme ka në dorë, gazetarë, deputetë e analistë që janë gati të mbrojnë çdo ideal
të Partisë, ne të tjerëve na kanë shumëzuar me zero.
Befas, dikush shtypi butonin.
Dhe ja ku janë.
Visigotët.
Për të djegur simbolet. Dhe mirë bëjnë.
SIMBOLI
Deri dje, asnjëri nga këta analistë-deputetë-artistë, nuk e ka pasur problem të ashtuquajturin simbol të diktaturës. Asnjëri. Nuk di të kem lexuar apo dëgjuar, njërin prej tyre që të ankohet, deri dje.
Befas, dikush shtypi butonin!
Dhe fap, u shfaq Dan Brown-imzi. Fanta-shkenca e propagandës mediatike. Dikush, arriti të ngrejë nga hiçi, argumentin “Piramida - simbol i Enverit”.
Për kë, na qenka shqetësues ky “simbol”? Brezat deri në 25 vjeç nuk e dinë as se kush është Enveri... jo më të shqetësohen për simbolin e tij, falë dhe sistemit të ndritur arsimor që kemi ndërtuar në këto 20 vjet.
Por, sistemi, me sustë, arrin të prodhojë “intelektualë” që u shqetësuan brenda ditës për këtë simbol.
Dhe përmendin Murin e Berlinit, që nuk është madje as vepër arkitekturore, po kalojnë në harresë që Pallatin e Çausheskut nuk e preku njeri!
Përndryshe, eja hedhim në erë Drilonin ku gjuante peshk Enveri. Pse të mos u ndërrojmë emrat dhe atyre që e kanë Enver?
Një qytet, sigurisht që është plot simbole të epokave të ndryshme. Eja ti djegim! Xhaminë – sepse është Simbol Otoman, Ministritë, simbol i Zogut – pallati i kulturës – simbol i epokës sovjetike.
Më kujtohet një Ministër Kulture, i cili vendosi të fshinte nga ekzistenca çmimet e përvitshme kulturore që kish promovuar Ministri paraardhës. Motivi: “Për çfarë do më mbajnë mend njerëzit mua?? Unë duhet të krijoj çmimet e MIA”.
Ky, është mentaliteti i shtetit dhe shoqërisë që vetë kemi ndërtuar.
Një mik arkitekt, po më thoshte që sindroma e diktatorëve, është “se mos harrohen”. Prandaj duan të lënë gjurmë në arkitekturë. Ju kujtohet Neroni?? Se ç’e kapi një bezdi nga pamja e Romës...
PIRAMIDA E MUMJEVE
Thjeshtësia e çështjes është se jemi të shumëzuar me zero.
Në këtë vend, mjafton një firmë për të fshirë gjithçka, pa na pyetur.
Një firmë, dhe fadroma niset po atë natë. Pa debat publik, pa konsultime specialistësh. E ç’duhen fundja?? Ata nxjerrin “specialistë” dhe “popull” sa të duan për të mbështetur firmën e tyre.
A nuk ishin “specialistët” ata që na shitën detin te grekët??
Kjo është liria jonë në prag të Pavarësisë.
Me një firmë, në këtë vend, groposet ose zhvarroset gjithçka.
100 vjetori i Pavarësisë do na gjejë me një Parlament të ri. Por, nuk do na gjejë të lirë. Të lirë për të menduar. Të lirë nga urrejtja. Të lirë nga zinxhirët e njëshit.
Ne festojmë një Pavarësi që nuk ekziston. Jo 100 vjetor, por 0 vjetor.
DVX
Më vjen keq që ju kam ngrënë kohë për një temë të konsumuar, dhe për më tepër kur s’ka asgjë për të thënë, sepse, askush nuk është në dëgjim.
Ne, jemi të shumëzuarit me zero.
Pallatet ku unë banoj janë ndërtuar në kohën e Italisë, dhe ata që kanë fluturuar me helikopter, më kanë thënë që nga sipër ai bllok pallatesh lexon emrin e Duçes. DVX.
Një ditë do shoh në lajme që me një vendim të marrë brenda natës kanë nisur fadromat të vijnë për ti shembur dhe ato, e për të ndërtuar monumentet e diktaturës së tyre, me mua brenda.
Dhe ndërsa fadromat bëjnë punën e tyre, do jem brenda duke parë në TV ata që flasin për simbolin DVX që duhet zhdukur, në emër të Dan Brown-izmit.
Dhe mirë na e bëjnë.
Do kisha dashur shumë që sot t’ju kisha thënë se ç’mendoj për filmin “Shqiptari” që mori 2 çmime në Moskë; ose të shkruaja për indeksin e korrupsionit sipas Transparency International, qwë me pikë na rendit në Ballkan vetëm para Bosnjës e Kosovës, shtete që akoma nuk janë shtete; ose makar të flisja për paradën e pijanecëve apo psikopatëve te Zonë e Lirë e Çanit.
Por, jam i detyruar të shkruaj për Piramidën.
Vorbulla rreth Piramidës, ka nxjerrë në pah gjithçka që nuk shkon me këtë vend.
PIRAMIDAT
Nuk ka asgjë për të folur më për Piramidën, të gjitha janë thënë.
Blendi Kajsiu e quante vendimin për shembje “vendim piramidal”, për të kthyer një vend ku njerëzit kalojnë lirisht në një tjetër hapësirë të mbushur me bodigardë. Mero Baze, pyet, “si mund të luftosh simbolet e Enverit duke marrë vendime nga zyra e Enverit”.
Argumentet vazhdojnë me paratë e harxhuara, me luksin e panevojshëm, dhe përballen me një argument të vetëm ”simboli diktatorit”.
Janë thënë të gjitha. Dhe, asgjë nuk është thënë.
Sepse, askush nuk ka ndër mend të dëgjojë.
Unë, kam nevojë t’ju flas për Piramidën time.
PIRAMIDA IME
Një nga gjërat që më shqetëson shumë është zhdukja pa mëshirë, me vrull e mentalitet visigotësh, e çdo lloj kujtimi njerëzor në këtë qytet.
Vendi ku kam pirë kafen e parë, ku kam dhënë puthjen e parë, ku kam parë filmin e parë, nuk ekzistojnë më.
Memorja qytetare e këtij qyteti po zhduket me fadroma.
Gjëja që më dhemb, është, se ata që po marrin vendimin për ta prishur Piramidën, janë njerëz që kanë ardhur vonë në Tiranë. Janë nga ata që nuk kanë qenë kurrë fëmijë në këtë qytet. Që s’kanë rrëshqitur kurrë në faqet e Piramidës.
PIRAMIDA E TYRE
Më kujtohet kantoni i Zyrihut, ku qytetarët votonin edhe për të shitur 200m tokë publike në periferi. Është e drejta e tyre, që të vendosin se ç’do bëhet me pronën publike.
Ata që e morën vendimin e shembjes e kanë llogaritur që nuk kanë ndër mend të na pyesin.
Edhe sikur ne të dalim disa qindra në shesh, ata do na sjellin me autobusë 50mijë njerëz nga Bushati a Peqini, që do bërtasin “poshtë Piramida!”. Për të na mbushur mendjen, që populli nuk e do piramidën.
Edhe po të lidhemi me zinxhirë te Piramida, ca të tjerë do lidhen me zinxhirë mu aty, për të shembur Piramidën.
Edhe po të dalim nëpër debate televizive, do sjellin
zhurmuesët e ideve, që do përsërisin pa pushim një argument të vetëm, “simboli i diktatorit”.
Janë ato “pakicat e përgjumura” për të cilat shkrova në Tartën e kaluar.
Por dhe Maks Velos, arkitektit po i thonë: “po mbron simbolin e diktatorit”. Ish-sekretarët e Partisë që nuk janë as arkitektë, akuzojnë ish të burgosurin e ndërgjegjes se po mbronkërka arkitekturën e diktatorit.
Ajo që shoh të ndodhë prej vitesh. Maks Velo del për të mbrojtur arkitekturën publike, ha dru rregullisht çdo 3 muaj, dhe asgjë nuk ndodh.
Por, po t’u duhet, e di se ata mund të nxjerrin edhe 100 arkitektë, që të argumentojnë vendimin e politikës.
Dhe kur them Ata, nënkuptoj pushtetin. Sindroma nuk është e kësaj qeverie vetëm.
Dje, njëri donte të na zhdukte Teatrin. Sot, tjetri Piramidën.
Të gjitha këto që po shkruaj unë e të tjerët, janë pa rëndësi.
Sepse, askush nuk ka në plan të na pyesë. Për asgjë që ndodh në këtë vend. Dhe kjo, është drama jonë e madhe. Nuk është një ndërtesë! Është fakti, që na kanë shumëzuar me zero që në fillim.
