Friday, November 21, 2014

Trishtimi i Doktor Florit

botuar te Dita, 17 nëntor 2014


E kam dëgjuar në një koncert para disa kohësh, më saktë në një lokal – sepse arti i vërtetë tek ne mbijeton vrimave - dhe u habita. Nga ato pak këngë të depresionit muzikor që zgjat nga '97-a e deri sot të cilat më kanë lënë gjurmë, kuptova që shumica mbanin firmën e tij, Florit, i cili me auto-ironi mbiquhej Doktor në një vend të sëmurë e pa shërim.
Shumica po përpiqen të kuptojnë “ç'pati”, “pse”, “ç'hall kishte”, biseda që do na shoqërojnë për disa ditë derisa të na çudisë diçka tjetër dhe ekranet të mbushen me “çudinë”, “psenë” dhe “hallin” e rradhës, unë kam vetëm dëshirë të grindem. Të grindem me besimin fetar që i shkeli syrin por nuk arriti dot ta mbante në jetë; të grindem me ata që ndanin me të vizat e kokainës por që nuk kanë në plan të ndajnë fundin e tij; të grindem me ata që shprehën pikëllimet në FB por nuk kanë në plan të ngrejnë asnjë strukturë rehabilitimi apo kujdesi të mirëfilltë social për këdo që ka nevojë; me ata që vjedhin pa fund hapësirë mediatike por që ikja e tyre nuk do i mungonte aspak shoqërisë; me ata që kanë krijuar një Shqipëri të pashpirt, pa rrugëdalje, që nuk mund të ndryshohet dhe nga ku njerëzit e ndjeshëm dalin vetëm duke ikur.
Rrallë kam njohur një muzikant më të ndjeshëm, inteligjent, të lexuar e të mprehtë si Flori. Dhe ndoshta, kjo ishte drama e vërtetë e tij. Ndjeshmëria.
Ishte më i ndjeshëm se artistët e tjerë që do të vazhdojnë të marrin kokainë; më i ndjeshëm se ata që do të vazhdojnë t'i falen Zotit me mendjen e fjetur “që ia hodhën” boshllëkut që i kish kapur; më i ndjeshëm se unë e se të gjithë ne të tjerët që kemi bërë kompromis të vazhdojmë të jetojmë në një vend ku përtej së bardhës, pushtetit dhe parasë, nuk ekziston asgjë tjetër.
Unë njoh shumë pak artistë që të arrijnë t'i kthejnë në këngë fenomenet sociale; që arrijnë të dalin përmbi vulgaritetin e tallavasë e të turbo-folkut, të teksteve bajate të injorantëve që kanë pushtuar muzikën; të mbijetojnë mes boshllëkut shpirtëror duke pasur akoma një shpirt fëmije, si Flori.
Para se trishtimi i pafundëm ta kapte për dore për herë të fundit.
Sado të pikëllohem unë, ju, dhe ata të tjerët, ne e kemi bërë kompromisin tonë, do të vazhdojmë të jetojmë e të durojmë këtë boshllëk, ndoshta dhe me cinizëm. Por një sëmbim i pafundëm i pret ata njerëz që jetuan prej vitesh në shtëpi me trishtimin e tij, atë lloj trishtimi që shpirtrat e ndjeshëm i çon drejt vetë-shkatërrimit.
Doktor Flori ikën sot, por trishtimi i tij mbetet pas. Edhe pse, shumë nga ne të tjerët i kemi mbyllur dyert e perceptimit dhe do të vazhdojmë të gënjejmë veten se gjërat nuk janë dhe aq keq.

Tuesday, November 18, 2014

Ministri i Llallës

botuar te DITA, 17 nëntor 2014


funerali i Berlinguer-it
........................
M’u duk mua, apo Kryeprokurori përmendi një ministër nën hetim? Ishim kaq të zënë me vrullet patriotike të Beogradit saqë nuk e mbajmë mend mirë. Por nëse Kryeprokurori paska indicie për 1 ministër, unë kam indicie për nja 3 a 4, madje dhe për plot Drejtorë institucionesh. Vetëm se unë nuk jam prokuror, nuk kam as dëshirë të përfundoj si Dritan Prifti dhe të akuzuarit të dalin ngadhnjyes, nuk kam as dosje të kopsitura dhe ndoshta asnjë media të gatshme t’i botojë po t’i kisha. Kam vetëm biseda me njerëz të rangjeve të ndryshme, që të tregojnë përvoja, gjëra që të ngrenë qimet përpjetë në lidhje me korrupsonin që po lidh gonxhe në nivele të ndryshme të qeverisjes së re. Ndaj, le të rrimë me atë që thotë Llalla, për të paktën një ministër nën hetim.

Si e ka hallin Llalla

Se pse e bëri Llalla atë deklaratë, mund të ketë shumë shpjegime. Dikush tha që po kërkon të negociojë me qeverinë hallet e veta personale. Edhe mundet. Edhe mundet që ato dosje të mos hapen kurrë por të përdoren si shantazh. Por, në frymën e kësaj mazhorance, edhe unë dëshiroj ta respektoj institucionin e Prokurorisë dhe ta marr për bazë atë që thotë Kreu i Prokurorisë. Pra, unë e besoj që është të paktën një ministër i përfshirë në situata korruptive. Se çfarë do Llalla, ka pak rëndësi. Sikurse, ka pak rëndësi edhe se çfarë di Rama.

Po Rama, e di kush janë?

Ndoshta Rama i njeh. Ndoshta jo. Nëse nuk e di kush janë, e ka mundësinë ta mësojë tashmë, pas deklaratës së Llallës. Duke parë kompromiset e mëparshme politike të Ramës, më e pakta që mund të kuptojmë është që ai do të rrijë pasiv. Dhe, në të vërtetë, fakti që djem e vajza të reja marrin guximin të përlyhen, të lë të mendosh se e kanë nuhatur që ka një qëndrim pasiv të kryeministrit ndaj korrupsionit brenda të vetëve. Mundet që Kryeministri të mos dalë t’i mbrojë nëse u plasin skandalet. Por, kjo nuk e shpëton kryeministrin. Ai nuk mund të presë kok-a-pilin e drejtësisë për të dënuar korrupsionin. Atij nuk i falet as që të jetë i pa-informuar, në një vend të vogël ku çdo informacion rrjedh. Një informacion që vjen deri tek unë nuk është e tolerueshme të mos dihet nga Kryeministri. Korrupsioni është së pari çështje e trupës qeverisëse, e moralit por jo vetëm, të saj. Është përgjegjësi e Kryeministrit të parandalojë. Korrupsioni bëhet çështje e drejtësisë kur “puna” ka mbaruar. Kryeministri nuk mund të presë që “po e kapën, e kapën” dhe “mirë t’i bëhet, le të shkojë në burg tani, që e kapën”. Aq më tepër, kur gjasat që drejtësia t’i shkojë deri në fund dosjeve, edhe me një Kryeministër pasiv, duket i pamundur.
Për mua, nuk ka rëndësi dhe aq dënimi i tyre, sa ç’ka dëmi i madh ndaj së ardhmes.

Ministra të rinj e të pistë

Futja në nivele të qeverisjes të të rinjve, jepte njëfarë shprese, që të etur për karrierë, këta do përpiqeshin të mbanin një standard moral të mos-abuzimit me pushtetin, të paktën jo në stilin klasik të vjedhjes banale përmes tenderave. Shanset që të përlyhen tani dhe më vonë të dalin në ujëra të pastra janë shumë të vogla. Sepse, siç thotë një film me partizanë, “gëlltit njeriu një lugë çorbë të prishur e pastaj vjell tërë jetën”. Jemi pikërisht në situatë pas-lufte, kur partizanët e 2013-s kanë hapur tasat e çorbës së prishur dhe kanë nxjerrë lugët nga brezi. Madje, mund të thuhet pa frikë, “garuzhdet”. E keqja e tyre personale është që do të jenë gjithmonë disa vetë në Tiranë që do të thonë “kush mo? Ai bq? Hajt se i bëj unë një telefon atij”. Janë njerëzit që kanë “dosjet” e tyre.

Dëmi

Ka shumë njerëz që do ia falnin a mirëkuptonin kësaj qeverie keq-administrimin, punësimin e militantëve, anashkalimin e konkurseve e të meritokracisë, por jo korrupsionin që na thau shpirtërisht, mendërisht e ekonomikisht në kohën e Berishës. Kjo po ndodh.
Gjasat janë që pavarësisht informacionit që po qarkullon e do të vazhdojë të qarkullojë jashtë mediumeve zyrtare të blera, të trembura ose të delegjitimuara më parë, kjo qeveri të rivotohet. Qoftë dhe për mungesë alternative ose dhe për efekt të formulës: “Ne vërtet vjedhim, por bëjmë punë”. Ndaj, ka shumë mundësi që kjo qeveri të mos penalizohet për korrupsionin që po shpërfaqet. Por, dëmi është më i thellë. E para, se korrupsioni bën që ti të përfaqësosh vetëm interesat e atyre me të cilët bën pazaret e pista. Paraja që futet në xhep, nuk është para e askujt. Është para që do të heqë një shërbim qytetarëve diku. Do u heqë mundësi ekonomike atyre që nuk vjedhin. Do përfaqësojë ata që shfaqen me zarf në dorë.
Por, e keqja më e madhe është që ky grup politik do të jetë brenda së majtës derisa të dalin në pension. Dhe, duke qenë se korrupsioni nuk zhvillohet individualisht, por në grup, e majta do të udhëhiqet nga një skuadër e përlyer dhe do të mbështetet nga biznese me xhepa të pisët. Njësoj si e djathta, që me sa duket nuk ka shans të pastrohet më. Për më keq, një klasë politike e përlyer do jetë përherë e shantazhueshme. Pra, do kemi dhe për 30 vjet, më e pakta, politikanë të përlyer. Të pistë. Në shërbim të mafies ekonomike. Ky do jetë standardi i politikës. Standard çorbash të prishura.

Andreoti dhe Berlinguer

Në TIFF-in e këtij viti (ku si për ironi, përshëndeste kryetari i Bashkisë, me dosje penale të mbyllura për procedurë) pashë dokumentarin e Veltronit për Berlinguer-in, politikanin më të spikatur italian të viteve 70-80. Njeriun që politikën nuk e kishte një profesion, por mision. Njeriun e madh dhe politikanin parimor e të papërlyer që ne nuk do ta kemi kurrë. Frymëzuesin e punëtorëve e studentëve. Njeriun që nuk u përlye kurrë, dhe që në funeral e përcollën mbi një milion italianë.
Italia, është vendi që ka nxjerrë një kastë të tërë mafioze politike që e dominoi për 40 vjet. Andreoti, është apoteoza e vet. Andreoti, që vdiq i qetë e i pastruar nga mëkatet në moshën e paqtë 94 vjeç. E pra, edhe pse janë të tëra indiciet që Andreoti ishte mafioz, kishte vrarë kundërshtarë e gazetarë, ai ia doli t’i mposhtë të gjithë.
Në politikën shqiptare unë shoh vetëm Andreotë dhe asnjë Berlinguer.
Gjasat janë që kjo kastë politike të na rrijë mbi kokë për dhjetëra vjet. Madje, si Andreoti të dalë përherë e larë, nga çdo gjyq e akuzë për korrupsion. E vetmja gjë që më ngushëllon është se në funeralin e tyre nuk do të ketë kurrë 1 milion vetë.

Saturday, October 18, 2014

Rama në Beograd

botuar te DITA, dt. 17 tetor 2014



Si të gjithë shqiptarët, edhe unë e kam një mendim se ç’duhet të bëjë Rama, të shkojë apo jo në Serbi. Por, para se t’i përgjigjemi kësaj, duhet t’i përgjigjemi një pyetjeje tjetër: Çfarë duhet të bëjmë kur një dron me flamur serb të fluturojë mbi Elbasan?

Serbia e Madhe mbi Elbasan

Nuk bëhet fjalë për një flamur, siç i referohemi këto ditë, por për një hartë. Ç’do të bënim ne, nëse serbët do na punonin një rreng të tillë që na prek mu në sedrën nacionaliste? Fytyra e pistë e Serbisë që (ne të Shqipërisë) e pamë për herë të parë kaq afër, na tmerroi. Është fytyra e nacionalizmit. Ndeshja me Serbinë, do duhej të na shërbente si pasqyrë. A jemi në gjendje ne të bëhemi ashtu për nacionalizëm?? Përgjigja ime, është “po”. Po të lexosh blogjet, do shohësh të njëjtën sjellje të shqiptarëve ndaj serbëve. Arsyetimet se ata na e bënë të parët etj., janë vetëm justifikime provinciale. Tifozët e Tiranës duan t’ua bëjnë jetën “Aushvic” atyre të Partizanit. Pa folur për ngjarjet e Shkodrës. Mjafton të dëgjoj koret në stadium, dhe pjesa më e madhe janë të turpshme, të dhunshme, të pakëndueshme. Pra, ne dimë të jemi huliganë e racistë. Ne kemi djegur dhe flamuj, kemi sharë Greqi e Serbi me ç’na zë goja. Pra, jemi po aq “të pjekur” për një luftë nacionaliste. Ndoshta na mungon organizimi paramilitar serb, por, brenda nesh ne kemi të njëjtën gjuhë urrejtjeje. Ajo që Serbët na shfaqën ishte nacionalizmi, si gjuhë e horrave. Ja, pra, kjo qenka. Ka një arsye pse Tirana kozmopolitane ka qenë disi easy-going me serbët (por jo me grekët). Ne, nuk i kishim parë nga afër. Dhe ja ku i pamë.

Rama, serbët, dhe të tjerët

As Edi Rama, nuk besoj t’i kishte parë nga afër serbët, si të martën. Shqiptarët e Kosovës e të Maqedonisë i njohin shumë më mirë, por ne të Shqipërisë, edhe krimet e tyre i kemi parë vetëm në lajme. Dhe ja ku u pamë. Në këtë takim të nivelit të tretë me alienët e Ballkanit, besoj Rama dhe stafi i vet janë habitur. Ata po shkonin në Beograd për PR alla-Merkel. Por, ja ku u del që është një vizitë në mesjetë. Nën dritën e këtij realiteti të ri, a i vlen për PR Ramës kjo vizitë?

PR me serbët, për serbët

Si njeri dukshëm i investuar në PR dhe imazh, vizita në Beograd dukej që dukshëm do të rriste pikët e Ramës në perëndim. Pavarësisht kontestimit, unë besoj që një PR i mirë për një kryeministër shqiptar, edhe nëse është për arsye thjesht egoiste e investim personal, është një gjë e mirë për Shqipërinë. Shqipëria, diçka përfiton nga kjo. Ndoshta shumë, ndoshta pak, por diçka fiton.
Problemi me PR perëndimor të Ramës është fakti që sapo pamë se nuk ka funksionuar.
Serbët ia dolën të kthejnë BE-në, UEFA-n, FIFA-n, kundër nesh. Deri edhe Platini, “miku i madh i shqiptarëve”. Deri edhe disa nga mediat e mëdha të perëndimit. E vërteta e asaj që pamë në fushë nuk ka rëndësi. Serbët ia dolën ta sjellin si një provokim shqiptar.
Pata mundësi të konstatoja raportin e parë të Reuters, krejtësisht joprofesional dhe i njëanshëm. Raporti i kësaj kompanie të madhe ndërkombëtare lajmesh përmendte vetëm një flamur provokues dhe lojtarë shqiptarë që ndezën sherr për të. Asgjë tjetër, as për dhunën ndaj shqiptarëve, as për koret raciste, asgjë. Si Reuters, edhe shumë mediume të tjera, madje edhe gjermane (Ah.. Merkel…). Pra, gjithë investimi i këtyre kohëve i Ramës në PR perëndimor, nuk na dha asnjë produkt. Nëse kështu, a duhet vajtur në Beograd?

Në Beograd, por jo për ura

Unë nuk besoj që vajtja në Beograd do sjellë diçka pozitive mes dy vendeve, edhe sikur qeveria serbe të sillej krejt ndryshe nga ç’po sillet. Sepse, njerëzit, nga të dy anët e kufirit nuk janë gati për të hedhur ura. Por, unë mendoj që Rama duhet të shkojë në Beograd. Por jo për PR, e as për qejf të Merkelit. Rama duhet të evitojë të bëjë si Thaçi që lëshonte pe në negociatat me serbët për hatër të Ashtonit dhe për PR të vet. Rama, duhet të shkojë në Beograd për t’u kërkuar në sy që të na kërkojnë falje. Pavarësisht se gazetarët dhe zyrtarët në sallat e konferencave për shtyp do jenë të njëjtat hijena nacionaliste. Rama, duhet të shkojë për t’u treguar që jo ai, por NE, nuk kemi frikë që t’u shkojmë mu në zemër jo me një dron, por me të vërtetën.
Dhe, t’ na gëzojë më shumë se ajo lodër kalamajsh.

Friday, September 12, 2014

Maks Velo, cjapi dhe Doktori

botuar te Dita, 10 shtator 2014

3 gjëra më bien në sy te “çështja Maks Velo”, e thënë ndryshe tek stuhia e shkaktuar nga një intervistë e tij, titulli i së cilës ishte “Maks Velo: Pse jam anti-verior e anti-mysliman”

Një Velo, njëqind dhe njëqindmijë të Tjerë

Jetojmë në një vend jo thjesht me probleme. Jetojmë në një vend në prag të të qenit shtet i falimentuar, ku inkriminimi (i niveleve të ndryshme) ka kapur thuajse gjithkënd që ka ose ka pasur pak pushtet. Jetojmë në një vend me kriminelë të zgjedhur me votë si përfaqësues në parlament, ku biznesmenë të caktuar kanë shtënë në dorë në mënyrë mafioze shtetin e pasuritë e shtetit, ku gazetarë e politikanë, biznesmenë e zyrtarë kanë krijuar një rrjetë të padepërtueshme pajtimi e bashkëpunimi me të keqen. Në këtë mishmash, ka emra për secilën kategori që përmenda. Për shumë vetë janë të ditura se çfarë ka bërë njëri e çfarë ka bërë tjetri.
E pra, ajo që më habit është fakti që me përjashtime të rralla, askush nuk flet për ta, përfshirë dhe unë. Askush nuk “u bie kokës”. Ama, një fjali thotë Velo, dhe mprehin shpatën të gjithë. Sigurisht, Velo nuk është tipi që të vret apo ta mbyll gojën me dhunë, siç mund të bënin shumë nga kategoritë e kriminelëve. Sa më të pamundur e kanë të flasin për të keqen e vërtetë të vendit, aq më shumë përndizen ndaj një piktori në pension. A thua, se e keqja e këtij vendi vikërka nga Velo. Pasi kemi stërvotuar njerëz që jo kanë thënë një fjali, por kanë ndezur praktikisht urrejtjen krahinore, madje të mbështetur gjerësisht nga mercenarë mediatikë, e gjetëm “anti-shqiptarin”, dhe ky na qenka Velo.
Ja të shohim ç’ka thënë antishqiptari Velo.

Titujt dhe bëmat

Fraza e Velos, dyshoj se është nxjerrë nga konteksti, madje ndoshta dhe lehtësisht është përdorur. Si shumica e njerëzve në këtë vend nuk e kam lexuar intervistën, por kam parë titullin. Madje, nuk kam lexuar as shumicën nga artikujt kundër Velos, u kam lexuar vetëm titujt. Për fat, titujt ishin shumica mjaft eksplicitë. Dhe, për më tepër, asnjë nga artikujt nuk shkonte përtej komentimit të titullit. Asnjëri nuk merrej me 2 tema që dalin, qoftë dhe pa lexuar intervistën, pikërisht nga titulli.
Le ta gjykojmë pra, Velon, pa ia lexuar intervistën. Le ta gjykojmë, vetëm nga titulli, si shumica.

Anti-mysliman dhe anti-verior

Ka dy probleme madhore Shqipëria, përtej halleve të përditshme e imediate. Problemi i parë është barbarizmi i shkaktuar nga migrimi i pakontrolluar, nga abuzimi me pronën e me hapësirën, me gjuhën e me normat qytetare. Ky problem, i ngjizur falë papërgjegjshmërisë, padijes e ligësisë në administrimin e shtetit në fillim-viteve ’90, ka lënë pasoja edhe sot. Një nga pasojat, sa për të bërë një shembull, quhet “Kamzë”. Mjafton të shkoni e të jetoni 3 ditë në Kamzë, dhe do të shikoni nivelin më të ulët të cilësisë së jetesës e të qytetarisë. Ju ftoj të shkoni e të organizoni një aktivitet kulturor atje, që të prezantoheni thellësisht me problemin. Ndoshta ju kujtohet edhe klani i Tropojanëve i fillim-viteve ’90 që u bë problem nga qyteti Studenti e deri në çdo qelizë të shtetit. Tani, hiqini barbarisë qytetare termin anti-verior dhe vërini një tjetër, si të doni ju.
Problemi tjetër, pasojat e të cilit do i ndjejmë pas pak vitesh, është hyrja e pakontrolluar e miliona eurove për të blerë influencë besimi. Njerëz të veshur me mantele fetare që propagandojnë lloj-lloj idesh deri dhe në kundërshtim me kushtetutën e vendit; depërtim në zonat e thella e të varfra për të mbushur vakuumin që ka lënë shteti në arsim me një alternativë të dyshimtë shkollimi; krijimi i komuniteteve në web që merren jo vetëm me propagandë por dhe me linçimin e kujtdo që ka një mendim shekullar (vetë Velo ka ngrënë dru nja 2 herë, për ca intervista që ka dhënë – shenjë e qartë e “tolerancës” që propagandohet); deri edhe te rekrutimi i kamikazëve që marrin fëmijët me vete e shkojnë e presin koka njerëzish në vende të huaja, ky është një problem pasojat e të cilit do i ndjejmë në të ardhmen jo shumë të largët. Tani, këtij problemi, hiqjani termin anti-mysliman, dhe vërini çfarëdo termi që ju vjen për shtat.

Anti-t e tjera

Titulli i intervistës së Velos, na thotë vetëm 2 gjëra kundër të cilave është. Duke rimarrë fjalët e një miku gazetar, jetojmë në një vend, ku e vetmja gjë normale është të qenit anti-çdo gjëje: anti-ministër, anti-kapitalizëm, anti-jugor, anti-skraparli, anti-gjirokastrit, anti-bankë, anti-bankierë, anti-fullanizëm, anti-himariot, anti-lezhjan, anti-Dhërmi, anti-asistencë, anti-7501, anti-mormon, anti-orthodhoks, anti-katolik, anti-tram, anti-kullë, anti- shumë gjëra. Në mungesë të shtetit të stabilizuar, çdo komunitet, sidomos kur motivohet për një fragment nga një komponent i dhunshëm përbrenda vetes, ka tendencën të kthehet në një rrezik të lartë për shoqërinë. Velo, ka perceptuar vetëm 2. Ju, mund të gjeni dhe diçka më shumë ose tjetër. Por, është koha për të parë brenda vetes, jo brenda Velos.

Cjapi dhe Doktori

U detyrova t’i vë një titull absurd shkrimit, pa asnjë lidhje me përmbajtjen, në përpjekje për të shmangur paragjykimin që në titull. Madje kam bindjen që shumë vetë do kenë “identifikuar” edhe se kush është “cjapi”, edhe se kush është “Doktori” në këtë shkrim, dhe do e kenë përgatitur shabllonin ku të më klasifikojnë.

Thursday, July 31, 2014

4 Tartat e Verës: 4. Çfarë vjen pas Rilindjes

Botuar te gazeta Dita, 31 korrik 2014

Dy llojet e njerëzve të këtij vendi
Ka një dallim thelbësor mes nesh, të ashtuquajturve “njerëz normalë” dhe lunatikëve pa emër që flasin me zë të lartë: ne jemi të larë, ata jo. Ne kemi dhe luksin që kur flasim për politikë, dikush na dëgjon, duke pritur rradhën që të thotë të tijën. Por, në thelb, jemi po aq të pafuqishëm si lunatikët. Vetëm flasim.
Ka dy lloj njerëzish në këtë vend, ata që flasin dhe ata që veprojnë. Ata që flasin, do merren me stërhollime online qoftë edhe të këtij shkrimi. Ata që veprojnë, do ta injorojnë e do vazhdojnë të abuzojnë Shqipërinë përmes parave, pushtetit të blerë prej parave, dhe dhunës që rrjedh prej pushtetit. Ne do të vazhdojmë të flasim. Do të na lënë ndonjëherë të flasim, e do na fusin ndonjë dackë nga pas kur e teprojmë. Ndërsa ne flasim në hapësirën virtuale, ata mbretërojnë në botën reale.
Më habit zelli i njerëzve për t’u sharë në blogje mes vetes apo për të sharë “elitat”, ndërkohë që ata që e mbajnë veten për elitë kontrollojnë të patrazuar paratë, pushtetin dhe deri jetët e të tjerëve. Sa shumë njerëz, që mendojnë se dinë më shumë se të tjerët, dhe kanë qejf vetëm të flasin. Ka dhe nga ata që ta japin zgjidhjen në pëllëmbë të dorës: shko, bëj parti, fito zgjedhjet ose ngrihu, lufto, bëj këtë, bëj atë. E vërteta është që në realitet nuk ka asnjë mënyrë më për të marrë pjesë në qeverisjen e këtij vendi, përveçse duke votuar një herë në katër vjet, të pasurit. Ju mendoni se keni votuar Rilindjen. Nuk dua ta di se çfarë mendoni. Më intereson se çfarë ndjeni.

Njësia matëse e Rilindjes
Mund të tentosh ta matësh 300-ditëshin e Rilindjes me nihilizmin e opozitës ose me super-entuziazmin e shifrave të qeverisë. Të dyja, janë në funksion të propagandës së palëve.
Mënyra tjetër për të matur 300 ditëshin, është e thjeshtë. Ajo vjen nga stomaku. Është ai zëri i brendshëm që nuk të lë të pranosh propagandën e shifrave. Është një zë i pa-artikuluar mirë, që, po të mundej, do të thoshte: unë doja që të ndryshonte sistemi. E pra, sistemi nuk ka ndryshuar. Vetëm janë ndërruar ca njerëz me të tjerë. Stomaku më thotë që asgjë substanciale nuk ka ndryshuar. As mënyra sesi përdoret pushteti, as sesi të pasurit i qasen pushtetit, as mënyra si po ndërtohen reformat. Nuk ka asnjë shenjë që oligarkia do të thyhet në mes për të hapur rrugën e një demokracie konkrete. Oligarkia është aty, e gjithëpranishme. Me krejt makinerinë e vet.

Oligarkia provinciale dhe shanset e demokracisë
Politikanët e të tërë krahëve, mediat dhe sistemi i drejtësisë, janë mënyra sesi oligarkët përdorin pushtetin. Atë çfarë oligarkët tanë e mungojnë në dije të mirëfillta qoftë dhe ekonomike, e kompensojnë me instinkt dhe me agresivitet provincial. Keni dëgjuar besoj sesi biznesi i dikujt merret me dhunë nga ca të tjerë? Këtu, mund të bëhej një listë e gjatë shembujsh.
Por, për të mbetur në temën e shpresës që disa patën te Rilindja, oligarkia jo vetëm nuk ka për t’u luftuar, por mua më duket se po konsolidohet. Unë shoh një menaxhim të pushtetit që po shkon drejt atij të stilit putinian. Ndryshimi i madh është që oligarkia putineske u ndërtua mbi pasuritë kombëtare. Këtu te ne, ku pasuritë kombëtare tashmë kanë shterruar, paraja në shërbim të të pasurve do nxirret nga dhjami i kategorisë së parë qytetare, i atyre që përleshen online.
Janë kohë të vështira për gjtihë botën. Globalizmi, shumëkombëshet, politikanët e shirur dhe manipulimi i mendjeve përmes propagandës janë probleme të gjithë globit. I vetmi ndryshim yni, është që nuk kemi as edhe një mekanizëm mbrojtës.
Shanset e demokracisë reale ndaj oligarkisë duken të pamundshme.
“Nuk kam frikë nga ligësia e të ligjve por nga heshtja e të ndershëmve”, thoshte Martin Luter King. Po e citoj Kingun jo vetëm se ka shumë njerëz të ndershëm që kanë zgjedhur kompromisin e heshtjes, por dhe se Kingu ishte një burrë. Një burrë që ne nuk e kemi.

Një burrë
Martin L. King ishte thjesht një burrë. Për fatin e atyre që e patën si lider, ishte një burrë shteti. Ishte një njeri që transformoi një shtet të tërë. Njerëz si ai, të bindin që është e mundur të thyhet edhe sistemi më i konsoliduar i shtypjes. Sa herë them togfjalëshin “një burrë” më vjen ndër mend libri i Oriana Fallacit. As një burrë si ai, nuk e kemi. Një burrë, që mos të mendojë për veten, por për të tjerët. Një burrë që nuk kërkon një punë si Kryeministër.
Por, këtë burrë nuk mund ta kemi. Thjesht, ai do ca kohë që të bëhet. Hidhni sytë te filizat e rinj, dhe më thoni a shihni gjë burrë aty, mes tyre?

Retro
Rilindja jonë e vërtetë, ajo e vjetra, u bë me burra. Rilindja e para një viti, në të vërtetë nuk ofronte asgjë prej “rilindjeje”. Ishte thjesht një mjet efikas propagande për të marrë pushtetin. Le të themi që nuk ka asgjë të keqe të duash të marrësh pushtetin. Por mua nuk më intereson se si preferon të vetë-quhet një grup njerëzisht që kërkon një emër fancy për punën e vet të re. Mua më intereson të di se çfarë duhet të bëjnë ata njerëz për të cilët nuk mendon askush. Që shpesh, janë aq të shplarë nga propaganda sa me duart e tyre ndihmojnë të mbahet në këmbë një sistem që i shtyp.
Çfarë duhet të vijë pas shpresës së shkurtër të Rilindjes? Sigurisht, jo opozita. Ajo është shpresë e djegur në Gërdec dhe e vrarë më 21 janar.