Dikush, duke e ditur çfarë arme ka në dorë, gazetarë, deputetë e analistë që janë gati të mbrojnë çdo ideal
të Partisë, ne të tjerëve na kanë shumëzuar me zero.
Befas, dikush shtypi butonin.
Dhe ja ku janë.
Visigotët.
Për të djegur simbolet. Dhe mirë bëjnë.
SIMBOLI
Deri dje, asnjëri nga këta analistë-deputetë-artistë, nuk e ka pasur problem të ashtuquajturin simbol të diktaturës. Asnjëri. Nuk di të kem lexuar apo dëgjuar, njërin prej tyre që të ankohet, deri dje.
Befas, dikush shtypi butonin!
Dhe fap, u shfaq Dan Brown-imzi. Fanta-shkenca e propagandës mediatike. Dikush, arriti të ngrejë nga hiçi, argumentin “Piramida - simbol i Enverit”.
Për kë, na qenka shqetësues ky “simbol”? Brezat deri në 25 vjeç nuk e dinë as se kush është Enveri... jo më të shqetësohen për simbolin e tij, falë dhe sistemit të ndritur arsimor që kemi ndërtuar në këto 20 vjet.
Por, sistemi, me sustë, arrin të prodhojë “intelektualë” që u shqetësuan brenda ditës për këtë simbol.
Dhe përmendin Murin e Berlinit, që nuk është madje as vepër arkitekturore, po kalojnë në harresë që Pallatin e Çausheskut nuk e preku njeri!
Përndryshe, eja hedhim në erë Drilonin ku gjuante peshk Enveri. Pse të mos u ndërrojmë emrat dhe atyre që e kanë Enver?
Një qytet, sigurisht që është plot simbole të epokave të ndryshme. Eja ti djegim! Xhaminë – sepse është Simbol Otoman, Ministritë, simbol i Zogut – pallati i kulturës – simbol i epokës sovjetike.
Më kujtohet një Ministër Kulture, i cili vendosi të fshinte nga ekzistenca çmimet e përvitshme kulturore që kish promovuar Ministri paraardhës. Motivi: “Për çfarë do më mbajnë mend njerëzit mua?? Unë duhet të krijoj çmimet e MIA”.
Ky, është mentaliteti i shtetit dhe shoqërisë që vetë kemi ndërtuar.
Një mik arkitekt, po më thoshte që sindroma e diktatorëve, është “se mos harrohen”. Prandaj duan të lënë gjurmë në arkitekturë. Ju kujtohet Neroni?? Se ç’e kapi një bezdi nga pamja e Romës...
PIRAMIDA E MUMJEVE
Thjeshtësia e çështjes është se jemi të shumëzuar me zero.
Në këtë vend, mjafton një firmë për të fshirë gjithçka, pa na pyetur.
Një firmë, dhe fadroma niset po atë natë. Pa debat publik, pa konsultime specialistësh. E ç’duhen fundja?? Ata nxjerrin “specialistë” dhe “popull” sa të duan për të mbështetur firmën e tyre.
A nuk ishin “specialistët” ata që na shitën detin te grekët??
Kjo është liria jonë në prag të Pavarësisë.
Me një firmë, në këtë vend, groposet ose zhvarroset gjithçka.
100 vjetori i Pavarësisë do na gjejë me një Parlament të ri. Por, nuk do na gjejë të lirë. Të lirë për të menduar. Të lirë nga urrejtja. Të lirë nga zinxhirët e njëshit.
Ne festojmë një Pavarësi që nuk ekziston. Jo 100 vjetor, por 0 vjetor.
DVX
Më vjen keq që ju kam ngrënë kohë për një temë të konsumuar, dhe për më tepër kur s’ka asgjë për të thënë, sepse, askush nuk është në dëgjim.
Ne, jemi të shumëzuarit me zero.
Pallatet ku unë banoj janë ndërtuar në kohën e Italisë, dhe ata që kanë fluturuar me helikopter, më kanë thënë që nga sipër ai bllok pallatesh lexon emrin e Duçes. DVX.
Një ditë do shoh në lajme që me një vendim të marrë brenda natës kanë nisur fadromat të vijnë për ti shembur dhe ato, e për të ndërtuar monumentet e diktaturës së tyre, me mua brenda.
Dhe ndërsa fadromat bëjnë punën e tyre, do jem brenda duke parë në TV ata që flasin për simbolin DVX që duhet zhdukur, në emër të Dan Brown-izmit.
Dhe mirë na e bëjnë.
Sunday, October 24, 2010
GRUSHTI I PAKICËS
Botuar te Shekulli, dt. 24 tetor 2010
“Përgjumja e arsyes prodhon monstra” shkruan Goja mbi një nga Kapriçot e veta.
Më pëlqen të përdor fjalën “monstër” më shumë sesa “përbindësh”, sepse në fantazinë tonë këta të fundit janë të përçudnuar edhe vizualisht, kurse monstrat, më ngjan sikur janë përbindsha që ekzistojnë më shumë së brendshmi.
Kapriçoja e Gojës më rikthehet herë pas here në mendje, dhe së fundmi, kur vërej dhunën që një pakicë ushtron mbi shumicën, në një sistem shoqëror ku supozohet që do duhej të ekzistonte tirania e shumicës. Dhe nuk e kam fjalën për pakicën e zgjuar, për pakicën e pasur apo pakicën e bukur që mund t’i imponohet pjesës tjetër të shoqërisë. E kam fjalën për pakicën e përgjumur, që prodhon mostra. E kam fjalën, për atë pakicë që nuk ka asgjë për të thënë, e në fakt, është ajo që bërtet më shumë, që na imponohet më fort, që mbështet, suporton e justifikon gjithçka që është joshoqërore e joqytetare.
Kjo pakicë, na imponohet kudo ku ka mundësi shprehjeje: web, media, rrugë.
Pakica në rrugë
Vendi më i zakonshëm ku mund ta vësh re në formën e vet më kuptimplotë këtë fenomen, është rruga. E drejta civile për të manifestuar ose protestuar është kthyer në një justifikim partiak. Secila Parti mund të nxjerrë 50mijë vetë në shesh, duke pretenduar mbështetje popullore për kauzën e vet. Përjashto të nxjerrurit me dhunë ose me frikë, përsëri, mbetet një pjesë e konsiderueshme që dalin nga qejfi i vet, nga qejfi për të bërtitur parrullat e veta të dhunës. Kjo pakicë që çirret, na shitet si mbështetje popullore. Por, 50mijë vetë nuk janë Shqipëria. As 200 mijë vetë. Këta janë përsëri pakicë në lidhje me ata 3 milion e kusur që rrinë të fshehur pas penxhereve duke tentuar të zbusin ndotjen akustike të kësaj pakice që bërtet dhe duke mos guxuar të dalin në rrugë, se s’duan të përzihen me turmën.
Por, kjo pakicë që ulëret, ajo 50 mijëshe aty në shesh, bëhet përcaktuese politike. Na përfaqëson, pa të drejtë, të gjithëve.
Shpesh, kjo turmë 50mijëshe është dhe faktikisht më e varfëra, më e paveshura, më e paarsimuara, më e neglizhuara, është ajo që ka përfituar më pak nga mbajtja në sistem e atyre për të cilët bërtet.
Kjo pakicë, kënaqet me shumë pak. Duan vetëm të ngjiren dhe të shfryjnë dufin. Parrullat e tyre, siç mund ta keni vënë re nuk janë politike, sepse vetë kauza e tyre nuk është politike, është tribale. Parrullat e tyre janë plot sharje e ofendime, shpesh personale ndaj “armikut”, liderit të tribusë tjetër.
Pakica në media
Media, është gjithashtu zona e artë që gëlon me shembuj të dhunës së pakicës. Sepse, këta që imponohen në ekrane e gazeta, janë dhe të veshur mirë. Kostume firmato. Çizme të shtrenjta. Moda e fundit e Milanos.
Janë 40-50 personazhe që rrotullohen në faqet e para të gazetave, rozë ose jo, për vite me rradhë, duke na bërë të mendojmë që janë përfaqësuesit e artit, shoqërisë apo politikës.
Hap emisionet me biseda talk-show dhe janë të njëjtit personazhe që ato 2-3 gjëra që kanë për të thënë i kanë thënë që para 2 vjetësh, dhe që i kthejnë shumicat e debateve, përfshi edhe ato politiket në muhabete kafeneje. Hap një kanal muzikor dhe shoh të njëjtën fytyrë që del në 1/3 e klipeve.
Kjo pakicë, kënaqet me shumë. Shesin boshllëk, kompensohen me famë.