Iluminizmi
Në një kohë që cilësia e jetës është shkatërruar, qytetet janë vende stresi, dhuna dhe abuzimi karakterizojnë shumicën e marrëdhënieve njerëzore, një fakt, ka shumë rëndësi: që jemi vetëm. Ky fakt, i jep fund shpresave të rreme te ky establishment politik dhe ekonomik. Te pozita dhe te opozita. Në këto kushte, as një Ri-rilindje nuk do të bënte punë. Nuk është puna thjesht “ta dish”, duhet dhe ta “ndash mendjen” që është kështu. Pas kësaj, do të jeni më të qetë dhe më të hapur për të ndërtuar diçka krejt të re.
E vërteta është që pas kësaj, duhet nisur nga zero. Si atëherë, kur u nis të bëhej shoqëria shqiptare. Nga vitet tona ’20-30′, koha e idealistëve. Nga thënia e së vërtetës me zë të lartë. Edhe pse gjëja e parë që do të bëjnë është të të asociojnë dhe me lunatikët që thonë të vërtetat e tyre rrugëve.
Duhet ta nisim nga iluminizmi.

Wednesday, July 30, 2014

4 Tartat e verës: 3. Funerali i Tiranës

botuar te Dita, 30 korrik 2014

Të marrë pa emër
Ka pasë qenë një kohë që të marrët e qytetit kishin të gjithë emër, që nga Gëzim Kulufi te Ver Llapa, apo Tak Budallai. Sot, rrugët janë plot me të marrë të rinj, njerëz që ndjekin hënën në mes të ditës me monologje të gjata, por ne nuk njohim asnjërin prej tyre. Qytetet, janë pasqyra e atyre që i kanë ndërtuar e jetojnë në ta. Tirana, në këtë aspekt është një qytet i pajetueshëm. Nëse keni dyshime, ju ftoj të shihni sesi ata që ndërtuan goxillën prej betoni të tranzicionit po largohen me vrap për ët blerë shtëpi në periferinë-fshat.

Të pasurit po ikin nga Tirana
Sot, kushdo që ka bërë para, përfshi vetë ndërtuesit po nxitojnë të blejnë shtëpi në rezidencat jashtë qytetit. Bashkë me ta, politikanë e gazetarë. Nëse Tirana do të ishte një qytet i jetueshëm, do të ishin duke bërë garë për të blerë apartamente në qendër. Por jo. Madje, njoh njerëz që po shesin rezidencat në periferi të Tiranës – deri dje vende shumë të shtrenjta e të preferuara – për të ikur akoma më larg, atje ku janë resortet luksoze me pak fshat artificial afër. Nuk është çështja që po ikin, por pse po ikin.
Nëse më parë bëhej garë se kush të vinte, madje sa më në Qendër, tani ka nisur shfryrja në krah të kundërt. Pasi e shkatërruan qytetin e sidomos pjesët e qendrës (vendet më të jetueshme tani janë Kombinati e Lapraka, për sa i përket dendësisë, rregullsisë dhe shërbimeve) me kulla të larta të ngritura nëpër lulishtet, fushat e sportit e trotuaret e dikurshme, tani po ikin.
Arsyeja e parë pse po ikin, është që Tirana është një qytet stresant. Pasi ndërtuan – politikanë e biznesmenë bashkë – një qytet ku për të mbaruar çfarëdo pune duhet të kesh me makinë, por ku dendësia është e tillë që edhe sikur të parkonim si krevat marinari prapë vendet e parkimit nuk do të mjaftonin, vendosën të na lënë neve këtu brenda makthit që ndërtuan vetë, e të ikin. Dikur nga qendra në Porcelan mund ta bëje për 10 minuta me biçikletë. Tani duhet gjysëm ore me makinë.
Duhet të shkosh në aeroport për të kuptuar se çfarë ajri thith në Tiranë. Dikur, uji i çesmës ishte i pijshëm, sot, pihet vetëm ujë shishesh. Tani po shesin ajrin e pastër të periferisë.
Këtë qytet të pistë, me super trafik e ajër të ndotur, ua shitën atyre që nuk merrnin vesh nga qyteti por që kishin ca para kesh në gjendje. Dhe kishin parë Tiranën në ëndërr.

Anti-qyteti
Keni dëgjuar për Mostrën e Don Boskos? Me siguri nuk ekziston dhe është thjesht një legjendë urbane. Por, është kaq e besueshme që Dom Bosko të pjellë mostra, sa për të marrë një shembull. Fëmijët në pallatet e Dom Boskos nuk dinë ç'është bari, dinë vetëm çimenton. Komshinjtë e tu janë ata që pështyjnë në ashensor, ulërasin nëpër shkallë, shkundin tapetet nga ballkoni sipër teje. Mund t'ju tregoj një lokal në Dom Bosko çadrat e të cilit janë me pika të djegura. Dom Bosko është pjesë e qytetit, por nuk mban erë qytet. Mban vetëm era spital e djersë. Dëgjohen vetëm buri dhe sirena. Merret vesh me britma ose të shtëna.
Anti-qytetarët janë ata që banojnë tashmë qytetet. “Çunat e Tironës” po ikin tashmë nga “Tirona”.

Miti i “çunit të Tironës”
Fraza “çun Tirone” e përdorur pa kujdes nga Kryeministri para do javësh me rastin e një vrasjeje të bujshme është më se e kualifikueshme si racizëm (të paktën në gojën e Kryeministrit). Do ta kaloja frazën me një miratim të heshur nëse ata që mund të klasifikohen si “çuna Tirone” të kishin bërë diçka për “Tironën”. Në fakt, ata morën pjesë aktive në shkatërrimin e tij. Në funksion të bërjes së parave, çbënë Tiranën. Tani, po ikin për të jetuar në një vend që është e kundërta e këtij që ndërtuan: dendësi e vogël, ajër i pastër, qarkullim i kufizuar makinash. Normal, të marrët nuk do lejohet të qarkullojnë. Kam bindjen që në rezidencat e veçuara do të lejohen vetëm të marrë autoktonë.
Është kohë plazhi, dhe e di që mezi prisni të relaksoheni. Por, monstra prej betoni, smogu e uji në shishe, ju pret aty kur të ktheheni. Përveçse nuk bindeni që jeni ju që jetoni aty që duhet të bëni diçka. Burrelsa, tepelenas, beratas, kuksianë e sarandiotë. Të bëni diçka për Tironën, që e shkatërruan sidomos çunat e Tironës me pushtet e pare.
Vijon...

Thursday, July 24, 2014

4 Tartat e verës: 2. Nuk janë të lumtur...

botuar te Dita, 24 korrik 2014

Biseda në rrugë

Të marrët që qarkullojnë në rrugët e qytetit kanë disa lloj temash të preferuara që i përsërisin deri në kufijtë e acarimit. Flasin kryesisht për politikë, flasin për lajmin e ditës ose flasin për njerëz imagjinarë. Por nuk flasin kurrë për para.
Një copë rrugë në këmbë në një vend të populluar, për shembull nga liqeni, ju jep mundësinë të dëgjoni copa bisedash njerëzish të panjohur. Flasin vetëm për para. Çdo bisedë, në këtë qytet, në këtë vend bëhet për, ose rreth parave.Mjafton të kapësh me vesh një bisedë të rinjsh çfarëdo në një bar, flasin vetëm se sa kushton kjo apo ajo, sa e kanë blerë këtë apo atë, sa lek ka babai i këtij apo atij. Këta janë pasqyra e së ardhmes, sa para ka, kush i ka, e si t’i rrimë afër.
Nuk kam gjë me ata që kanë para. Kam një problem me një sistem që funksionon vetëm me para. Nuk po gjykoj të pasurit, sepse të jesh i pasur nuk është faj. Nuk është as ndonjë meritë speciale, por nuk është faj. Por duhet të gjykojmë një sistem ku të pasurit bëhen gjithnjë e më të pasur e të varfrit gjithnjë e më të varfër, sepse të pasurit po e ndërtojnë për veten e tyre.

Sistemi i të pasurve

Arsyeja pse paraja është bërë kaq e rëndësishme është se kemi ngritur një sistem ku i vetmi kriter vlerësimi është paraja dhe i vetmi mjet për të arritur qëllimet është leku. Në fakt, nuk e kemi ngritur, e kanë ngritur të tjerët, ne kemi qenë thjesht indiferentë ose kemi marrë pjesë meqë “kështu është” e “kështu bëjnë të gjithë”.
Për të pasur sukses me femrat, meshkujve nuk u nevojitet të jenë sharmantë, mjafton të kenë para. Për të bërë qejf, nuk mjafton të jesh kreativ, mjafton të paguash për të qenë prezent në vendin më të shtrenjtë, pub a plazh. Për t’u zgjedhur, nuk ka rëndësi se çfarë programi ke e çfarë do realizosh, mjafton të blesh votat. Për t’u arsimuar mjafton ta blesh diplomën. Ke vrarë? Nëse paguan, nuk ke vrarë, nëse nuk ke të paguash do kalbesh në burg.
Paraja zëvendëson dijen, dashurinë, diplomën, profesionalizmin, inteligjencën, çdo gjë që nevojitet për t’u vetërealizuar në jetë. Njeriu me para ka shtënë në dorë drejtësinë, postet, votat, arsimimin, shëndetin. Njeriu me para ka në dorë integritetin e atyre që nuk kanë.
Jetojmë në një sistem ku duhet të jesh i pasur për të pasur akses në sistem. Kjo ka bërë që edhe ata që nuk janë biznesmenë të gjejnë mënyrat për të bërë para. Sot. Brenda natës. Ndryshe, nuk na quhet që jetojmë. Pyetjeve se nga dalin ato para, çfarë dhunojnë e çfarë shkelin, çfarë shesin e si e shesin, mund t’i jepni përgjigje edhe vetë.
Por, pyetja është, a janë të lumtur.

Lumturia, përmes pasurisë

Të pasurit që njoh unë, drejtpërdrejt ose përmes të tretësh, janë të stresuar vazhdimisht, ruhen me truproja dhe lumturia e tyre më e madhe është të ekspozojnë pasurinë që kanë: makina, femra të reja, pushime të shtrenjta, shtëpi luksi. Ma do mendja që zilia e atyre që kanë më pak i qetëson. Metra katrorë që nuk dinë si t’i shfrytëzojnë. Pishina private ku nuk lahen kurrë. Që nuk kanë ç’u duhen.
Është verë, dhe paratë, makinat e resortet uksoze hyjnë në punë. Do kisha dashur që të kishit marrë me vete librin “Manifest për Lumturinë” të Stefano Bartolinit. Por, ju e dini si e ka vera, s’ka kohë për libra. Pjesën tjetër të kohës vetëm punojmë për të bërë para. Me shpresë që paraja do sjellë edhe gëzimin e lumturinë. Premisa e vetërealizimit është “Nëqoftë se bëj para sa ka bërë filani do të jem mirë”
Në bisedat e përditshme lejmotivi kryesor është pyetja “sa para ka/ka bërë bërë filani”. Do ishte mirë të pyesnim, “a është i lumtur”. Por kjo është një pyetje që nuk e kemi primare as për veten tonë. Përgjigja do të na trembte. Derisa kuptojmë një ditë që stresi na ka konsumuar dhe e vetmja gjë që kemi bërë ka qenë gjetja e mënyrave për të bërë para. Sepse, të mos kesh para është fatkeqësi e madhe në këtë vend.

Rrathët e parambledhësve

Do isha kurioz të dija a është i lumtur Kryeministri. Dhe a mendon se njerëzit e këtij vendi janë të lumtur. Këtu nuk e kam fjalën për ata biznesmenë që vuajtën me të në opozitë e tani u takon të jenë të lumtur, domethënë të rekuperojnë paratë. E kam fjalën, për ata njerëz hallet e të cilëve nuk mbërrijnë tek ai, ose dhe në mbrritshin mbërrijnë në mënyrë virtuale. Ndërmjet Kryeministrit e jush janë disa rrathë të pakalueshëm, rrathët e atyre që janë sulur të bëjnë para. Prioritetet e rrathëve të interesit që rrethojnë pushtetin kanë vetëm një fokus: paranë. Edhe politikat shtetërore kanë këtë synim, si të orientojnë rrjedhën e parasë. Ku lundërtarët, e dini se kush janë. Hapni lajmet.

Skema lumturie në vend të skemave të kafshatës

Të jesh i varfër në shoqërinë tonë të kamjes është sinonimi i së keqes më të madhe, thotë Bartolini. Është si sëmundje. Cinizmi i një nisme si “skema e kafshatës” dikur, është vrasës. Pasi kanë ndërtuar një sistem ku i vdesin njerëzit deri edhe për bukë e u marrin dinjitetin, u hedhin edhe kafshata, si qenve.
Nuk kemi për të dëgjuar kurrë një fjalim, e larg qoftë një program, ku një Kryeministër të ketë vizionin e lumturisë të shtetasve. Një vizion, sesi të kalohet nga shoqëria e kamjes në atë të mirëqenies*. Ky nuk është një prioritet. Maksimumi që mund të bëjë për ju është t’ju lërë të afroheni pranë kanalit të parave. Të tjerat, rregullojini vetë.
Një Kryeministër nuk sheh dot më larg se rrethi i parë rreth vetes. Rrethi i atyre që u rritën me një dhomë e një kuzhinë, e tani jetojnë në vila me dhjetëra dhoma. Nga të cilat, për shkak të varfërisë së ideve, përdorin prapë vetëm një dhomë. Dhe kuzhinën.

Wednesday, July 23, 2014

4 Tartat e Verës: 1. Jeni vetëm

Botuar në Gazetën Dita, 23 korrik 2014

Pasanikë dhe të marrë

Vazhdimisht shoh një njeri që flet me vete me zë të lartë rrugëve të Tiranës. Një, që nuk e kisha parë më parë. Janë dy kategori që shtohen me shpejtësi në kohë krizash, të pasurit brenda natës dhe ata që dalin mendsh. Ky i fundit, bërtiste me të madhe si të ishte duke dhënë një edicion lajmesh. “Çfarë përshypjesh keni për Lazaratin” pyeste veten. Dhe, po vetë përgjigjej. M’u duk një metaforë e qëlluar për gjendjen e Shqipërisë. Dhe për gazetarinë e Shqipërisë. Dhe për propagandën e Shqipërisë, merreni si të doni.
Prej kohësh, më duket vetja që edhe shkrimet e mia janë si muhabeti i këtij të marrit. Britma nëpër rrugë ku nuk dëgjon njeri. Për më tepër, edhe pse nuk na kanë lënë shumë  mundësi se çfarë të mund të bëjmë për këtë vend, veçse të flasim me vete. Nganjëherë, na i botojnë dhe në gazetë.
Kam nja 4 fjalime verore për të bërë. I pari është një rezyme e 300 ditëve.