Në fakt, janë një pakicë aspak domethënëse, një pakicë hajdute, që vjedh idetë, klipet, tekstet, muzikën, kohën televizive, lëvizjet, e që nuk paguan autorët.
Arti i vërtetë, idetë shoqërisht produktive, ose zhvillohen në mjedise të mbyllura e private, ose vdesin në vetmi, pa pasur shans të mbërrijnë te publiku.
Pakica virtuale
Ambienti ideal i dhunës së pakicës, është rrjeti. Një shqetësim që ngrinte para pak ditësh edhe Mustafa Nano. Ja, unë citoj një emër, dhe gjasat janë që në blogje të shahet e ofendohet personi i cituar në të tëra format, e askush nuk merret me idenë. Webmasterat, nga ana e tyre, bëjnë shumë pak për të ndaluar këtë dhunë. Edhe pse, po të heqësh komentet e dhusnshme, ndoshta s’ngelet asgjë në blog. Hapni një çfarëdo faqe komentesh mbi artikujt tek economist.com dhe të një çfarë do gazetë shqiptare në Internet. Do shihni se sa pak civilë jemi. Më saktë, sa pak civilë janë ky grusht pakice.
Pikërisht ata që kanë më pak për të thënë, janë ata që komentojnë më shumë, duke sharë e shfryrë dufin e tyre. Mirëpo, kjo pakicë e dhunshme, që ka mbushur blogjet krijon idenë që mendimi shqiptar është i cekët, që kushdo në Shqipëri mund të urrehet.
Zhurma e pakicës në rrjet, heq mundësinë e një debati civil e produktiv, dhe largon ata që kanë vërtet diçka për të thënë.
Pakica në shërbim të pakicës
Grushti i pakicës, është në fakt një grusht gjysëm i verbër.
Pakica që bërtet, gjithnjë e më shpesh po përdoret nga një pakicë e zgjuar që kërkon të realizojë ose të mos realizojë diçka.
E keni vënë re sesi një individ i vetëm, është në gjendje të prishë rrjedhën e një debati televiziv? Në sa raste, është një person i cili kuptohet se është i porositur, që luan efektin vuvuzelë në debat, duke çartur idetë e tjetrit, duke e stresuar e duke mos e lënë të flasë. Qëllimi i këtyre individëve është shumë i qartë. Të prodhojë, përmes lirisë së fjalës, të kundërtën e vet: të mos lërë të tjerët të jenë të lirë të flasin.
Kjo pakicë, është e përgjumura që prodhon vetëm monstra.
Por, siç vëren me mprehtësi Felix Guattari, "Nuk është përgjumja e arsyes që prodhon monstra, por më shumë se çdo gjë tjetër i prodhon racionaliteti, vigjilenca dhe të ndenjurit pa gjumë.
Dikush ose disa, vigjilentë racionalë e të pagjumë, të pushtetshëm e të pasur, kanë prodhuar monstrat që bërtasin, dhe i tundin mbi kokën tonë.
Tundin mbi ne, grushtin e pakicës së përgjumur.
“Përgjumja e arsyes prodhon monstra” shkruan Goja mbi një nga Kapriçot e veta.
Më pëlqen të përdor fjalën “monstër” më shumë sesa “përbindësh”, sepse në fantazinë tonë këta të fundit janë të përçudnuar edhe vizualisht, kurse monstrat, më ngjan sikur janë përbindsha që ekzistojnë më shumë së brendshmi.
Kapriçoja e Gojës më rikthehet herë pas here në mendje, dhe së fundmi, kur vërej dhunën që një pakicë ushtron mbi shumicën, në një sistem shoqëror ku supozohet që do duhej të ekzistonte tirania e shumicës. Dhe nuk e kam fjalën për pakicën e zgjuar, për pakicën e pasur apo pakicën e bukur që mund t’i imponohet pjesës tjetër të shoqërisë. E kam fjalën për pakicën e përgjumur, që prodhon mostra. E kam fjalën, për atë pakicë që nuk ka asgjë për të thënë, e në fakt, është ajo që bërtet më shumë, që na imponohet më fort, që mbështet, suporton e justifikon gjithçka që është joshoqërore e joqytetare.
Kjo pakicë, na imponohet kudo ku ka mundësi shprehjeje: web, media, rrugë.
Pakica në rrugë
Vendi më i zakonshëm ku mund ta vësh re në formën e vet më kuptimplotë këtë fenomen, është rruga. E drejta civile për të manifestuar ose protestuar është kthyer në një justifikim partiak. Secila Parti mund të nxjerrë 50mijë vetë në shesh, duke pretenduar mbështetje popullore për kauzën e vet. Përjashto të nxjerrurit me dhunë ose me frikë, përsëri, mbetet një pjesë e konsiderueshme që dalin nga qejfi i vet, nga qejfi për të bërtitur parrullat e veta të dhunës. Kjo pakicë që çirret, na shitet si mbështetje popullore. Por, 50mijë vetë nuk janë Shqipëria. As 200 mijë vetë. Këta janë përsëri pakicë në lidhje me ata 3 milion e kusur që rrinë të fshehur pas penxhereve duke tentuar të zbusin ndotjen akustike të kësaj pakice që bërtet dhe duke mos guxuar të dalin në rrugë, se s’duan të përzihen me turmën.
Por, kjo pakicë që ulëret, ajo 50 mijëshe aty në shesh, bëhet përcaktuese politike. Na përfaqëson, pa të drejtë, të gjithëve.
Shpesh, kjo turmë 50mijëshe është dhe faktikisht më e varfëra, më e paveshura, më e paarsimuara, më e neglizhuara, është ajo që ka përfituar më pak nga mbajtja në sistem e atyre për të cilët bërtet.
Kjo pakicë, kënaqet me shumë pak. Duan vetëm të ngjiren dhe të shfryjnë dufin. Parrullat e tyre, siç mund ta keni vënë re nuk janë politike, sepse vetë kauza e tyre nuk është politike, është tribale. Parrullat e tyre janë plot sharje e ofendime, shpesh personale ndaj “armikut”, liderit të tribusë tjetër.
Pakica në media
Media, është gjithashtu zona e artë që gëlon me shembuj të dhunës së pakicës. Sepse, këta që imponohen në ekrane e gazeta, janë dhe të veshur mirë. Kostume firmato. Çizme të shtrenjta. Moda e fundit e Milanos.
Janë 40-50 personazhe që rrotullohen në faqet e para të gazetave, rozë ose jo, për vite me rradhë, duke na bërë të mendojmë që janë përfaqësuesit e artit, shoqërisë apo politikës.
Hap emisionet me biseda talk-show dhe janë të njëjtit personazhe që ato 2-3 gjëra që kanë për të thënë i kanë thënë që para 2 vjetësh, dhe që i kthejnë shumicat e debateve, përfshi edhe ato politiket në muhabete kafeneje. Hap një kanal muzikor dhe shoh të njëjtën fytyrë që del në 1/3 e klipeve.
Kjo pakicë, kënaqet me shumë. Shesin boshllëk, kompensohen me famë.
Në fakt, janë një pakicë aspak domethënëse, një pakicë hajdute, që vjedh idetë, klipet, tekstet, muzikën, kohën televizive, lëvizjet, e që nuk paguan autorët.
Arti i vërtetë, idetë shoqërisht produktive, ose zhvillohen në mjedise të mbyllura e private, ose vdesin në vetmi, pa pasur shans të mbërrijnë te publiku.
Pakica virtuale
Ambienti ideal i dhunës së pakicës, është rrjeti. Një shqetësim që ngrinte para pak ditësh edhe Mustafa Nano. Ja, unë citoj një emër, dhe gjasat janë që në blogje të shahet e ofendohet personi i cituar në të tëra format, e askush nuk merret me idenë. Webmasterat, nga ana e tyre, bëjnë shumë pak për të ndaluar këtë dhunë. Edhe pse, po të heqësh komentet e dhusnshme, ndoshta s’ngelet asgjë në blog. Hapni një çfarëdo faqe komentesh mbi artikujt tek economist.com dhe të një çfarë do gazetë shqiptare në Internet. Do shihni se sa pak civilë jemi. Më saktë, sa pak civilë janë ky grusht pakice.
Pikërisht ata që kanë më pak për të thënë, janë ata që komentojnë më shumë, duke sharë e shfryrë dufin e tyre. Mirëpo, kjo pakicë e dhunshme, që ka mbushur blogjet krijon idenë që mendimi shqiptar është i cekët, që kushdo në Shqipëri mund të urrehet.
Zhurma e pakicës në rrjet, heq mundësinë e një debati civil e produktiv, dhe largon ata që kanë vërtet diçka për të thënë.
Pakica në shërbim të pakicës
Grushti i pakicës, është në fakt një grusht gjysëm i verbër.