300 ditët, por jo 300 spartanët
300 ditët e qeverisë së re u kryen, por sigurisht jo në mënyrë spartane. Nuk më duket që ndokush të ketë vuajtur në qeverinë e re, përveçse stresit të krijuar nga publikimi herë pas here i emrave të të sapo-punësuarve (me ngut) me precedentë penalë.
Qeveria para-ardhëse la pas një sistem të gatshëm për të vjedhur e abuzuar dhe një praktikë klienteliste me grepat gati për peshkim. Shpresa, ndoshta dhe e fundit ishte që “këta” që vijnë do e shpërbënin atë sistem dhe do këpusnin fijet e gatshme të klientelizmit. Kontaktet në terren në çdo rast do ju japin histori që tregojnë se si “këta”, po e bëjnë si “ata”. Njësoj. Fare njësoj.
Krejt sistemi është kthyer në shërbim e në funksionim të atij që ka shumë para. Sistemi zgjedhor, drejtësia, media, legjislativi, administrata. Çdo gjë. Të gjitha sistemet punojnë vetëm për të pasurit.
Kjo do të thotë që përfundimisht, askush, nuk ka në plan të punojë për juve. ASKUSH.

Jeni vetëm
Kjo është shumë e rëndësishme. Të dish që je vetëm. As media, as opozita e as brezi i ri qeverisës nuk janë me ju. Ju kanë lënë vetëm. Heronjtë e djeshëm jnaë kthyer në sekserët e sotëm. Por, këtë nuk jua japin në lajme.
Nga të gjitha kauzat e mëdha të 300 ditëve, opozita merret me ato që “nuk i prishin punë”. Nuk flet asnjë fjalë për draftin e ri arsimor (të pregatitur nga privatët) e as për pensionet e as për monopolet e as për asgjë. Bën zhurmë për të dëmtuar qeverinë, por nuk ka kauza qytetare për të fituar. Opozita lufton për privilegjet e humbura.
Sa për mediat, mjafton t’jua bëjnë transparencën e pasurive të gazetarëve me emër (që s’ka kush t’jua bëjë publikisht) për të kuptuar që nuk ka pse interesat tuaja t’i mbrojnë njerëz që kanë nga 2-3 vila në resortet më luksoze. Media i shërbejnë të pasurve, jo juve.
Nëse kishit shpresë te Rilindja, mjafton të shihni nga dalin kur nisen për në punë rilindësit, dhe me çfarë makinash ikin në plazh. Brenda 300 ditësh, arritja e tyre më e madhe ishte të merrnin shtëpinë e parë në një rezidencë luksoze. Janë djem e vajza të reja që jepnin shpresë se mund të sillen ndryshe.
Kur pata pyetur një doganier të vjetër se si është e mundur që kushdo, edhe njerëz me integritet nuk i rezistojnë dot parasë, m’u pat përgjigjur: “Kur vjen dikush e të fut një zarf në xhep është e pamundur t’i thuash jo. Madje, të mbushet mendja se i ke merituar, se ke të drejtë t’i marrësh ato para”. E pra, duket se pak kush i ka rezistuar atij zarfit në 300 ditë (aty ku ka zarfe). Pas 4 vjetësh, do u duket dhe se i kanë merituar.

Ç’do të thotë “Të jesh vetëm”
Është verë, dhe ju shkohet në plazh. Normal, jeta vazhdon, pavarësisht trishtimit shoqëror. Vetëm një gjë është mirë të mos e harroni: jeni vetëm. Nuk ka nevojë të tregoj se kujt i drejtohem. Ju e dini vetë. Të jesh vetëm nuk është një lajm i mirë, por, të bën mirë.
Jeni vetëm, pa median, pa opozitën, pa brezin e ri të politikës. Jeni, fare vetëm. Në momentin që njeriu e kupton këtë e kap trishtimi, por është më mirë se shpresat e rreme. Është mirë të dish kush është vërtet me ty e kush jo. Në momentin që je vetëm, do të duhet të bësh luftën tënde, i vetëm. Prandaj, sa më parë që ta kuptoni, aq më mirë do të jetë.
Jeni vetëm.

Friday, June 20, 2014

Mediokriteti në Kult

Botuar në rubrikën Komikat Kozmike në revistën Klan, 14 qershor 2014

“Ju ka kapur juve Mevlani?” ishte pyetja e një anëtari të jurisë së filmit të Akademisë Kult, një nga juritë e shumta që përcaktojnë të nominuarit e 11 kategorive. “Mevlani” është producenti i njërit nga filmat, që më pas rezulton i nominuar. Ndër vite, meqë jam pjesë e organizimit të show-t final të çmimeve Kult dëgjoj ankesat e pafundme të artistëve, muzikantëve, aktorëve e regjisorëve për çmimet e dhëna, edhe pse nuk mbaj mend që ndonjë nga problematikat që ata ngrenë ta kem parë të artikuluar në shtyp. Pra, ose problemet nuk ekzistojnë e artistët ankohen se janë xhelozë e mistrecë, ose probleme ka po artistët janë frikacakë të ngrenë publikisht shqetësimet e tyre.
Këtë vit, Kult jepte një çmim dhe për filmin, duke mbledhur filmat më të mirë shqiptarë në 5 vjet. Meqë jam personalisht i përfshirë në fushë, e pashë më me vëmendje mënyrën e funksionimit, dhe më lindën disa shqetësime, sidomos pas shpalljes së të nominuarve, filmit “Lindje Perëndim Lindje” të Gjergj Xhuvanit, filmit “Amnistia” të Bujar Alimanit, filmit “Pharmakon” të Joni Shanajt dhe filmit “Balkan Baazar” të Edmond Budinës. Unë i kam parë të katërt filmat, dhe për 3 prej tyre kam bërë dhe shkrime në shtypin e shkruar. Për fat, këto shkrime i kam bërë kur nuk kisha filluar të bëja filma vetë, kështu që qasja ndaj tyre është krejtësisht konceptuale dhe artistike. Mendimi im atëherë e tani është që “Amnistia” është një film i mirë, që “Lindje Perëndim Lindje” është po ashtu një film i mirë (megjithë të metat a defektet që mund t'u gjenden të dyve filmave në një shqyrtim të përimët), që “Balkan Baazar” është një film i dobët dhe “Pharmakon” një film shumë i dobët (shkrimet mund t’i gjeni në blogspotin tim).
Duke gjykuar nga bisedat me shumë kolegë artistë, mendimi mbi këta 4 filma është pak a shumë i njëjtë me timin, edhe pse shumica e tyre rezervohet vetëm në biseda në kafene, dhe nuk kanë në plan të prishin marrëdhëniet me kolegët filmbërës. Pyeta një kolegun tim për “Balkan Baazar”. Më tha, “nisa ta shikoja por...” Kjo fjali, flet më shumë sesa lista e të nominuarve në Kult.
Por, duke u nisur nga ajo që besoj e mendoj unë për këta filma, pyetja e parë që më lind, është “sa serioze është kjo Juri?”

Serioziteti i jurisë

Duke qenë një njeri që merrem me kinema, mund t'ju sjell një përvojë personale. Filmi “Femrat” ku jam skenarist dhe producent, një film që theu të paktën një tabu në kinemanë shqiptare, atë që “publiku nuk e do kinemanë”, nuk ia doli dot të kalonte përtej 8-shes, le më të nominohej në 4-shen e të nominuarve të jurisë së filmit (përbërë në rend alfabetik nga Andia Xhunga, Edi Topi, Eno Milkani, Eol Çashku, Kristaq Mitro, Rovena Lule, Vasjan Lami).
Ju do thoni, “aaaa, ja ku flika lepuri”, por në fakt, unë dua vetëm të nxjerr një të vërtetë të jurisë. Juria NUK e ka parë filmin “Femrat”. Ose më saktë, jo të gjithë e kanë parë. “Femrat” është shfaqur vetëm në kinema për disa javë, dhe nuk ekziston as në DVD, as në TV, as në Internet e (ende) as në Digitalb. Nëse një nga anëtarët e jurisë ka qenë jashtë shtetit (siç dhe është e vërtetë), ai nuk e ka parë dot filmin. Po ashtu, kam konstatuar që shumë kolegë artistë nuk e kanë parë filmin në kinema, sepse kanë qenë të zënë, se u ka mbetur hatri që nuk i kemi ftuar në premierë, se nuk para shkojnë për të parë punët e të tjerëve, për përtesë, injorim, xhelozi, apo për shumë arsye. Nëse një ose më shumë anëtarë të jurisë nuk kanë mundur ta shohin filmin, sa kredibilitet ka kjo juri?
Përveç filmit “Femrat”, sa filma të tjerë kanë arritur të shohin, të GJITHË anëtarët e jurisë?
Kredibiliteti i jurisë, bie edhe për faktin që ka anëtarë jurie që kanë “marrë pjesë” në mbledhje me anë të e-maileve, çka ngre pikëpyetje të rënda mbi seriozitetin e debatit artistik që ka pasur gjatë punës së saj.
Në bisedë informale me një nga anëtarët e jurisë, ai mbështet të tëra opinionet e mia për 4 të nominuarit. Madje, për njërin nga filmat, thotë edhe se “Nuk e mbaj mend, se është aq i dobët sa e kam fshirë nga memorja”. Përveç faktorit “a ju ka kapur Mevlani”, kjo më bën të mendoj që shumica nga anëtarët gjykojnë për filmat pa i ri-parë ata. Mirëpo, sa vlerë ka gjykimi për një film që e ke parë në 2011-n (dhe janë aq të dobët, sa asnjë anëtar jurie nuk vret më 2 orë e gjysëm të tjera për t'i ri-parë) dhe që do e krahasosh me një film që e ke parë në 2013?
Dhe, a është e njëvershme që një film që sheh në kinema ta krahasosh me një që sheh në youtube apo në DVD? I gjithë procesi është i pandershëm dhe i padrejtë, por, ja ku janë të nominuarit, ndër ta edhe 2 filma që janë shumë të dobët. Ndaj pyetja e dytë që më lind, është, cilat janë kriteret që është bazuar juria e filmit për të përzgjedhur të nominuarit?

Kriteret e jurisë

Festivalet e mëdha, le të themi Kana apo Berlini, Toronto apo dhe Oskarët, kanë politikat e tyre të përzgjedhjes së filmit. Një film mund të jetë “një film për Berlin” por jo “një film për Kanë”. Ato janë festivale që përzgjedhin atë produkt që u rri më shumë në filozofinë e vet. Por, Kult nuk është një festival, është një vlerësim i tërë produktit kombëtar në fushën e filmit. Atëherë, cilat janë kriteret?
Jam i sigurt që asnjë nga anëtarët e jurisë nuk do dinte të jepte një përgjigje të qartë e as të njëllojtë me tjetrin. Sepse nëse kriteret do ishin artistike, prania e gjysmës së filmave në 4-shen e nominuar është pa sens. Nëse kriteri do të ishte “të jetë produkt i QKK dhe jo indipendent” është ta kthesh Kult-in në një derivat shtetëror. Unë besoj se asnjë nga juria nuk do merrte guximin të mbronte publikisht të nominuarit. Ata e dinë vlerën e vërtetë të atyre që kanë nominuar, dhe besoj se kanë aq cipë artistike sa të mos i dalin mburojë mediokritetit, as duke e justifikuar me kriterin: “është shije personale”. Megjithatë, le të flasim për shijen.

Vlerat dhe vetë-çertifikimi

Në botë ka vetëm 2 vlerësime të një filmi, ai i publikut dhe ai i kritikës. Vlerësim të publikut, deri tani ka marrë vetëm një film. Vlerësim të kritikës nuk ka. Kritika e filmit te ne, thjesht, nuk ekziston. Ka vetëm ca gazetarë pa lidhje me filmin që bëjnë qoka lart e poshtë, por, kritikë të mirëfilltë nuk ka.
Në këtë vakuum, dalin të vetë-çetifikuarit. Artistë, filmat e të cilëve nuk vlejnë, por në mungesë të kritikës vetë-çertifikojnë filmat e tyre, të shokëve. Në tavolina çfarë nuk thonë, por, publikisht, dalin dhe i krehin bishtin njëri-tjetrit. Mbrojnë dhe fondet e dhëna në mënyra të dyshimta. Jo më larg se para ca muajsh dëgjova nga një aktor konceptin që paska ca artistë që “luajtkan në Wembley”. Medemek, që qenkan ajka e kinemasë e na bënkan çudira ndërkombëtare. Kjo, në rastin më të thjeshtë është një rrjedhje, dhe është një tallje me komunitetin.
Në rrafsh ndërkombëtar, në 20 vjet, Shqipëria mezi ka arritur të ketë jo më shumë se 5 filma në rrethin e festivaleve të mëdhenj. JO në Konkurim! Por, thjesht të shfaqen bashkë me disa qindra nga e tërë bota në kuadrin e një festivali të madh. I vetmi film që ka hyrë në konkurim në Berlin, “Falja e gjakut”, nuk është produksion shqiptar. Atëherë, për çfarë Wembley flasin megalomanët? Gënjejnë veten dhe të tjerët, sikur po bëjnë artin e madh.
Shumë mirë mund ta kisha injoruar listën e të nominuarve në KULT, si një tjetër mediokritet të rradhës, sikur, të mos dalloja aty 2 dëme të mëdha. Një ndaj publikut, e një ndaj Kult-it.

Dëmi i madh

Kult është përpjekja e vetme në Shqipëri (private) për të vlerësuar artistët. Ata që e organizojnë, u japin çmime artistëve fitues, jo një trofe çeliku por shpërblim monetar gjë të cilën nuk e bën as shteti. Shumë lehtë, unë mund të ngre gishtin ndaj Drejtorit Ekzekutiv të Kultit, e t'i them, ç'janë këto nominime mediokër?! Dhe ai do më thotë, “Ja ku është juria. Juri nga jashtë shtetit nuk sjellim dot”. Ndaj, i takon jurisë të japë llogari për zgjedhjet e veta dhe të mbrojë integritetin e vet. Juritë si kjo e filmit, hedhin poshtë gjithë punën 10 vjeçare të Kultit, duke e bërë aq joserioz seleksionimin deri te nominimet. Kult është vërtetë një inisiativë private, por vlerat artistike që nominohen aty janë publike, ndaj, juria duhet të mbajë përgjegjësi para komunitetit artistik dhe publikut, si kur dëmtojnë imazhin a artistëve e produkteve të mira ashtu dhe kur promovojnë vlera mediokre. Por, dëmi më i madh i vjen publikut. Duke ngritur në Kult mediokritetin, ata prishin shijen e publikut dhe rrafshojnë çdo sistem vlerash e vlerësimi.

Të tjerët

Këto që po them, jo vetëm për filmin, por dhe për teatrin, muzikën a librin, i mendojnë shumë vetë. Ata nuk flasin, sepse nuk duan të mërzisin autorët, shpesh dhe miq. Edhe unë e di që autorët e këtyre dy filmave do mërziten. Por, duhet t'u them, që filmat e tyre të mërzitshëm kanë mërzitur shumë të tjerë, më kanë mërzitur edhe mua. Ndaj, le ta ndajmë pak mërzinë mes nesh. Nuk është krim të bësh një film të keq. Jetojmë në një vend ku hidhen në erë makina, njerëz e deri dhe fshatra. Ndaj, një film i keq është një gjë shumë e vogël. Por, tjetër gjë është të bësh një film të keq, e tjetër ta promovosh atë me zor, me miq, qoka e konjuktura, si të ishte një “kryevepër” që ne nuk e paskëshim kuptuar.
Lista e të nominuarve do harrohet, sepse vlerat e vërteta i qendrojnë kohës, mediokritetet zhduken. Por, nëse artistët duan t'i heqin ca kokëçarje vetes, bëjnë mirë të ngrenë zërin publikisht ndaj jo-seriozitetit të jurive, ose të mos ankohen më në tavolina e kafene. Përndryshe, juria do funksionojë gjithmonë me parametrin “a ju ka kapur Mevlani?”

Thursday, June 5, 2014

Gërmat me të vogla

botuar në rubrikën Kozmikomiket të Revistës Klan, dt 30 Maj 2014




Ndodh pak a shumë kështu: Ty të duhen ca para (shpesh edhe që nuk të duhen, por ti nuk i qëndron presionit: bli shtëpinë e ëndrrave, shko për pushime e paguaj vitin që vjen, bli makinën që ke ëndërruar), gjithçka rrotull teje ta bën shumë të lehtë, reklamat televizive, bli me këste pa e ndjerë, bli sot e paguaj më vonë, te tavolina e agjentit bankar të presin me buzëqeshje, në nja dy vende të qerasin dhe me kafe, të duket sikur problemi je vetëm ti, se nuk i plotëson të tëra kushtet, të shohin me një shikim dashamirës, hajt, se do mundohemi të të kualifikojmë, dhe kur të thonë që do të t'i japin paratë, ato që mbase as nuk të duhen, të duket sikur po të bëjnë një favor, pastaj vijnë pirgjet e letrave, ja dhe pak dhe mbaruam, ti me dikë tjetër (një shok që të do të mirën) uleni e firmosni pirgje pa fund, diçka brenda teje ka një sëkëlldi të lehtë, mund të jesh mbushur dhe me djersë, mund ta kesh për herë të parë dhe ndjehesh si në në provim që nuk e di se si do dalë, sikur të mund t'i shihje një herë para se t'i firmosje, por në këtë rrugë kanë kaluar të gjithë, letrat duhet të jenë standart, përderisa firmosin të tjerët, pastaj është dhe çështja e sigurisë që fal sistemi, ti ke besim te Bankat, te shteti, te sistemi, me siguri ka institucione, ka njerëz, ka ingranazhe të dizenjuara për të të mbrojtur nga abuzimi, a nuk thamë se në këtë rrugë kalojnë të gjithë, kanë firmosur dhe të tjerë, agjenti para teje buzëqesh dhe rrezaton mirësi e mbështetje, a nuk e thonë dhe reklamat që banka të do të mirën, që është partneri yt i besuar, që kujdeset për ty, që ndërton të ardhmen tënde me ty, firmat hidhen, paratë do të kalojnë në një llogari të hapur enkas për ty, ajo gjëja që të gjithë thonë se është ëndrra jote (a ke pasur vërtet këtë ëndërr, kalamajtë ëndërrojnë t'u blejnë kuaj dhe jo shtëpi, por, këtë ëndërr kanë dhe të tjerët, këtë ëndërr duhet të kesh të thonë reklamat, filmat, gossipet) do të bëhet e jotja, për të kuptuar që ndoshta ti nuk doje atë dhe ajo nuk të duhej ty, letra që ke në dorë thotë se këstet do të vinë duke u ulur, vetëm në fillim pak shtrëngim (ndoshta s'do bësh pushime të tjera më, se çdo lek do shkojë për ta shlyer) pastaj do nisin të zvogëlohen, ti fillon me një këst 48 mijë lekë, të reja, që të duken sa më pak, dhe pas 10 vitesh, ti sheh që ajo që duhej të ishte reduktuar në 230 mijë lek (të vjetra, të vjetra, edhe pse në letra kanë një zero mangut) vazhdon të jetë 480 mijë (të vjetra, se kështu rëndon më shumë barra) dhe ti nuk e kupton sesi, por nuk merr dot frymë, gjithçka fiton shkon në një gropë të zezë, fillojnë telefonatat, zëri nuk është më as dashamirës as qetësues, ajo që duhet të të falte besim është bërë makthi yt, banka të ka në shënjestër, nxjerr dhëmbët, dërgon njerëz, të bezdis në familje, prindërit janë bërë me zemër, nuk ikën dot as jashtë sepse ke një zinxhir pas këmbe, po ike do të vijnë ca njerëz të të marrin ç'ke, shpesh përmbaruesit vijnë dhe me dhunë, me të fortë, janë njerëz të punësuar nga Banka, banka që të plotësonte ëndrrat, dhe ti nuk e di se pse vazhdon të jetë barra kaq e rëndë, agjenti yt nuk është më aty, ose nuk është më ai i pari, ti gjen një mik e një shok që punon në bankë, dikë që të mund të kesh besim, e pyet se si është e mundur, pse po vazhdon të paguash kaq shumë, letra thotë që këstet do duhej të ishin minimale pas kaq vitesh, dhe ai të sheh me trishtim dhe të thotë se do duhej të kishe lexuar gërmat me të vogla në fund të faqeve që ke firmosur, të kujtohen tani ato fletë që firmosje, djersitja, dhe kupton ç'ka ndodhur.

E vërteta e fjalisë më sipër

Kjo ishte një fjali shumë e gjatë. Nëse keni mbërritur deri këtu, do të thotë se e keni lexuar. Do kishit bërë mirë të lexonit edhe ato fjalitë me të vogla me të cilat bankat ju kanë blerë lirinë. Ato fjalitë më sipër nxjerrin zhveshur shumë fajtorë. Njerëz që ti i paguan e i voton të të mbrojnë por që të kanë lënë në mëshirë të fatit. Madje, në mëshirë të fatalitetit. Në momentin që ke hedhur atë firmën nuk ka më fat, ka vetëm sistem të vajosur mirë. E përkthyer në Shifra sipas BB, nëse ti blen 1 shtëpi me kredi, në 20 vjet Bankës ia kthen si të kishe blerë 2. Dhe, kjo ndodh vetëm te ne.

Fajtorët

Ekzekutivi, mund të ndërmerrte hapa për ta mbrojtur konsumatorin. Mund të ketë institucione kontrolli e monitorimi, ndoca zyra ku në bordero ca njerëz firmosin për të marrë rrogën çdo muaj që të të mbrojnë ty. Ato lloj institucionesh që duhet të kishin vënë alarmin që me gërma të vogla dëmtohet konsumatori, sesi atij i lidhen duart me kontrata abuzive, me kushte shumë më të rënda financiare se çdo vend tjetër në Evropë. (sipas BB: Shqipëria, interesat më të larta të kredive në Evropë, lajm i 14 prillit 2014).
Por unë nuk kam dëgjuar gjë për to, sepse me siguri flenë. Gjithmonë do të kenë një justifikim për mos-zgjimin nga gjumi, por e vërteta është që ato flenë mes rehatisë e frikës. Rehatisë që mos të bezdisen nga puna (ndoshta edhe me ndonjë zarf në xhep) dhe frikës se mos shkelin në kallo aty ku nuk duhet.
Banka e Shqipërisë, që është akoma banka e vetme e jotja, banka ku ti (në teori) je akoma “pronar” nuk bën asgjë për të të mbrojtur. Asnjë inisiativë, asnjë ngritje problemi, asnjë shqetësim. Banka e Shqipërisë s'ka pse të trazojë ujërat, fundja, fati i një individi për ta është një statistikë. Banka e Shqipërisë është banka jote, por në mënyrë paradoksale, ti si viktimë e gërmave me të vogla nuk ke pasur shans të pish një kafe a të hash një drekë me Drejtorin e Bankës. Drejtori i një Banke private, e ka këtë luks, në fakt. Ja pra, je ti kundër bankës private. Por, tek Drejtori i Bankës tënde ka më shumë akses armiku yt. Ndaj ti paguan haraç, si një bujrob te Banka private. Banka e Shqipërisë është shndërruar në një konvaleshencë të familjarëve e fëmijëve të politikanëve, nëse po prisni që këta të fundit të bëjnë diçka për ju. Ata vetë marrin kredi të buta, dhe nuk e ndjejnë peshën e paragrafëve me gërma të vogla. Ajo peshë është e tëra mbi ju.

Jo vetëm Bankat

Marifeti me gërma të vogla nuk është thjesht çështje bankash, thjesht te Banka ti e ndjen më fort. Është çështje monopolesh të kompanive të mëdha. Me gërma të vogla t'i thurrin kontratat të gjitha kompanitë, që nga ato celularet, telefoniket, CEZ, ujësjellësi, etj. Madje, nëse te banka ti mund të mos firmosësh, aty do firmosësh me patjetër, pasi të kanë lënë fare vetëm në mëshirë të peshkut të madh që ushqehet vetëm me më të vegjël. Ti s'mund të rrish pa drita. As pa ujë. As pa telefon. As pa internet. Ti, do firmosh, patjetër. Si peshk.


B- si Bujrobëria

Kriza ekonomike botërore që po bën 5 vjet ishte në fakt e shkaktuar nga Bankat. Mungesa e monitorimit, abuzimi financiar, dhe grykësia e tyre shkaktuan depresionin më të madh modern. Kjo do të thotë që Banka nuk është miku yt. Është armiku yt.
Më kujtohet kur punoja në radio dhe lexova një lajm që nuk i pëlqente një aksh Banke. Hakmarrja e bankës ishte e menjëhershme dhe e pamëshirshme. Tërhoqën sponsorizimet nga Radio, madje, u angazhuan që të më eleminonin personalisht. Dikush në krye të saj vendosi që unë të mos punoja më askund. Thjesht, sepse kisha lexuar një lajm. Për shumë vite, emri im nuk dilte në titrat e emisioneve TV ku punoja, nga frika e hakmarrjes së bankës ndaj atij mediumi.
Është vetëm një bankë, por sillet si të ishte një skllavopronar. Ky pushtet, që në rastin e përgjithshëm shfaqet përmes abuzimit me gërmat e vogla i ka shtrirë tentakulat në të gjithë strukturat vendim-marrëse në vend. E keni pyetur veten pse partitë politike janë gati të dalin në protesta për një avion që thjesht trafikon, por jo për kontratat abuzive që shkatërrojnë jetën e dhjetëra-mijërave? Sepse janë palë. Dhe këtu, kthehemi te pika e njohur. Kush do bëjë për ne, çfarë?

Si përherë...

... më vjen për të qeshur sa herë dëgjoj për “sindikata” madje dhe “të pavarura”. Po të ishin tuajat nuk do dilnin në protestë sa herë ka kokolepsje politike, por do dilnin sa herë ju abuzoheni. E vërteta është që askush nuk do dalë në protestë as për mua, e as për ju. Por që të vijmë te ai mjet presioni popullor ka shumë nevojë që të dalim nga foshnjëria qytetare. Pra, të mos sillemi si fëmijë qaramanë që qajnë vend e pa vend, me kryeneçësi e papërgjegjshmëri, dhe sidomos “për inat”.
Ka shumë nevojë që mos harxhojmë kohë dhe energji me pseudo-kauza, që nga meraku për paradat gej e deri te protestat anti-greke. Nuk janë as grekët, as gejtë armiku. I veshur me kollare dhe në zyra të ngrohta, armiku është ai që të dhunon me gërma të vogla. Para se ta falni a ta shisni atë votë të shkretë, bëni mirë t'i bëni një pyetje atij që vjen t'ua marrë a t'ua blejë. Pyeteni për kontratat, dhe si do ju mbrojë. Dhe bëjeni të firmosë me ju një kontratë qytetare. Madje, me GËRMA KAPITALE.

Wednesday, May 21, 2014

Trashëgimia, si barrë e si samar

botuar te rubrika Komikat Kozmike, Revista KLAN, 14 maj 2014

Çfarë ka trashëguar Rama nga i ati? Çfarë ka trashëguar Berisha nga Vuçidoli? Çfarë do trashëgojnë politikisht PD e PS nga këta të dy? Cilit prej tyre prindi i ka lënë një sahat dore? Dhe, a kanë prona? Trashëgimia – ajo çfarë i lëmë tjetrit/të tjerëve dhe ajo çfarë na kanë lënë, në rrafshin ekonomik, kulturor, social e politik, moral e juridik - pa dashjen tonë ka qenë fija e hollë e filigranit që ka përshkuar ekzistencën tonë traumatike post-komuniste. Nganjëherë nuk ka qenë filigran, por fije e hollë çeliku që pret mishin që e mban lidhur.

Trashëgimia politike

Ka akoma njerëz, sidomos nga të larguarit para 15 a më shumë vitesh që ruajnë koncepte të tipit “komunistët”, sikurse ka akoma që shkruajnë artikuj me terma të tipit: “punisto-marksist” apo “sllavo-komunist”. Marrëdhënia jonë me trashëgiminë ka diktuar dhe retorikën politike. Akoma sot, e djathta përdor termat “etërit komunistë” duke kaluar dhe në emra të përveçëm. Nga ana politike është armë që ka funksionuar. Ngjan absurde që një parti që doli nga rebelimi i atyre që ishin të lodhur me luftën e klasave të vazhdojë të mbajë në lojë këtë luftë, apo t’u përmendë biografitë kundërshtarëve.
Arsyeja pse ndodh është pragmatiste, Berisha ka parë që kjo funksionon. Ka akoma legjione të tëra votuesish mendja e të cilëve është kalçifikuar – dhe jo për faj të tyre – e që funksionojnë me 2-3 koncepte bazë politike, të mësuara në prag të viteve ’90. Këta njerëz, nuk janë armik. Janë për gjynah. Janë pjesë e shtresave të realitetit politik që mban të çimentuar këtë kastë politikanësh. Derisa të vdesin, argumentet e artikulimit “sllavo-punist” do të vazhdojnë të bëjnë blu ujin, si në pishinat ku egoistët bëjnë çiçin.
Vetë PS është e kompleksuar nga e shkuara e saj. Atë e votojnë ata që dikur votonin PPSh, dhe ka akoma në organikën e vet ish-anëtarë të Partisë së Punës. Aq e kompleksuar, sa i ka lënë LSI-së hapësirë të artikulojë më fort se ajo teza konservatore me partizanë, LANÇ, veteranë e Enver Hoxhë. Paradoksi lind kur nga të dyja partitë e majta, LSI është ajo që ka qenë e martuar politikisht me të djathtën. Por, PD-ja sheh punisto-enveristë vetëm në PS-në e moderuar. Teorikisht, ky qëndrim pragmatist por banalisht jo-koherent e i përciptë do duhej ta kish zbehur e zhdukur argumentin, por ja që jo. Ata që e mbajnë janë njerëzit.