Pakica që bërtet, gjithnjë e më shpesh po përdoret nga një pakicë e zgjuar që kërkon të realizojë ose të mos realizojë diçka.
E keni vënë re sesi një individ i vetëm, është në gjendje të prishë rrjedhën e një debati televiziv? Në sa raste, është një person i cili kuptohet se është i porositur, që luan efektin vuvuzelë në debat, duke çartur idetë e tjetrit, duke e stresuar e duke mos e lënë të flasë. Qëllimi i këtyre individëve është shumë i qartë. Të prodhojë, përmes lirisë së fjalës, të kundërtën e vet: të mos lërë të tjerët të jenë të lirë të flasin.
Kjo pakicë, është e përgjumura që prodhon vetëm monstra.
Por, siç vëren me mprehtësi Felix Guattari, "Nuk është përgjumja e arsyes që prodhon monstra, por më shumë se çdo gjë tjetër i prodhon racionaliteti, vigjilenca dhe të ndenjurit pa gjumë.
Dikush ose disa, vigjilentë racionalë e të pagjumë, të pushtetshëm e të pasur, kanë prodhuar monstrat që bërtasin, dhe i tundin mbi kokën tonë.
Tundin mbi ne, grushtin e pakicës së përgjumur.
Monday, October 18, 2010
NA DRINI ĆUPRIJA
botuar te Shekulli, 17/10/2010
Më kujtohet një artist tërë tangërllik, që dukej sikur e kishin lutur të vinte e të merrte një dorë lekësh në Tiranë, i cili, kur njerëzit që e duan muzikën e tij u ngritën ta shoqëronin në këngën e vetme që ia dinin tekstin, tha: “po kënduat edhe ju do më bëhet lëmsh kënga, kështu që më lini ta këndoj vetëm”. Ky artist, është Goran Bregoviç. Hiti i tij më i madh titullohet “Kalashnikov”. Është sllav (boshnjak, por serb i natyralizuar). Dhe ne, vdesim për të.
Do doja shumë ta injoroja tërë zhurmën (nuk e ekzagjeroj po të them, histerike) rreth flamurit të djegur në Xhenovë, aq më tepër që në një Tartë prilli, kam shkruar edhe më parë për ksenofobinë dhe nacionalizmin si mjet vetërealizimi te kombet e pacivilizuar.
Por, Goran Bregoviç është qytetar nderi i Tiranës. Ndërsa në mes të Beogradit është një rrugë me emrin e Skënderbeut.
Ia vlen të bëjmë një prerje tërthore për të parë marrëdhënien perverse që kemi ndërtuar (lexohet: ndërtue) me serbët.
ATA
Tek serbët që kam takuar, dhe nuk kanë qenë pak, kam vënë re që janë njerëz normalë. Por, si komb, janë shumë të kompleksuar. Më të kompleksuar se ne, më keq edhe se grekët. Që të vegjël i ushqejnë me legjenda sesi e gjithë bota i ka inat e po përpiqet t’i pengojë, sesi serbët janë kombi i dytë në botë për nga zgjuarësia (pas çifutëve – kushedi pse), sesi ku vdes një serb është tokë serbe, sesi ka një komplot ndërkombëtar ndaj tyre, ngaqë janë kombi më i zgjedhur mbi tokë (i dyti, në fakt, pas çifutëve), sesi “Serbia duhet të shtrihet deri në Tokio” e plot të tjera. Perceptimi i tyre, për atë që ka ndodhur në Kosovë vazhdon të jetë i deformuar, krejt ndryshe nga perceptimi i pjesës tjetër të globit.
Sigurisht, mes tyre ka mendimtarë, gazetarë e intelektualë, njerëz me botë perëndimore, që e kuptojnë vorbullën ku mund ta çojë kjo psikozë një popull.
Por, prapëseprapë nuk janë në gjendje të ndikojnë, ta kontrollojnë, ta shndrrojnë në një energji pozitive zhvillimi, ta heqin nga hullia e mërive nacionaliste dhe ëndrrave shoviniste e ta kthejnë Serbinë në një komb fytyra e të cilit merr dritën e agimit.
Gjë që ngjan përfundimisht e pamundur, në një komb të dëshpëruar e të ushqyer me magalomani si Serbia.
Një shtet, që do të hyjë në Evropë, por një komb që do të ndjehet sikur po e lusin.
NE
Ngjan se brutaliteti është retorika e vetme e epokës, mënyra e vetme sesi të shprehemi, thotë Aldo Graso.
Ngjarja në Xhenovë, polli një valë brutaliteti (virtual) tek ne. Them virtual, sepse me përjashtim të ca pak “trimave” që dogjën një flamur serb (që na e mbakan në sirtar, për të tilla raste) në Tiranë, ku ndjehen të mbrojtur, pjesa tjetër e dhunës u zhvillua në internet.
Edhe një herë u rishfaqën trimat e Facebookut, ata që fshihen pas emrave të rremë ose së paku pas identitetesh virtualë, dhe na bënë thirrje për nacionalizëm.
Çfarë duhet të mendojmë për ata që krijojnë grupe FB “10mijë shqiptarë për të vrarë serbin që dogji flamurin”, e plot të ngjashme, dhe madje anëtarësohen në to?
Histeria mbërtheu pikësëpari emigrantët (sigurisht, me plot përjashtime) që bënin thirrje për atdhetari dhe bashkim kombi. Vetë ata ia kanë kërcitur jashtë, martohen me të huaj vetëm që të marrin nënshtëtësi tjetër, mbarojnë shkollat e ngelen andej, ndërrojnë me mijëra emrat dhe fenë.
Kush lufton me përbindshat, thotë Niçe tek “Përtej së mirës e të keqes”, duhet të ruhet që të mos shndërrohet, ndërsa bën këtë, dhe ai në një përbindësh. Dhe nëse ti gërmon gjatë brenda një humnere, edhe humnera do të gërmojë në ty.
Nuk mbaj mend të kem parë grupe që të mbështesin Kadarenë të fitojë Nobelin. Dhe, as kemi për të parë. Sepse, në mënyrë paradoksale, ne, “atdhetarët” kundër atij “legenit” që na dogji flamurin, nuk na ngroh as na ftoh Nobeli i Kadaresë. As na intereson fare. Madje, ata që e shajnë më shumë Kadarenë gjenden këtu, në Shqipëri. Mezi presin të ripublikojnë ndonjë koment shpesh joprofesional apo dhe malinj nga media të huaja ku kritikohet ndonjë roman i Kadaresë. Nulitetet artistike nuk lënë gjë pa sharë, publikisht ose nëpër tavolina ndaj gjësë më të mirë që i kemi ofruar botës (ose që bota ka dashur të marrë prej nesh). E kam fjalën për dikë që flet shqip, jo për shpikësin e viagrës, as për Nënën e të varfërve.
Rasti i atij serbit, ishte rasti i ca njerëzve që jetojnë akoma në shpellat e nacionalizmit ballkanas. Ne, vrapuam të tregojmë që po qe për punë shpellash, ne i kemi më të thella.
Është paradoksal nacionalizmi akut që na kap në të tilla raste, që vihemi në sedër të kotë, kur jemi një komb i paaftë për të ndërtuar një vend të denjë për veten që të jetojmë. Them për ne që jemi akoma këtu, jo për ata që janë patriotë nga internet kafetë e Torontos.
NE, BRENDA. JU, JASHTË.
Në të njëjtën kohë që blogjet tona vlonin me urrejtjen kundër serbëve, një lajm shkau nëpër të ashtu si padukshëm, kështu si pa rëndësi, që qeveria ka miratuar importin e plehrave të Europës tek ne.
Njeriu pret që pas këtij lajmi bota shqiptare virtuale të vlojë nga zemërimi. Të ngrihen peticione në Internet, të ngrihen “atdhetarët” jashtë Shqipërisë, e “atdhetarët” këtu brenda të lidhen me zinxhirë te hekurat e Ministrisë së Mjedisit.
Sepse nacionalizmin, ne e kemi si pilulë gjumi që na bën të ndjehemi të lumtur pa shkak, një herë në hënë.
Por problemet e vërteta, nuk janë te një rreckë që digjet. Problemi është që atë rreckë – që e kemi shndërruar vetë në rreckë – ta bëjmë një simbol njerëzish që jetojnë me dinjitet. Për sa kohë ne nuk funksionojmë si komb, ai flamur, nuk ka si funksionon si simbol kombëtar.
Ne na vënë flaken, na hedhin në erë, na vrasin çdo ditë nga pak, por “burrninë” e tregojmë duke djegur flamurin serb. Ne në protestë dalim për hatër sedre tribale e jo për halle konkrete.
Nacionalizmi është si lojë me pistoleta uji që ua japim kalamajve agresivë që të bëjnë qefin e tyre, por pa dëmtuar kënd realisht. Edhe pse psikologjia e sotme duket se nuk i ka qejf pistoletat, as kur janë lodër.
NE DHE ATA
Po ç’kemi ne në të vërtetë kundër serbëve?
Njerëzit tek New Irish, kërcejnë një këngë greke, një kengë të Bregoviç. Në dasmat tona, këngët greke kërcehen më fort se Naploni. Çashku që kopjon “Underground” të Kusturicës, që sipas një mikut tim është film tipik ekspansionist.
A do lobonin shqiptarët për një Nobel për Kadarenë? Jo! Madje, do bënin të kundërtën. Do bënin çmos ta minonin, siç, thuhet dhe e kanë bërë.
Unë vetë, ndërsa shkruaja këtë Tartë, rimora të dëgjoj një grup sllav të viteve ‘80 që e kam shumë për zemër, Crvena Jabuka.
Me aq sa mund të informohet njeriu në këtë vend, marrim vesh që rrugët tona i shtrojnë serbët, që supermarkatat tona i kanë serbët, që ushqimet që hamë vijnë nga Serbia edhe kur janë marka italiane, që energjinë e blejmë nëpërmjet serbëve, që bregdetin po e blejnë serbët, që dhe pallate po ndërtojnë serbët. Që të mos ju kujtoj se kush e furnizonte në luftë Serbinë me karburant.
Dhe nuk është çështja nëse biznesi i mirë çan tregjet. Para një pako makaronash të prodhuara në Nish, preferoj të njëjtën markë të prodhuar në Itali. Dhe sardelet, i preferoj nga një vend që më së paku, ka det!
Nëse Serbia na mban me bukë, dritë dhe rrugë, ç’është ky inat i verbër kundër serbëve për një huligan të papërgjegjshëm?
E vërteta e thatë dhe e trishtë, është që ne s’jemi nacionalistë. Ne, s’e duam këtë vend e as njerëzit tanë. Thjesht kemi nevojë të gjejmë armiq e të shfryjmë dufin e vogëlsisë dhe inferioritetit.
Dhe kur them për armiq, e kam fjalën për armiq virtualë, që t’i luftojmë me inisiativa bajate në FaceBook.
Produktet serbe dallohen nga shifra që kanë në barkodin, ato vizat që janë mbi çdo produkt. Produktet serbe kanë nr. 860 poshtë bar-kodit. Doni të dini sa mallra serbe konsumojmë?? Futuni në supermarkatë.
860
“Na Drini Ćuprija” (“Ura mbi Drin”) është libri që i dha Nobelin Ivo Andrić-it, shkrimtarit sërb të luftës së Dytë Botërore (“serb” e shkruaj me “ë””, se me “ë” e shqiptoj).
E kam lexuar librin në fillim në anglisht, e më pas të përkthyer në shqip. Në shijen time personale, Andrić nuk është aq i mirë sa Kadareja, edhe pse “Ura Mbi Drin” është një eksplorim në territoret ku Kadare është mjeshtër. Tek “Urat...” vë re tentativën për të ngritur tema epike me zor, aty ku epizëm nuk ka dhe aq shumë. Karakteret, më vijnë të zbehtë, ngjarjet më vijnë të plogështa, epizmi mbahet me karaktere episodikë, magjia e asaj gjëje që quhej Perandoria Osmane e që ka formësuar krejt Ballkanin e sotëm që te Kadareja është një botë misterioze plot lëng, te Andriç më vjen e zbehtë, e pa-kapur. Vende-vende, ngjarjet më vijnë të sajuara për të nxjerrë një ide fillestare të shkrimtarit. Ka një pikë që libri, fillon e bëhet dhe i mërzitshëm. Ti, thuajse e di se çfarë do shkruhet në faqet pas. “I urrej shkrimtarët që shkruajnë me teza” thotë diku Kadareja.
Megjithatë, Andrić e ka marrë një Nobel, Kadareja, akoma. Po, se mos na plasi. Ne, e kemi inatin me atë “legenin” që na dogji flamurin.
Futuni në supermarkatë. Dhe boll lozët me pistoleta uji në Facebook.
Më kujtohet një artist tërë tangërllik, që dukej sikur e kishin lutur të vinte e të merrte një dorë lekësh në Tiranë, i cili, kur njerëzit që e duan muzikën e tij u ngritën ta shoqëronin në këngën e vetme që ia dinin tekstin, tha: “po kënduat edhe ju do më bëhet lëmsh kënga, kështu që më lini ta këndoj vetëm”. Ky artist, është Goran Bregoviç. Hiti i tij më i madh titullohet “Kalashnikov”. Është sllav (boshnjak, por serb i natyralizuar). Dhe ne, vdesim për të.
Do doja shumë ta injoroja tërë zhurmën (nuk e ekzagjeroj po të them, histerike) rreth flamurit të djegur në Xhenovë, aq më tepër që në një Tartë prilli, kam shkruar edhe më parë për ksenofobinë dhe nacionalizmin si mjet vetërealizimi te kombet e pacivilizuar.
Por, Goran Bregoviç është qytetar nderi i Tiranës. Ndërsa në mes të Beogradit është një rrugë me emrin e Skënderbeut.
Ia vlen të bëjmë një prerje tërthore për të parë marrëdhënien perverse që kemi ndërtuar (lexohet: ndërtue) me serbët.
ATA
Tek serbët që kam takuar, dhe nuk kanë qenë pak, kam vënë re që janë njerëz normalë. Por, si komb, janë shumë të kompleksuar. Më të kompleksuar se ne, më keq edhe se grekët. Që të vegjël i ushqejnë me legjenda sesi e gjithë bota i ka inat e po përpiqet t’i pengojë, sesi serbët janë kombi i dytë në botë për nga zgjuarësia (pas çifutëve – kushedi pse), sesi ku vdes një serb është tokë serbe, sesi ka një komplot ndërkombëtar ndaj tyre, ngaqë janë kombi më i zgjedhur mbi tokë (i dyti, në fakt, pas çifutëve), sesi “Serbia duhet të shtrihet deri në Tokio” e plot të tjera. Perceptimi i tyre, për atë që ka ndodhur në Kosovë vazhdon të jetë i deformuar, krejt ndryshe nga perceptimi i pjesës tjetër të globit.
Sigurisht, mes tyre ka mendimtarë, gazetarë e intelektualë, njerëz me botë perëndimore, që e kuptojnë vorbullën ku mund ta çojë kjo psikozë një popull.
Por, prapëseprapë nuk janë në gjendje të ndikojnë, ta kontrollojnë, ta shndrrojnë në një energji pozitive zhvillimi, ta heqin nga hullia e mërive nacionaliste dhe ëndrrave shoviniste e ta kthejnë Serbinë në një komb fytyra e të cilit merr dritën e agimit.
Gjë që ngjan përfundimisht e pamundur, në një komb të dëshpëruar e të ushqyer me magalomani si Serbia.
Një shtet, që do të hyjë në Evropë, por një komb që do të ndjehet sikur po e lusin.
NE
Ngjan se brutaliteti është retorika e vetme e epokës, mënyra e vetme sesi të shprehemi, thotë Aldo Graso.
Ngjarja në Xhenovë, polli një valë brutaliteti (virtual) tek ne. Them virtual, sepse me përjashtim të ca pak “trimave” që dogjën një flamur serb (që na e mbakan në sirtar, për të tilla raste) në Tiranë, ku ndjehen të mbrojtur, pjesa tjetër e dhunës u zhvillua në internet.
Edhe një herë u rishfaqën trimat e Facebookut, ata që fshihen pas emrave të rremë ose së paku pas identitetesh virtualë, dhe na bënë thirrje për nacionalizëm.
Çfarë duhet të mendojmë për ata që krijojnë grupe FB “10mijë shqiptarë për të vrarë serbin që dogji flamurin”, e plot të ngjashme, dhe madje anëtarësohen në to?
Histeria mbërtheu pikësëpari emigrantët (sigurisht, me plot përjashtime) që bënin thirrje për atdhetari dhe bashkim kombi. Vetë ata ia kanë kërcitur jashtë, martohen me të huaj vetëm që të marrin nënshtëtësi tjetër, mbarojnë shkollat e ngelen andej, ndërrojnë me mijëra emrat dhe fenë.
Kush lufton me përbindshat, thotë Niçe tek “Përtej së mirës e të keqes”, duhet të ruhet që të mos shndërrohet, ndërsa bën këtë, dhe ai në një përbindësh. Dhe nëse ti gërmon gjatë brenda një humnere, edhe humnera do të gërmojë në ty.