Trashëgimia e njerëzve

Çudia e vërtetë është që të gjitha partitë kryesore të politikës kanë në përbërjen e tyre plot ish-anëtarë të PPSh. Madje, dhe votuesit, janë të ndarë. Funksionarë apo komunistë të thjeshtë të djeshëm, votojnë sot PS, PD, LSI.
Çfarë e bën një ish-komunist të PS-së të jetë më fajtor se një ish-komunist i PD-së? Cili prej tyre duhet të mbartë përgjegjësitë krimet e komunizmit? Dhe, cili, duhet të mbajë meritat për zhvillimet ekonomike e sociale (aq sa ka) të asaj epoke? Kjo pjesë, është ende e pazgjidhur, sepse të vetmit që do duhej ta kishin zgjidhur, nuk dinë, nuk duan, e nuk munden ta bëjnë: votuesit. Partitë tona kanë trashëguar të njëjtët votues. Të lindurit e pas ’90 vetëm tani së fundmi kanë nisur të votojnë. Por, dhe ata kanë marrë trashëgiminë e genit politik të prindërve.

Trashëgimia e grushtit

Shqiptarët po u lënë trashëgim fëmijëve traditën e tyre politike. Por, nëse e marrim të vërtetë përkufizimin e Lubonjës që “ne nuk kemi parti, por banda”, atëherë po u lëmë flamurin e një bande. Kam parë fëmijë të vegjël që ngrenë dy gishta, apo që mes dhëmbëve që u mungojnë bërtasin “beritha, beritha”. Sikurse, shoh fëmijë me grushtin përpjetë në varreza dëshmorësh të lënë në mëshirën e barërave të këqija. Kjo “traditë” edhe pse e justifikuar apo stimuluar fort prej disave, nuk bën gjë tjetër veçse krijon trupën e votuesve të papërgjegjshëm të së nesërmes. Është, njësoj me strategjitë e marketingut që përpunojnë të vegjlit – blerësit e nesërm. Keni dëgjuar miqtë tuaj të thonë sesi fëmija 4 vjeç vdes të rrijë para TV e të shohë reklamat? E pra, edhe agjensitë e marketingut e dinë. Pa ju pyetur juve, ata po pregatisin fyellin që do të tërheqë pas vetes 10 vjet më pas fëmijët tuaj. Me gjithë pasurinë që ju u keni lënë.

Morali i pronës

Katrahura më e madhe sociale dhe ekonomike në këtë vend ka lidhje po me pronat. Njerëz që kërkojnë pronat e gjyshërve e katragjyshërve me dokumente të turkut a të italianit. Pavarësisht se rendi ynë shoqëror e garanton shenjtërinë e pronës, lind pyetja: Sa të drejtë një burrë 40 vjeç mbi pronën e lënë nga një stërgjysh i panjohur 100 e ca vjet më parë? Si mund të justifikohet moralisht kjo trashëgimi? Sigurisht, jo përmes genit. Sepse, genet mund të mos i kneë fare të njëjtat. Ajo që i lidh është mbiemri, por, a mjafton që dikush të kërkojë lulishte, toka mbi të cilat janë ndërtuar shkolla e vepra të tjera publike, vetëm se ka mbiemrin e njëjtë me personin që zotëronte në një moment të largët në kohë të drejtën e pronësisë mbi to? Shoqëria njerëzore ka të drejtën e përdorimit të tokës, por është shumë cinike të besosh se njeriu zotëron vërtet tokë! Sigurisht, trashëgimia është dhe emocionale. Ora që babai mund t’i dhurojë të birit ka vlerë emocionale, por toka në një fshat që ti nuk e dije se ekzistonte, jo.
Diktatura e ndërpreu vijën e trashëgimisë së pronës, por fijet u rilidhën pas ’90-s dhe u rilidhën keq. U shfaqën njerëzit me dosje nën sqetull e me shpatulla të ngrohta. Vepra publike u rrënuan me qëllim të përfitimit të pronës nën të. Ajo që vërejmë sot janë njerëz të ngeshëm e dembelë që jetojnë me të ardhurat e qerave apo shitjes së pronave që kuptuan befas që i kishin.
Edhe prona intelektuale zgjat vetëm 100 vjet. 100 vjet pas vdekjes së autorit, ajo bëhet pronë publike dhe asnjë nga stërnipat nuk ka më të drejtë monetare mbi të. Trashëgimia intelektuale pra, ndërpritet. Trashëgimia e pronës ka nevojë për një shndërrim tërësor, por, për fat të keq, ne kemi trashëguar një qasje politike populiste por jo për popullin, demagoge por pa thelb. Ne jemi një vend që nuk lë dot trashëgimi.

Trashëgimia e genit

Po të hapësh gazeta të vjetra, të kohës së Zogut dhe më parë, do të shohësh që qasja e politikës ndaj problemeve nuk ka ndryshuar. Vetëm emrat janë modernizuar disi. Qëndrimi i gazetarëve apo intelektualëve është po i njëjti. Pra, paska një trashëgimi. Nuk do ta quaja trashëgimi kulturore, sepse nuk është kjo. Ne nuk kemi ruajtur dot as trashëgiminë muzikore të muzikës së lehtë. As dhe një lagje të vjetër, të paprekur. As dhe një kishë të lashtë të padhunuar. Ne i kthyem kështjellat në qebaptore, dogjëm libra në ’90 e në ’97, vetëm sepse e kishim mundësinë ta bënim, dhe vjedhim e deformojmë kulturën e të tjerëve, pa pushim. Nuk besoj as te krenaria kombëtare (si trashëgimi) veçse si demagogji liderësh ose si valvul shkarkimi e vegjëlisë. Por, ka diçka që padrejtësisht do ia vija “geneve”, sepse në të vërtetë nuk ka lidhje me genet e një njeriu. Ne ruajmë trashëgiminë e shqiptarëve të vjetër jo se flasim shqip si ata të para 100 vjetëve, as se kemi mbiemrat e çertifikatat tyre në dosje, as (larg qoftë) se ruajmë idealet e tyre. Ne kemi një gjë të përbashkët me ta: papërgjegjshmërinë ndaj së tërës. Dhe këtu nuk po flas për punëtorët e rilindjes apo për disa kokrra nga etërit e pavarësisë. Po flas për pjesën tjetër. Kjo është ajo që në anglisht do të quhej “legacy”. Problemi më madhor është që ne nuk ndërtojmë dot “legacy”, pra trashëgimi.

Trashëgimia e dorëheqjeve

Fakti që nuk ndërtojmë dot një linjë trashëgimie nga brezi në brez, nga një person te tjetri, ëshët lehtësues sa ç’është dhe i trishtë. Ja, të marrim dorëheqjen që i kërkohet Ramës për avionin. Jo se ka ndonjë gjë për të lavdëruar në sjelljen e Kryeministrit apo të Ministrisë përkatëse ndaj rastit. Por, është cinike që kërkon dorëheqje kryetari i opozitës, i cili vetë nuk e pa të arsyeshme as të dilte e të mbante një fjalë për 21 janarin. Nëse Ramën e lidhin me drogën, atë e lidhin me vrasjet. Kur për dorëheqjen përdoret termi “si institucion”, në të vërtet bëhet fjalë për një trashëgimi. Ka dhe cipë, ka dhe përgjegjshmëri ndaj së tërës, ka dhe një “legacy”, diçka që na lidh me një traditë sesi duhet të funksionojë të bërit politikë. Kjo, nuk ka ardhur kurrë te ne. Ne, paraardhësve politikë duam t’u marrim thjesht “pronën” politike, por, kjo nuk është trashëgimi mirëfilli.

Tuesday, May 20, 2014

Fati shqiptar i arushit TED

botuar më 10 maj, 2014, në rubrikën Kozmikomiket të revistës KLAN


Po t’u thuash njerëzve “Ted”, kuptojnë gjëra të ndryshme. Ted, burri i Florianës. Ose Ted, arushi. Ose, Tedi Papavrami, për ata që pëlqejnë ta ngrenë stekën e imagjinatës. Ka dhe një TED tjetër që në Tiranë e njohin pak vetë. Më shumë se Tedi, është interesante arsyeja pse Tedin nuk e njohin. Për ta kuptuar më mirë pse unë po e trajtoj si problem, mjafton t’ju them se studentët në Perëndim, organizohen në mënyrë kolektive për të parë konferencën globale TED, me live streaming. Për ta ndjekur në sallë, pagesa në SHBA është 6 mijë dollarë, dhe për të blerë një biletë duhet të aplikosh me CV. Pjesëmarrja si dëgjues, le më mbajtja e një kumtese është një ngjarje e veçantë akademike.
Ndërsa te ne, 1 në 10 pedagogë e di se çfarë është TED, sipas një vëzhgimi personal, dhe pak, shumë pak studentë kanë interesin minimal për të ditur, për të ndjekur, apo larg qoftë për të dashuruar TED-in. Ted-i, ka fatin e keq që është dije, jo arush.

TED-i, jo arush

TED-i, i përmbledhur shkurt është një nismë jo-fitimprurëse, që ka si mision të shpërndajë ide të fuqishme. Nga të katër harqet e globit, njerëz të spikatur dhe që kanë bërë, studiuar, eksperimentuar apo zbuluar diçka që ia vlen t’u përcillet të tjerëve e bëjnë këtë në TED. Në sajtin e tyre, TED.com, mund të gjenden të gjitha këto ide në formën e kumtesave të shkurtra. Kumtesa e fundit, në momentin që po shkruaj këtë artikull ishte një kumtesë nga D. Epstein, nëse atletët janë bërë vërtet më të shpejtë, më të mirë, më të fortë se një shekull më parë? Nga autizmi te kompjuterët, nga thelbi i suksesit te dështimi e kreativiteti, nga adoleshentët transgjinorë tek pajisjet më të reja revolucionare, kushdo që ka një ide të re e novatore, e thotë në TED. Megjithatë, TED-i nuk ka arritur ta joshë dot studentin shqiptar. As pedagogun, as intelektualin, as gazetarin. Sepse nuk i duhet kujt.

Çakademikja

Standardi i shoqërisë sonë parathotë që rëndësi ka kë njeh, dhe jo se kush je. Këtë nuk e kemi shpikur ne, ndodh kudo në botë. Por, nëse jashtë “kë njeh” bën diferencimin, tek ne është kusht i vetëm i mjaftueshëm për të ecur përpara. Kjo mënyrë e ndërtimit të karrierave, ka bërë që energjitë e atyre që duhet të jetojnë duke vënë në punë trurin, të fokusohen në ndërtimin e rrjeteve, lidhjeve e njohjeve. Kjo i ka zbehur ambiciet profesionale. Në shumë fakultete pedagogët bëjnë kujdes të dëmtojnë me ose pa marifet studentët e shkëlqyer e kërkues, nga frika se pasi të kryejnë shkollën do të vijnë t’u zënë vendin. Shkolla jonë nuk përgatit mendje të hapura, por personalitete të nënshtruara.
Studentët, janë po aq të painteresuar për zhvillimin e vetvetes. Babai, joshja seksuale, paratë ose fati, duket se janë të vetmit aleatë që do t’i ndihmojnë në jetë. Po të dëgjosh bisedat në kafene të studentëve nuk kanë shumë ndryshim nga ato të klasës së 8. Maksimumi i stimulit intelektual është biseda për një film të parë në TV. Por, Shqipëria është vendi i njerëzve arrogantë që mendojnë se i dinë të gjitha. Është kthyer në anekdotë sjellja e studentëve të Akademisë së Artit, për shembull, që në vit të dytë, pyesin me ironi e shpërfillje: “E kush është ky Al Paçino?”.
Varfërimi i jetës akademike duket qartë në produktin shoqëror që marrim nga njerëzit e trurit: 0. Do isha kurioz të dija ku, kush e si, po aplikon ide të reja në një çfarëdo fushë të shoqërisë shqiptare. Çfarë novacioni po ndodh, dhe ku? Çfarë debatesh që do të revolucionarizojnë shoqërinë e mënyrën tonë të menduarit, e kush po i bën? Kjo ndodh në vende ku ka konkurencë idesh. Vetë TED është një platformë idesh novatore. Një platformë që është e lirë dhe e hapur, dhe mund të klikohet në çdo çast në internet. Por, ne kemi një problem të vogël me lirinë, dhe një të madh me hapjen.

As liri, as vdekje

Njeriu që më ka treguar i pari për TED vite më parë, është një miku im inxhinier. Ai nuk ka llogari në Facebook, por, është një mi i vjetër e i etur i rrjetit. Për paradoks, të tjerë të njohur, që kalojnë një sasi të pafundme kohe në rrjet, dhe e kalojnë kryesisht në Facebook. Ndonjëherë shkëputen, për të parë ndonjë teshë a gjësend për të blerë online, për t’u rikthyer përsëri në rrjetin e tyre social. Më kujtojnë atë personazhin e Pirandelos, që ndalej për të vrojtuar një gur të vockël në rrugë, dhe harronte udhëtimin.
Ata që kujtojnë që interneti është mjeti i lirisë, e kanë gabim. Interneti është thjesht material ndërtimi, beton siç do thoshte një kumtues në TED, me të cilin mund të ndërtohen ura ose mund të ndërtohen kulla pa dritare. Se çfarë bëjmë ne me betonin, mjafton ta shohësh. Rrjeti, është një mjet i fuqishëm drejt lirisë. Por, është një mjet për ata që e duan lirinë. Unë nuk shoh ndonjë ambicje të madh përreth, njerëzish që duan të ndryshojnë diçka. Të gjithë duan të ndryshojnë rrogën, shtëpinë, makinën, ndoshta dhe bashkëshortin a bashkëshorten, por, askush nuk do të ndryshojë mënyrën sesi e sheh jetën. Kam frikë, se asnjë nga ato të tjerat (me përjashtim të bashkëshortit/bashkëshortes) nuk shndërrohet dot, pa ndryshuar dot veten. Ne, e kemi harruar udhëtimin. Na intereson një makinë e mirë e parkuar jashtë; për të cilën, duhet një punë e mirë; për të cilën do më ndihmojë filani a fistëku. Ne jemi një shoqëri e mbyllur. Në një qarkore bosh objektesh e nevojash, pa ide.