Nuk mbaj mend të kem parë grupe që të mbështesin Kadarenë të fitojë Nobelin. Dhe, as kemi për të parë. Sepse, në mënyrë paradoksale, ne, “atdhetarët” kundër atij “legenit” që na dogji flamurin, nuk na ngroh as na ftoh Nobeli i Kadaresë. As na intereson fare. Madje, ata që e shajnë më shumë Kadarenë gjenden këtu, në Shqipëri. Mezi presin të ripublikojnë ndonjë koment shpesh joprofesional apo dhe malinj nga media të huaja ku kritikohet ndonjë roman i Kadaresë. Nulitetet artistike nuk lënë gjë pa sharë, publikisht ose nëpër tavolina ndaj gjësë më të mirë që i kemi ofruar botës (ose që bota ka dashur të marrë prej nesh). E kam fjalën për dikë që flet shqip, jo për shpikësin e viagrës, as për Nënën e të varfërve.
Rasti i atij serbit, ishte rasti i ca njerëzve që jetojnë akoma në shpellat e nacionalizmit ballkanas. Ne, vrapuam të tregojmë që po qe për punë shpellash, ne i kemi më të thella.
Është paradoksal nacionalizmi akut që na kap në të tilla raste, që vihemi në sedër të kotë, kur jemi një komb i paaftë për të ndërtuar një vend të denjë për veten që të jetojmë. Them për ne që jemi akoma këtu, jo për ata që janë patriotë nga internet kafetë e Torontos.
NE, BRENDA. JU, JASHTË.
Në të njëjtën kohë që blogjet tona vlonin me urrejtjen kundër serbëve, një lajm shkau nëpër të ashtu si padukshëm, kështu si pa rëndësi, që qeveria ka miratuar importin e plehrave të Europës tek ne.
Njeriu pret që pas këtij lajmi bota shqiptare virtuale të vlojë nga zemërimi. Të ngrihen peticione në Internet, të ngrihen “atdhetarët” jashtë Shqipërisë, e “atdhetarët” këtu brenda të lidhen me zinxhirë te hekurat e Ministrisë së Mjedisit.
Sepse nacionalizmin, ne e kemi si pilulë gjumi që na bën të ndjehemi të lumtur pa shkak, një herë në hënë.
Por problemet e vërteta, nuk janë te një rreckë që digjet. Problemi është që atë rreckë – që e kemi shndërruar vetë në rreckë – ta bëjmë një simbol njerëzish që jetojnë me dinjitet. Për sa kohë ne nuk funksionojmë si komb, ai flamur, nuk ka si funksionon si simbol kombëtar.
Ne na vënë flaken, na hedhin në erë, na vrasin çdo ditë nga pak, por “burrninë” e tregojmë duke djegur flamurin serb. Ne në protestë dalim për hatër sedre tribale e jo për halle konkrete.
Nacionalizmi është si lojë me pistoleta uji që ua japim kalamajve agresivë që të bëjnë qefin e tyre, por pa dëmtuar kënd realisht. Edhe pse psikologjia e sotme duket se nuk i ka qejf pistoletat, as kur janë lodër.
NE DHE ATA
Po ç’kemi ne në të vërtetë kundër serbëve?
Njerëzit tek New Irish, kërcejnë një këngë greke, një kengë të Bregoviç. Në dasmat tona, këngët greke kërcehen më fort se Naploni. Çashku që kopjon “Underground” të Kusturicës, që sipas një mikut tim është film tipik ekspansionist.
A do lobonin shqiptarët për një Nobel për Kadarenë? Jo! Madje, do bënin të kundërtën. Do bënin çmos ta minonin, siç, thuhet dhe e kanë bërë.
Unë vetë, ndërsa shkruaja këtë Tartë, rimora të dëgjoj një grup sllav të viteve ‘80 që e kam shumë për zemër, Crvena Jabuka.
Me aq sa mund të informohet njeriu në këtë vend, marrim vesh që rrugët tona i shtrojnë serbët, që supermarkatat tona i kanë serbët, që ushqimet që hamë vijnë nga Serbia edhe kur janë marka italiane, që energjinë e blejmë nëpërmjet serbëve, që bregdetin po e blejnë serbët, që dhe pallate po ndërtojnë serbët. Që të mos ju kujtoj se kush e furnizonte në luftë Serbinë me karburant.
Dhe nuk është çështja nëse biznesi i mirë çan tregjet. Para një pako makaronash të prodhuara në Nish, preferoj të njëjtën markë të prodhuar në Itali. Dhe sardelet, i preferoj nga një vend që më së paku, ka det!
Nëse Serbia na mban me bukë, dritë dhe rrugë, ç’është ky inat i verbër kundër serbëve për një huligan të papërgjegjshëm?
E vërteta e thatë dhe e trishtë, është që ne s’jemi nacionalistë. Ne, s’e duam këtë vend e as njerëzit tanë. Thjesht kemi nevojë të gjejmë armiq e të shfryjmë dufin e vogëlsisë dhe inferioritetit.
Dhe kur them për armiq, e kam fjalën për armiq virtualë, që t’i luftojmë me inisiativa bajate në FaceBook.
Produktet serbe dallohen nga shifra që kanë në barkodin, ato vizat që janë mbi çdo produkt. Produktet serbe kanë nr. 860 poshtë bar-kodit. Doni të dini sa mallra serbe konsumojmë?? Futuni në supermarkatë.
860
“Na Drini Ćuprija” (“Ura mbi Drin”) është libri që i dha Nobelin Ivo Andrić-it, shkrimtarit sërb të luftës së Dytë Botërore (“serb” e shkruaj me “ë””, se me “ë” e shqiptoj).
E kam lexuar librin në fillim në anglisht, e më pas të përkthyer në shqip. Në shijen time personale, Andrić nuk është aq i mirë sa Kadareja, edhe pse “Ura Mbi Drin” është një eksplorim në territoret ku Kadare është mjeshtër. Tek “Urat...” vë re tentativën për të ngritur tema epike me zor, aty ku epizëm nuk ka dhe aq shumë. Karakteret, më vijnë të zbehtë, ngjarjet më vijnë të plogështa, epizmi mbahet me karaktere episodikë, magjia e asaj gjëje që quhej Perandoria Osmane e që ka formësuar krejt Ballkanin e sotëm që te Kadareja është një botë misterioze plot lëng, te Andriç më vjen e zbehtë, e pa-kapur. Vende-vende, ngjarjet më vijnë të sajuara për të nxjerrë një ide fillestare të shkrimtarit. Ka një pikë që libri, fillon e bëhet dhe i mërzitshëm. Ti, thuajse e di se çfarë do shkruhet në faqet pas. “I urrej shkrimtarët që shkruajnë me teza” thotë diku Kadareja.
Megjithatë, Andrić e ka marrë një Nobel, Kadareja, akoma. Po, se mos na plasi. Ne, e kemi inatin me atë “legenin” që na dogji flamurin.
Futuni në supermarkatë. Dhe boll lozët me pistoleta uji në Facebook.
Monday, October 11, 2010
Nji kangë vjeshtet (les feuilles mortes)
botuar te Shekulli, dt 10/10/10
Vjeshta ka ardhur. Me depresionin e vet, me gjethet, divorcet, lagështirën, përmbytjet dhe pikëpyetjet.
Në Tiranën ku të gjithë vrapojmë, dhe po rendim për në kafene ku do të rrimë me orë, ka kohë që nuk ia vëmë veshin stinëve. Gjithçka na konvertohet në dimër – mbështillu se u bë ftohtë, ose verë - kush nxihet më shumë.
Stinët e ndërmjetme, vjeshta e pranvera, janë ngushtuar aq sa duket sikur janë zhdukur. Ca prej ngrohjes globale, ca prej faktit që ne ka kohë që nuk e shohim qiellin, e ca prej çimentos, xhamave e betonit.
E megjithatë, vjeshta, në Tiranë ka mbërritur.
VJESHTA E NJË QYTETI
Një shoqja ime po më tregonte një ditë sesi, njeriu është më i lumtur, më aktiv e më produktiv në stinën që ka lindur. Çdo njeri, ka një stinë të vetën ku shpërthen. Njerëzit janë dimërorë, vjeshtakë, verorë... Kadareja, përjetësisht dimëror. Edhe “Nëntori i një Kryeqyteti” i shkruar prej tij duket sikur është shkruar në dhjetor. Pirro Çako – vjeshtak, me këngët që duket sikur i kushtohen të tëra një femre të vetme, në të shkuarën, pavarësisht ç’titull kanë. Saimir Kumbaro – veror e me pantallona të shkurtëra, si të gjithë filmat e vet.
Dua të besoj se ajo që ndodh me njerëzit, duhet të ndodhë edhe me qytetet. Edhe qytetet, kanë një stinë të vetën.
Tirana, siç e njoh unë, është një qytet vjeshte.
Ka pasë qenë një kohë kur vjeshta e zinte Tiranën fillimisht nga plepat anës Lanës, pastaj hapej në bulevard dhe në rrugën e Durrësit. Pastaj, me rradhë, rruga Fortuzi, Bulevardi i Maternitetit, shtëpitë private pas Dervish Hatixhesë...
Sot, vjeshta vjen deri në Linzë, e nuk zbret dot.
NGJYRAT
Vjeshta komunikon me ne përmes pemëve. Për fat të keq, ne, ia kemi prerë sa kemi mundur komunikimin. Pemët në Tiranë, janë si të burgosur pleq që nuk arratisen, jo se nuk duan, po se nuk kanë ku shkojnë. Ne kemi ngritur reklama rrotull tyre, i kemi ngjeshur mes pallatesh, i kemi krasitur për të bërë ballkone. Selvia, nuk duket më. Apo është akoma aty? Lakuriqe dhe e mjerë.
Te parku Rinia, ku për ironi vetëm të rinj nuk ka, banorët kryesorë janë romët, njerëzit e vetëm që vishen njësoj në të tëra stinët. Te parku i VETËM brenda qytetit ndalon vetëm një stacion autobusi, që ndalon për të të sjellë në Bllok, jo në park. Sepse, askush s’e çon ndër mend që dikush është nisur për aty, thjesht që të rrijë në park. Hiqju parqeve, bëj atë që bëjnë të gjithë, shtëpi-kafe-punë, punë-kafe-shtëpi.
Pa e kuptuar ne, po na humbin ngjyrat e vjeshtës. Në këtë qytet e vetmja mënyrë për të marrë vesh në ç’stinë jemi është përmes klimatizatorit të makinës. Ti ecën në rrugë, dhe ngjyrat perverse të pallateve sfumojnë çdo gjë. Nuk gjen dot as ku ke parkuar makinën, larg qoftë të dallosh pemët.
Qejfi më i madh në vjeshtë, kur kam qenë fëmijë, ishte kërcitja e gjetheve nën këmbë.
Sot, as ecim në këmbë e as gjethet ekzistojnë më. Pastruesit e rrugës, me fshesat e tyre me degë pemësh, u kanë shpallur luftë.
Në rrugët ku ecet në këmbë, ka vetëm tenda, hundë të shëmtuara lokalesh që dalin deri në buzë rruge, karrike që mbulojnë krejt trotuaret, ndërsa limonët i kemi marrë në mbrojtje si çifutët në kohë të luftës, nëpër ballkonet e apartamenteve. Dikur shihja hurmat, në kopshtet e shtëpive, tani muret shkojnë deri në kat të dytë, dhe hurmat e i kanë prerë për të hapur vend për makinën.
VJESHTA E ATYRE QË S’JANË
Vjeshta, është malli i padukshëm për ata që janë larg. Ata që janë sot 35 vjeç, po të bëjnë bilancin e luftës 20 vjeçare me tranzicionin do kuptojnë që shumica e të njohurve të tyre kanë ikur jashtë. Green-cards, letrat kanadeze, shkollat, martesa në cepat e largët të globit.
Gjithnjë e më tepër, lista ime e numrave të telefonit rritet, por ajo e numrave që do doja ti thërrisja për një kafe në një pasdite me shi shkurtohet. Sepse njerëzit kanë ikur drejt stinëve të tjera, në vende të tjera. Dhe rikthehen në vjeshtën e Tiranës gjithnjë e më rrallë.
“Sa i shkon Stingu Tiranës” më thoshte një piktor para gati 15 vitesh. Dhe ka gati po aq vjet që nuk vjen në Tiranë.
And I miss you, most of all my darling... këndon Nat King Cole... When autumn leaves, start to fall... një këngë të vjetër për vjeshtën me tekst të Zhak Prever. Edhe pse mua më pëlqen më shumë versioni vokal i Eva Cassidy dhe versioni instrumental i Stan Getz.
Vjeshta është pritja jonë e butë që ata të kthehen, ndoshta për Vit të ri, duke e mbushur Tiranën me për pak javë me lëng jete e gëzim.
Tiranës i rrinë mirë thuajse të tëra produktet muzikore britanike. Sepse, dhe Londra është qytet vjeshte.
VJESHTË DIVORCESH
Në vjeshtë, bien gjethet, bien dhe dashuritë. Vjeshta vjen me divorcet e veta. Ka një kohë kur njeriu ka dëshirë të rrijë pak me veten e vet. Dhe kjo, stinë, është vjeshta.
Por ne kemi qëlluar njerëz që kemi shumë frikë të rrimë vetëm. Mbase, kemi frikë nga kumbimi i asaj që kemi brenda. Mbase, se nuk jemi mësuar. Mbase, sepse kemi frikë të jemi të brishtë e të thyeshëm, qoftë edhe pa shkak.
Është vjeshtë në Tiranë, dhe të gjitha këto, lejohen.
Në TV nuk ka thuajse asgjë të re. duhej të ishte stinë e re televizive. Por, është një stinë e re me rroba të vjetra.
Ka një panair libri vjeshtak, ku njeriu ka qejf të shkojë e të nuhasë erën e mijëra librave, ndërsa jashtë bie shi. Edhe pse, ka njerëz që akoma shkojnë e blejnë “Djalli vishet me Prada”.
Duhet gucuar për të kryer një divorc vjeshtak. Me njerëzit, me librat dhe me figurat televizive.
Kush është vetëm në vjeshtë, do të mbetet vetëm gjatë / do të rrijë zgjuar, do të lexojë e shkruajë letra të stërgjata/ e do të bredhë pa shpëtim lart e poshtë / rrugëve nën rreshta pemësh, ndërsa gjethet dridhen përmbi kokë. Shkruan Rainer Maria Rilke për një Ditë Vjeshte.
Por, ne ka kohë që nuk jemi poetikë.
VJESHTË ME ZOR
Vjeshta, na pëlqen sepse është komoditet. Nbase jo se e duam, por se na zgjidh ca halle. Në verë, Tirana është vapë e pluhur. Prandaj, duam vetëm të ikim prej saj. Në dimër, shtëpitë tona mbeten përjetësisht të ftohta, edhe pse furrnellat i kemi ngjitur në tavan, e i quajmë me emrin seksi kondicionerë. Vjeshta, duket si zgjidhja e mesme më e mirë.
As vapë, as djersë. Më mirë ca shi, se ul pluhurin, por jo aq ftohtë sa të ngrijmë.
Këto hallet e vockla, na bëjnë të mos e jetojmë stinën më të bukur të Tiranës. Ju mund të thoni... Pranvera! Po pranvera në Tiranë nuk ekziston. Ne kalojmë nga xhupat, në mëngë të shkurtëra brenda javës.
Vjeshta është stina e Tiranës, duam apo nuk duam ne.
Po kush ka nerva të merret me vjeshtën, kur hataja ndodh vërdallë.
Dhe, pse duhet të rrini ju të lexoni lirikat e Rilkes, apo poetizmin tim për vjeshtën, kur ndodhin thashetheme më interesante në Facebook?
Ndoshta sepse, mungesa e poezisë na ka bërë prej guri.
Ndoshta ajo që na mungon, ajo që thuajse na ka humbur përfundimisht, është që të ndjehemi qoftë dhe për pak, si dikur: njerëz të pafajshëm!
Thjesht njerëz, që kënaqen duke shkelur gjethet e rëna në vjeshtë.
“Lules Majit”, është në fakt një këngë vjeshte.
Ernest Koliqi, është, për mua një shkrimtar vjeshte.
Shkodra, është, një tjetër qytet vjeshte.
Dhe Pirro Çako, në vjeshtë do ti thurë këngë të njëjtës grua, të hershme.
Vjeshta ka ardhur. Me depresionin e vet, me gjethet, divorcet, lagështirën, përmbytjet dhe pikëpyetjet.
Në Tiranën ku të gjithë vrapojmë, dhe po rendim për në kafene ku do të rrimë me orë, ka kohë që nuk ia vëmë veshin stinëve. Gjithçka na konvertohet në dimër – mbështillu se u bë ftohtë, ose verë - kush nxihet më shumë.
Stinët e ndërmjetme, vjeshta e pranvera, janë ngushtuar aq sa duket sikur janë zhdukur. Ca prej ngrohjes globale, ca prej faktit që ne ka kohë që nuk e shohim qiellin, e ca prej çimentos, xhamave e betonit.
E megjithatë, vjeshta, në Tiranë ka mbërritur.