Një shoqëri e hapur, vetëm për jashtë

Fëmija 14 vjeç ishte i entuziazmuar se së bashku me shokët e klasës kishin vendosur të dalin në ditën e Paradës gej, për t’i qëlluar me vezë. Përtej asaj që mendoj, që komuniteti gej lufton për fonde më shumë se për gjë tjetër, kjo sjellje më le një shije të keqe. 14 vjeç, njeriu në përgjithësi është i virgjër, dashuria është një hap më tej, ti je i varur ekonomikisht, lufta zhvillohet me prindin e me puçrrat, bota është një hapësirë e madhe e panjohur, vetja është qendra e re e ekzistencës dhe nuk mund të jesh shumë i angazhuar me konceptet e lirisë së tjetrit.
Unë nuk e përjashtoj mundësinë që 14 vjeçari në fjalë të shndërrohet pas 5 vitesh në një të ri të hapur ndaj ideve e diversitetit të botës. Por, më duket shumë e vështirë. Edhe po të dojë, nuk ka dritare për të. Ka vetëm Facebook dhe muret e një shoqërie të mbyllur. Ajo që shoh të ndodhë vazhdimisht që prej eksodeve, është që kush kërkon një botë të hapur, ikën jashtë dhe thith atje ajrin e lirisë dhe të shoqërisë së hapur. Jo më kot, ata që e duan dhe e ndjekin TED-in janë ose studentë të shkolluar jashtë, ose lundrues të vetmuar.

Ideja, virusi

Nuk ka virus më të rrezikshëm se një ide, thotë Mr. Smith. Citojmë filmat, në vend të filozofëve, me shpresën që të mund të gjejmë pika të përbashkëta. TED ka dhe bijat e veta, TEDEX-et, variantet e pavarura të konferencës globale TED, e që zhvillohen në qytete të ndryshme të botës. Në Tedex-in e Shqipërisë, bileta është 250 herë më e lirë, dhe shumica e të ftuarve, studentë e pedagogë, joshen me ftesa falas. Shumica e folësve në TED-x të Shqipërisë, janë njerëz të ardhur nga jashtë. Disa, shqiptarë në origjinë, janë realizuar në Perëndim dhe kanë arritje të admirueshme. Por, thuajse asgjë nuk vjen nga Shqipëria. Niveli ynë i ideve ka mbetur në nivel televiziv. Ne prodhojmë emocion, aq sa ç’shfaqim dhe në ekrane, por jo ide. Kemi përvoja dhe njerëz që kryejnë sakrifica e përshkojnë shtigje personale të vështira. Dhe sigurisht që të frymëzojnë. Por, jemi një shoqëri vetëm emocionale, e nuk prodhojmë dot ide. Idetë, që të qarkullojnë kanë nevojë për veshë të etur dhe mendje që duan të hapen.
Në mënyrën sesi e kuptoj unë, kjo do të ndodhë njëherësh, dhe do i qëllojë atij brezi që thyen ciklin e ambicieve të qarkut të mbyllur shkollë-mik-karrierë-mik-punë-mik-shtëpi-makinë-parkim-facebook. NDOSHTA në Ted-x të Shqipërisë, në ndonjë edicion, dikush do të na e thotë sesi mund të thyhet ky zinxhir. Dhe, ndoshta, do të ketë dhe të pranishëm në sallë me veshët ngrehur. Njerëz, që kanë kuptuar që nuk i dinë të gjitha.

A- si Abuzimi (28 prill)

botuar në rubrikën "Kozmikat Komike në Revistën KLAN, 28 prill 2014


Para disa ditësh, një grup njerëzish protestuan te rruga e Kavajës në lidhje me vrasjen e Ilia Karelit. Policia i shpërndau me një dhunë të shpërpjesëtuar (mbase duke testuar shkopinjtë e rinj të gomës, ardhur nga Turqia, ndoshta me CV të pasur në sheshin Taksim). Një gazetari iu fshinë pamjet nga celulari, dhe madje ky edhe u dhunua. Episodi thuajse nuk u dha në media, subjekte e individë rendën për të marrë lavdinë (e një akti pa shumë lavdi, gjithsesi), ndërsa thuhet se vetë drejtori i policisë i kërkoi falje gazetarit. Kjo ngjarje, vlen sidomos për të parë shtresat e abuzimit në shoqërinë, institucionet e individët.

Hallkat e abuzimit, në 1 episod të vetëm
Abuzimi më i dukshëm është ai i policisë, që duket sikur kërkon të testojë mbi njerëz të gjallë aftësitë e veta reaguese. Grupimi, shumica qejflinj Facebooku nuk kishte ndërmend as të shkulte pllakat e rrugës së Kavajës e as të kryente akte vandalizmi. Shkopinjtë e shqelmat mbi Facebookistat, janë shumë cinikë kur të jepen nga një polici e paaftë për të vënë rendin e për të luftuar hashashin e tritolin. Por, jetojmë në një shtet abuziv, një shoqëri abuzive, me rekord të frikshëm abuzimi ndaj protestave (21 janari, qershia mbi tortë), ndaj kush dhe ku mund të ankohet ndaj abuzimit të shkopinjve të gomës? Djegia e një flamuri grek, që është një tjetër lloj abuzimi, abuzimi me urrejtjen. Abuzimi i turmës së verbër që ka dalë në atë shesh e motivuar keq. Çështja Kareli nuk ka të bëjë me nacionalizmin, ka të bëjë me shpërdorimin e detyrës, me ksenofobinë dhe me paaftësinë e shtetit shqiptar për të dëgjuar hallet e shqiptarëve në një vend fqinj. Abuzimi tjetër ishte me median, njëkohësisht me individin dhe me lirinë e informimit. Policë që të fshijnë pamjet e gazetarit nga celulari? Nuk ka asgjë më shumë në vendet gjysmë-diktatoriale. Kësaj i shtohej edhe abuzimi i vetë mediave me mosdhënien e lajmit. Ndërsa nuk ngurrojnë për të mbushur lajmet të bëjnë live lidhje nga Vlora për 1 orë rresht, vetëm për një ceremoni emërimi prefekteje, asnjë prej tyre nuk ka mundësi jo për lidhje live, por as për kronikë. Kjo tregon që media përfundimisht është palë me më të fortin, në abuzim të misionit të vet, dhe të publikut prej të cilit gjallon. Abuzimi tjetër është i atyre që tentuan ta kthejnë në kapital politik një shfryrje pasionesh kaotike. Ky është abuzim në rradhë të parë me ata pjesëmarrës që dolën aty jo për t’u përdorur si kapital, por thjesht nga ndjeshmëria ndaj një historie njerëzore, si ajo e Karelit. Vetë ngjarja e Karelit, është një tjetër vargan abuzimesh, që kur ishte jashtë e deri në momentin e fundit, çka tregon që abuzimi, është marrëdhënia bazë në shoqërinë tonë të sotme.

Frazat e abuzuara
Çdo gjë tek ne abuzohet. Deri edhe te komunikimi. Një i arrestuar për rekrutimet në Siri nxitoi të thoshte që ky ishte një arrestim politik(!?). Frazat “sulm politik” ose “akt i motivuar politikisht” përdoren aq rëndom, nga kushdo që kapet gafil e nuk ka asnjë argument për të dhënë. Abuzimi me këtë argument nuk ka bërë gjë tjetër veçse të sfumojë edhe rastet kur akuzat vërtet mund të jenë motivuar politikisht. Por përveç raportit me institucionet, abuzimi ka ngërthyer prej kohësh të gjitha format e marrëdhënieve civile.

2 gra në dritare
Rasti më tragji-komik i raportuar në media së fundmi, është ai i dy vajzave të mbetura të izoluara në katin e 4-ërt, sepse nuk kanë me se zbresin. Shkalla është “privatizuar” prej kohësh, që kur pronari i pallatit ia shiti katin e parë dikujt. Ky dikush ka vendosur t’i ndërrojë destinacionin, duke e detyruar një familje të ndërtojë shkallë emergjence nga jashtë pallatit për të dalë nga banesa. Nuk besoj se ka forma më të pastra se kjo të abuzimit mes qytetarëve. Kushdo që e ka një mundësi abuzimi, e përdor, ti vrit veten po deshe. Tashmë shkallët e emergjencës, të konsideruara abuzive nga INUK janë shembur, dhe vajzave ua çojnë ushqimin me litar.

Klasifikimi i abuzimeve
Abuzimi është kthyer në formën parësore të marrëdhënieve njerëzore, qoftë në punë (sa vetë abuzohen, shantazhohen, vihen të punojnë në kundërshtim me kontratën e kodin, e nuk kanë asnjë rrugëdalje veç të pranojnë të ngordhin urie), qoftë në familje (burrat pijanecë, gratë e fëmijët e dhunuar, vajzat e konsideruara si të dorës së dytë, pleqtë e zhvatur e të përzënë nga shtëpitë) në rrugë (dhunë verbale, shkelje të hapësirave, dëmtim prone, grushte e dhunë) në komunitet (hapësirë për t’u mbushur vetë me historitë e komshinjve tuaj) apo abuzim me postin e detyrën (hapni një gazetë të rastësishme). Po si kemi mbërritur deri këtu?

2 kushtet abuzive
Nuk dua të besoj se është varfëria që na bën abuzivë. Jam i prirur të besoj që janë 2 shfaqje të karakterit e formimit njerëzor: Injoranca dhe arroganca, baza mbi të cilën kemi ndërtuar shoqërinë tonë abuzive. Zakonisht këto shkojnë bashkë, dhe nuk para pyesin për gjendje sociale e ekonomike. Përkundrazi, arroganca është një shfaqje ekskluzive e të kamurve të rinj. Por, jashtë karakterit njerëzor, dy mënyrat e vetme për ta mbajtur në kontroll abuzimin e njeriut mbi njeriun - sepse këtu reduktohen të gjitha marrëdhëniet abuzive, qoftë dhe ato ku merr pjesë shteti - janë kultura civile dhe frika.

Kultura qytetare, si abuzim i pa-aplikuar
Kultura civile, është termi i parë që më vjen ndërmend për të përshkruar atë vetëdije qytetare në lidhje me raportet dhe shmangien e abuzimit. Ne kemi trashëguar një koncept që vlerësonte individin që ndërton raporte të shëndetshme me qytetin dhe individët e tjerë, duke e quajtur thjesht “njeri me kulturë“. Mund të quhej dhe edukatë qytetare. Në të vërtetë është vetëdije qytetare. Njeriu që e ka në dorë të kryejë një akt abuzimi, por nuk e bën, sepse është në gjendje të vlerësojë që kjo dëmton shoqërinë, dhe në kthim edhe vetë atë në plan afatgjatë. Ndaj jam i prirur ta shoh më tepër se si kulturë, një mospërdorim i mjetit abuziv. Është më tepër logjikë se frikë. Frika, do të ishte mjeti tjetër efikas i shmangies së abuzimit.

Frika, si mundësi por dhe si frikë
Një shoqëri e suksesshme i ka ndërtuar mjetet e veta të frikës, që nga kuadri ligjor, tek zbatimi rigoroz i tij, raporti i ndëshkimeve me shkeljet, e deri te ndëshkimi moral i një shoqërie që të bën të ndjehesh keq, nëse je një abuzues. Në shoqërinë tonë frika, është mjeti i vetëm kontrollues i abuzimit, por, që nuk është ndërtuar si një marrëdhënie e qytetarit me sistemin, por e qytetarëve mes vetes. E vetmja mënyrë, për shembull, për të garantuar që të të lënë shkallën e lirë kur ti ke apartament në kat të katërt, është t’u fusësh frikën abuzuesve. Tek ne nuk ka frikë nga ligji, por nga individi që mund të ketë në dorë ligjin në një moment të caktuar, për ta përdorur kundër teje. Nëse je në rregull me individët që e kanë këtë pushtet, je i çliruar nga frika e ndëshkimit, dhe mund të abuzosh sa të duash.
Ok, këto dihen sepse jetojmë në këtë realitet abuziv përditë. Lexuesit, si gjithmonë, do të kërkojnë zgjidhje. (Edhe pse, kur vjen puna te votimet, ti mund t’ua tregosh të gjitha zgjidhjet, por kjo s’do të thotë që vota e tyre do ndjekë logjikën e zgjidhjeve). Zgjidhja, vjen vetiu.

Abuzimi, si fund ose fillim
Abuzimi, në thelb do të thotë përfitim. Përfitim nga prona që s’të takon, nga koha, paratë, hapësira, idetë, nderi, puna, që nuk janë të tuat por të dikujt tjetër. Ti e ke mundësinë ta zesh në mënyrë abuzive atë që s’të takon e të përfitosh nga pushteti i përkohshëm i dhunës, i pozitës, i njohjeve a i parave. Por, gjërat janë të fundme. Pronat, tokat, paratë, hapësirat, do të vijë një moment që do shterrojnë, e s’do ketë më çfarë të abuzohet. Ky është momenti ku kanibalët nisin të hanë njëri-tjetrin. Po zgjidhja, do pyesni ju?
Zgjidhja është te ky paragrafi i fundit, vetëm se duhet ta thoni ju e jo unë. Është fjalia e parë që të vjen në mend, pasi ke mbaruar së lexuari.

Saturday, April 26, 2014

KOZMIKOMIKET: Djali ynë në dorë të fqinjit

Botuar në Revistën Klan, 13 prill 2014



Sa më shumë që dalin në sipërfaqe detaje nga jeta e Ilia Karelit, aq më shumë ai person fillon e merr para nesh trajta njerëzore. Në fillimi ishte shqiptari kriminel që vrau një polic. Pastaj ishte shqiptari që nuk e lanë të takonte nënën, pastaj doli letra e tij, dhe shpërpjestimi i ndëshkimit me krimet që kishte bërë, pastaj detajet fatale, torturat si të Gestapos. Ai që ishte një kriminel, në fund, nuk paskësh qenë tjetër veç një nga djemtë tanë në tokën e fqinjit, që na vjen që andej në kuti.
Fati tragjik i Karelit, është momenti i katharsisit, për të parë brenda nesh dhe brenda tyre.

Një djalë si mijëra të tjerë

Ngjarja e Ilias nuk lë më asnjë pikë dyshimi për situatën ku ndodhen disa mijëra shqiptarë në burgjet greke. Nëse një person i vënë në fokus rastësisht mund të jetë i keq-gjykuar e keqtrajtuar, kushdo mund të jetë. Secili nga ata mijëra mund të ketë marrë një dënim të shpërpjesëtuar me krimin, secilit prej tyre mund të mos i jetë dhënë asnjë shans të rindërtojë një jetë. Secili prej tyre, mund të jetë hipur pa dashjen e tij në një tren që shkon vetëm në një drejtim, që nuk ndalon në asnjë stacion. Janë mijëra jetë njerëzore të çuara dëm, dhe ndaj të cilëve shoqëria mund të jetë në borxh. Ky është së pari problem i shoqërisë greke. Një shoqëri perëndimore e cila mburret edhe si djep i demokracisë, nuk mund të sillet me ata mijëra shqiptarë si me qenie të dorës së dytë.
Por ky është po aq shumë dhe një problem shqiptar. Në këtë rast, Shqipëria është një prind i papërgjegjshëm, praktikisht inekzistent. Shqipëria vetëm prodhon kriminelë, sa rriten i hedh matanë, dhe nuk i quan më për të vetët.