VJESHTA E NJË QYTETI
Një shoqja ime po më tregonte një ditë sesi, njeriu është më i lumtur, më aktiv e më produktiv në stinën që ka lindur. Çdo njeri, ka një stinë të vetën ku shpërthen. Njerëzit janë dimërorë, vjeshtakë, verorë... Kadareja, përjetësisht dimëror. Edhe “Nëntori i një Kryeqyteti” i shkruar prej tij duket sikur është shkruar në dhjetor. Pirro Çako – vjeshtak, me këngët që duket sikur i kushtohen të tëra një femre të vetme, në të shkuarën, pavarësisht ç’titull kanë. Saimir Kumbaro – veror e me pantallona të shkurtëra, si të gjithë filmat e vet.
Dua të besoj se ajo që ndodh me njerëzit, duhet të ndodhë edhe me qytetet. Edhe qytetet, kanë një stinë të vetën.
Tirana, siç e njoh unë, është një qytet vjeshte.
Ka pasë qenë një kohë kur vjeshta e zinte Tiranën fillimisht nga plepat anës Lanës, pastaj hapej në bulevard dhe në rrugën e Durrësit. Pastaj, me rradhë, rruga Fortuzi, Bulevardi i Maternitetit, shtëpitë private pas Dervish Hatixhesë...
Sot, vjeshta vjen deri në Linzë, e nuk zbret dot.
NGJYRAT
Vjeshta komunikon me ne përmes pemëve. Për fat të keq, ne, ia kemi prerë sa kemi mundur komunikimin. Pemët në Tiranë, janë si të burgosur pleq që nuk arratisen, jo se nuk duan, po se nuk kanë ku shkojnë. Ne kemi ngritur reklama rrotull tyre, i kemi ngjeshur mes pallatesh, i kemi krasitur për të bërë ballkone. Selvia, nuk duket më. Apo është akoma aty? Lakuriqe dhe e mjerë.
Te parku Rinia, ku për ironi vetëm të rinj nuk ka, banorët kryesorë janë romët, njerëzit e vetëm që vishen njësoj në të tëra stinët. Te parku i VETËM brenda qytetit ndalon vetëm një stacion autobusi, që ndalon për të të sjellë në Bllok, jo në park. Sepse, askush s’e çon ndër mend që dikush është nisur për aty, thjesht që të rrijë në park. Hiqju parqeve, bëj atë që bëjnë të gjithë, shtëpi-kafe-punë, punë-kafe-shtëpi.
Pa e kuptuar ne, po na humbin ngjyrat e vjeshtës. Në këtë qytet e vetmja mënyrë për të marrë vesh në ç’stinë jemi është përmes klimatizatorit të makinës. Ti ecën në rrugë, dhe ngjyrat perverse të pallateve sfumojnë çdo gjë. Nuk gjen dot as ku ke parkuar makinën, larg qoftë të dallosh pemët.
Qejfi më i madh në vjeshtë, kur kam qenë fëmijë, ishte kërcitja e gjetheve nën këmbë.
Sot, as ecim në këmbë e as gjethet ekzistojnë më. Pastruesit e rrugës, me fshesat e tyre me degë pemësh, u kanë shpallur luftë.
Në rrugët ku ecet në këmbë, ka vetëm tenda, hundë të shëmtuara lokalesh që dalin deri në buzë rruge, karrike që mbulojnë krejt trotuaret, ndërsa limonët i kemi marrë në mbrojtje si çifutët në kohë të luftës, nëpër ballkonet e apartamenteve. Dikur shihja hurmat, në kopshtet e shtëpive, tani muret shkojnë deri në kat të dytë, dhe hurmat e i kanë prerë për të hapur vend për makinën.
VJESHTA E ATYRE QË S’JANË
Vjeshta, është malli i padukshëm për ata që janë larg. Ata që janë sot 35 vjeç, po të bëjnë bilancin e luftës 20 vjeçare me tranzicionin do kuptojnë që shumica e të njohurve të tyre kanë ikur jashtë. Green-cards, letrat kanadeze, shkollat, martesa në cepat e largët të globit.
Gjithnjë e më tepër, lista ime e numrave të telefonit rritet, por ajo e numrave që do doja ti thërrisja për një kafe në një pasdite me shi shkurtohet. Sepse njerëzit kanë ikur drejt stinëve të tjera, në vende të tjera. Dhe rikthehen në vjeshtën e Tiranës gjithnjë e më rrallë.
“Sa i shkon Stingu Tiranës” më thoshte një piktor para gati 15 vitesh. Dhe ka gati po aq vjet që nuk vjen në Tiranë.
And I miss you, most of all my darling... këndon Nat King Cole... When autumn leaves, start to fall... një këngë të vjetër për vjeshtën me tekst të Zhak Prever. Edhe pse mua më pëlqen më shumë versioni vokal i Eva Cassidy dhe versioni instrumental i Stan Getz.
Vjeshta është pritja jonë e butë që ata të kthehen, ndoshta për Vit të ri, duke e mbushur Tiranën me për pak javë me lëng jete e gëzim.
Tiranës i rrinë mirë thuajse të tëra produktet muzikore britanike. Sepse, dhe Londra është qytet vjeshte.
VJESHTË DIVORCESH
Në vjeshtë, bien gjethet, bien dhe dashuritë. Vjeshta vjen me divorcet e veta. Ka një kohë kur njeriu ka dëshirë të rrijë pak me veten e vet. Dhe kjo, stinë, është vjeshta.
Por ne kemi qëlluar njerëz që kemi shumë frikë të rrimë vetëm. Mbase, kemi frikë nga kumbimi i asaj që kemi brenda. Mbase, se nuk jemi mësuar. Mbase, sepse kemi frikë të jemi të brishtë e të thyeshëm, qoftë edhe pa shkak.
Është vjeshtë në Tiranë, dhe të gjitha këto, lejohen.
Në TV nuk ka thuajse asgjë të re. duhej të ishte stinë e re televizive. Por, është një stinë e re me rroba të vjetra.
Ka një panair libri vjeshtak, ku njeriu ka qejf të shkojë e të nuhasë erën e mijëra librave, ndërsa jashtë bie shi. Edhe pse, ka njerëz që akoma shkojnë e blejnë “Djalli vishet me Prada”.
Duhet gucuar për të kryer një divorc vjeshtak. Me njerëzit, me librat dhe me figurat televizive.
Kush është vetëm në vjeshtë, do të mbetet vetëm gjatë / do të rrijë zgjuar, do të lexojë e shkruajë letra të stërgjata/ e do të bredhë pa shpëtim lart e poshtë / rrugëve nën rreshta pemësh, ndërsa gjethet dridhen përmbi kokë. Shkruan Rainer Maria Rilke për një Ditë Vjeshte.
Por, ne ka kohë që nuk jemi poetikë.
VJESHTË ME ZOR
Vjeshta, na pëlqen sepse është komoditet. Nbase jo se e duam, por se na zgjidh ca halle. Në verë, Tirana është vapë e pluhur. Prandaj, duam vetëm të ikim prej saj. Në dimër, shtëpitë tona mbeten përjetësisht të ftohta, edhe pse furrnellat i kemi ngjitur në tavan, e i quajmë me emrin seksi kondicionerë. Vjeshta, duket si zgjidhja e mesme më e mirë.
As vapë, as djersë. Më mirë ca shi, se ul pluhurin, por jo aq ftohtë sa të ngrijmë.
Këto hallet e vockla, na bëjnë të mos e jetojmë stinën më të bukur të Tiranës. Ju mund të thoni... Pranvera! Po pranvera në Tiranë nuk ekziston. Ne kalojmë nga xhupat, në mëngë të shkurtëra brenda javës.
Vjeshta është stina e Tiranës, duam apo nuk duam ne.
Po kush ka nerva të merret me vjeshtën, kur hataja ndodh vërdallë.
Dhe, pse duhet të rrini ju të lexoni lirikat e Rilkes, apo poetizmin tim për vjeshtën, kur ndodhin thashetheme më interesante në Facebook?
Ndoshta sepse, mungesa e poezisë na ka bërë prej guri.
Ndoshta ajo që na mungon, ajo që thuajse na ka humbur përfundimisht, është që të ndjehemi qoftë dhe për pak, si dikur: njerëz të pafajshëm!
Thjesht njerëz, që kënaqen duke shkelur gjethet e rëna në vjeshtë.
“Lules Majit”, është në fakt një këngë vjeshte.
Ernest Koliqi, është, për mua një shkrimtar vjeshte.
Shkodra, është, një tjetër qytet vjeshte.
Dhe Pirro Çako, në vjeshtë do ti thurë këngë të njëjtës grua, të hershme.
Subscribe to:
Posts (Atom)