Djali pa prind

Shqipëria ka një ambasadë dhe madje dhe konsullatë në Greqi. Unë nuk e di se çfarë bëjnë atje. Por një gjë është e dukshme, ata nuk kanë ndihmuar apo në ndikuar në përmirësimin e jetës së këtyre mijëra Iliave që vuajnë në burgjet greke. Do të thonë s’ka fonde. S’ka fonde? Mund t’i vënë drynin Ambasadës e të kthehen. Por deri më sot, sado ankohen, nuk kam dëgjuar për një Ambasador që të japë dorëheqjen sepse nuk i kanë mundësuar fonde apo mjete për të bërë punën e vet. Thjesht, asnjë prej tyre nuk e lidh punën me fatin e shqiptarëve si Ilia.
Funksioni kryesor i Shqipërisë do duhej të ishte si pikë tokëzimi për qindra mijëra emigrantë, të larguar pikërisht se kjo tokë e ka të pamundur t’i mbajë. Historia e secilit nga ata të burgosur do duhej të ishte një dosje në atë Ambasadë apo konsullatë. Me përjashtim të Avokatit ë Popullit, nuk u ndje njeri, përveç një deklarate të vakët të shtetit. Por, ambasada e konsullata janë vetëm një nga format që shteti shqiptar ka në dispozicion për t’u kujdesur për shtetasit e vet. Greqia nuk është në fund të botës. Është fqinji ynë i drejtpërdrejtë, me të cilin na lidhin mijëra fije. Por fqinji, sillet si i fortë. Fqinjit, i dukemi më të dobët, dhe na fyen e na godet sa herë kalojmë para derës së tij.

Një fqinj, me duar me gjak

Historia e Ilias është vetëm një nga historitë e tmerrit që dalin nga burgjet greke. Nuk është se papritur, disa gardianëve grekë u iku truri dhe vendosën të luajnë lodra prej Gestapoje me një kriminel. Që nga periudhat e hershme të fshesave greke, sistematikisht, në mënyrë institucionale ose brenda suazave të institucioneve, grekët i kanë trajtuar në mënyrë çnjerëzore ata me gjak, pasaportë apo gjuhë shqiptare. Shteti shqiptar nuk arriti kurrë të gjejë ekuilibrat politikë, mekanizmat ndërkombëtarë e kombëtarë për të mbrojtur qytetarët e vet nga dhimbja. Nuk është punë dijeje e as punë fondesh e strukturash. Thjesht, shteti ynë funksionon si një anije pirate që e merr më i forti për një periudhë kohe dhe e përplas sa andej-këtej. NUk ka asnjë strategji, as moral, as vizion e as dhimbsuri.
Shqipëria është një mjet që vlen vetëm për pasionin për pushtet të më të fortëve, ndaj dhe nuk ka ndërtuar asnjë mekanizëm për t’u mbrojtur nga fqinji ynë me duart me gjak. Fundja, këtu brenda, ka njerëz që u kanë bërë e bëjnë shqiptarëve më shumë se ç’u bën “greku” shqiptarëve nëpër burgje.

Midis shqiptarit e grekut

Më kujtohen ca raporte tashmë të varrosura që tregonin se si u trajtuan të arrestuarit e 21 janarit. Vetë 21 janari ishte një burg grek, ngjarjet e të cilit i patëm para sysh, por që edhe sot, shumë preferojnë versionin all-pirat të asaj historie. Mediat tona me korrespondentë vetëm në bllok nuk na kanë sjell dot historitë e Iliave, aq më pak të arrijnë t’i kthejnë në çështje kombëtare, dhe ajo histori nuk do kish ardhur kurrë po të mos ishte për mediat greke. Matanë, tek fqinji ynë me duart me gjak, ka media që luftojnë për të vërtetën. Ndërsa shkruaja artikullin, kanë dalë lajmet për arrestimin e disa prej përgjegjësve dhe vënien në kërkim të të tjerëve. Pra, shteti me duart e përlyera, paska media që arrijnë të bëjnë presion, dhe struktura që vihen në funksion të drejtësisë.
Ndërsa epilogu i vërtetë i 21 janarit është një ditëlindje e kohëve të fundit në Gjirin e Lalzit me 600 të ftuar. Nuk do habitesha që për Ilia Karelin të vendoset drejtësia, gjë që nuk e pres për 4 të vrarët e 21 janarit. Dhe në fund të fundit, Ilia Kareli ishte një kriminel.

Një djalë kriminel

Ilia është një nga të shumtit që lindin e rriten këtej në kushtet e një arsimimi të vobektë dhe pa asnjë të ardhme, e që më pas katapultohen tek fqinjët si të ishte problem i tyri. Edhe kur janë të lindur andej, ata mbartin problemet e familjeve shqiptare ku janë lindur e rritur. Shoqëria jonë duhet të heqë dorë nga lënia e kopilit në derë të tjetërkujt. Këta kriminelë janë shqiptarë, mbartin një problem shqiptar me vete, dhe janë pjesë e secilit prej nesh. Dhe nuk mund të maskohemi pas shprehjes “nuk ka pyll pa derra”. Ata janë derrat tanë, dhe nëse janë derra, janë sepse kjo shoqëri pjell asish. Kareli ka vrarë një polic, dhe kjo nuk është gjë e vogël. Këtej nga ne qarkullojnë plot lajmet për të vrarët në përleshje me policinë, që shpesh janë ekzekutime nga ana e policëve për kriminelë që kanë vrarë policë.
Bashkëvuajtësit shqiptarë të Karelit, janë të tërë brenda për krime që shkojnë nga vjedhjet me dhunë, te plagosjet, vrasjet e kanosjet. Dënimet, mund të jenë të ekzagjeruara. Por krimet kanë ndodhur. Dhe janë krime shqiptarësh. Ne duhet të mbajmë përgjegjësi për ta, dhe ne duhet të ulim kokën të turpëruar para krimeve të tyre. Por, mbi të gjitha, duhet të kërkojmë një zgjidhje.

Që Ilia Kareli të mund të kish jetuar

Një nga nevojat më urgjente që soli në vëmendje rasti “Kareli” është nevoja për të ditur. Ne duhet të dimë ç’ndodh në burgjet greke, kush është brenda dhe për se vuan dënimin. Unë jam i bindur që të gjithë ata kanë ankesa, shumica ankohen për gjykim të padrejtë e dënime të rënduara. Shteti shqiptar e ka për detyrë t’u krijojë mundësitë e asistencën që ata të mund të verifikohen ligjërisht.
Paratë e derdhura për gjasme pensionistët grekë të lindur e rritur në Himarë e Breg mund të ishin përdorur në mënyrë më efiçente duke ndërtuar struktura që të mund t’i sillnin të burgosurit tanë në burgjet tona. Siç e thashë, ata janë së pari problem shqiptar. Por, janë dhe një problem europian. Ata gjenden të burgosur brenda kufijve të Europës së Bashkuar, dhe për më tepër trajtohen si shtazë. Dikush duhet t’i tregojë Europës që brenda kufijve të saj ka të burgosur që vriten me metodat e Gestapos, dhe këtë gjë duhet ta bëjë shteti shqiptar. Por mbi të gjitha, duhet asistencë europiane për të adresuar problemin e tyre, qoftë ky dhe një burg tjetër, por në tokë shqiptare.
Dhe, e kotë të thuhet, por mënyra më e mirë për të reduktuar numrin e Iliave është t’u krijohet mundësia për shkollim, për të bërë një jetë normale e për të pasur shanse normale për t’u realizuar. Them e kotë, sepse këto shanse nuk po u jepen më as atyre që kanë pasur një start më të favorshëm në shoqërinë shqiptare, se shokët e Ilias.

Friday, April 25, 2014

Murgeshat dhe mamatë single (mars 2014)

Botuar në REvistën Klan, E Shtunë, 29 Mars 2014



Kam parë njëherë në rrugë nevojtarë që protestonin të ulur në trotuar. Më duket se ishin minatorë. Pas nja 10 ditësh grevë urie në trotuaret para Kryeministrisë, askush nuk kishte shkruar e as bërë rubrika për ta. Më ka pas bërë shumë përshtypje heshtja e tyre, dhe heshtja mbi ta. Ndoshta, të jesh një urith vrimash të thella me jetën në dorë të zotit të nëntokës, nuk është një shans oratorie. Por, të jesh gazetar që kafet i pi në një rreze 500 metrash prej Kryeministrisë, e të heshtësh për ato koka të vuajtura e me cepa, për ato qafë të trashura prej halleve e zgjedhës (zgjedhë dhe zgjedhje, dy fjalë kaq të përafërta për të njëjtin koncept), kjo është diçka për të cilën nuk kam fjalë për t’ia vënë si emër. Nuk do i kisha kthyer këtij kujtimi, po mos më kishte sulmuar në të gjitha mediumet protesta e katolikëve kundër abortit.

Gishtat e protestës

Në pamjet e fotot e protestës nuk kishte shumë njerëz. Pa dashur të spekulloj me shifra - në protesta të tilla, shpesh sehirxhinjtë janë më të shumtë se protestuesit - por ishin shumë pak, ndoshta mund të numëroheshin me gishtat e një njeriu të vetëm. Por, më shumë sesa numri, gjëja që më ra në sy ishte përmbajtja: Protestuesit ishin disa murgesha, dhe shumë të moshuar, shumica e të cilëve nuk është më në moshë riprodhuese. Që këtu, lind absurditeti i protestës, protestojnë njerëz për një hall që nuk është i tyri, por i dikujt tjetër. Ata nuk do kenë kurrë më shansin që jeta t’i vërë para zgjedhjes së dhimbshme, të abortosh apo jo. Ama, kjo nuk i pengon të kërkojnë të marrin pjesë dhunshëm (ligji kundër abortit, është një detyrim i dhunshëm për të mbajtur fëmijën) në zgjedhjen e dikujt tjetër.
Jam i sigurt që edhe nja 100 herë më shumë njerëz po të dilnin, vështirë të ndikonin dot vendim-marrjen shtetërore në lidhje me këtë temë, qoftë dhe thjesht për faktin që këto lloj projektligjesh i vendos Europa për ne. Por, ajo që më ngacmon është “kauza”. Nuk është as e para e as e fundit kauzë ku njerëzit dalin të luajnë me jetën e tjetrit.

Jeta, në duart e tjetrit

Ato vajzat e vogla që duan t’i detyrojnë të mbajnë fëmijën e padëshiruar të një marrëdhënieje të pambrojtur, janë njerëz. Nuk janë as ikona e as iniciale, pavarësisht se dalin me T.M. a P.N. në titrat e lajmeve. Janë histori njerëzore. Janë njerëz që arrijnë në një vendim të dhimbshëm të kushtëzuar nga dhjetëra rrethana të cilat ato murgeshat e mira e naive në protestë nuk kanë si t’i dinë.
Por ky nuk është rasti i vetëm. Më kujtohen protestuesit pro-shtypjes së protestave me dhunë nga Erdogani para më se një viti. Ishte një gjë aq qesharake që ndodhte në Tiranë, sa nuk ka asnjë fjalë për ta përshkruar. Të tilla janë edhe protestat kundër së famshmes paradë gej. Është qesharake të ndalosh njerëz të dalin për të bërë një xhiro tematike në bulevard! Të cilën as organizatorët nuk duket të kenë ndonjë qejf të madh ta mbajnë, nëse nuk do dalë të kundërshtojë njeri. (Këtu është një tjetër çështje gazmore: protestë për t’u treguar ndërkombëtarëve që ka njerëz që nuk e duan atë protestë). Por, këto protesta nuk janë më gazmore, kur amplifikohen në media.

Media, mes dembelizmit dhe tymit

Nuk mund të resht së përsërituri që media nuk është aleat i publikut. Arsyen e dini, më shumë para paguajnë kompanitë në formë reklamash, të pasurit përmes financimesh okulte dhe pushteti përmes favoresh se ç’paguajnë ata pensionistët që blejnë gazetat çdo ditë apo ata që shohin free tv çdo natë. Por, media nuk është as aleate e vajzave të vogla që mbeten shtatzëna që në klasë të 9-të e as e atyre murgeshave që nisen me idenë se do t’i bëjnë një shërbim njerëzimit (brenda kritereve të fesë së tyre) duke i detyruar ato vajza të vogla të mos abortojnë.

Nuk dua t’ia faturoj shitblerjes morale e ekonomike të mediave çdo budallallëk që amplifikohet në shtyp. Jo gjithçka është e kontrolluar dhe e blerë, vetëm çështjet e ndjeshme, ku preken interesa vitale të inidvidëve a grupimeve të caktuar. Pikërisht për këtë, media duhet të mbushë faqet e ekranet e veta me diçka, mundësisht sa më ekzotike, dhe sa më larg problemeve reale. Dembelizmi i bën të mos shtrëngohen shumë, mungesa e fantazisë e shpesh e profesionalizmit, i bën që t’i kenë të shterruara ato pak gjëra që u lejohen të thonë. Dhe ndaj turren kur flitet për një protestë të disa dhjetëra të krishterëve që nunërohen me gishta. Më shumë sesa të ngrejë kauza, media përdor subjekte. Viktimat janë më shumë murgeshat sesa vajzat e vogla. Në të vërtetë, këto të fundit kanë vërtet nevojë për një kauzë, por ndryshe nga ajo e murgeshave.

Dështimet në një shtet të dështuar

Të dhënat mbi abortin janë shokuese. Sipas INSTAT, 3.5 për qind e adoleshenteve në shkollat e mesme, pohojnë se kanë mbetur shtatzënë e më pas kanë abortuar. Kjo shifër, bëhet akoma më trembëse nëse vërehet që vetëm 1 në 8 gjimnaziste është seksualisht aktive. Më tej, nga dosjet e aborteve rezulton se vajzat e pamartuara zënë rreth 14 për qind të aborteve. Është tragjike dhe komike bashkë që për çështjet e abortit merakosen më shumë murgeshat sesa mamatë. Por nëse murgesha e sheh problemin në shkeljen e principeve fetare, mamaja duhet të preokupohet për sakatimin e trupit të vajzës; nëse për murgeshën e drejta për të vendosur për jetën e fëmijës i takon zotit, mamanë duhet ta shqetësojë vendimi i së bijës, së pari për të mos u mbrojtur; nëse për murgeshën ka rëndësi mëkati shpirtëror, mamaja duhet të shqetësohet për lidhjet e së bijës të ngritura mbi gabime fatale.
Ka shumë për të folur për këtë temë. Dhe, ndoshta duhet t’u themi faleminderit murgeshave të asaj proteste që pavarësisht qëllimit të tyre, formës e zgjidhjes që mendojnë se duhet bërë, po na japin shkas të hapim debat për një temë për të cilën të tëra palët e interesuara, shteti e mediat nuk kanë pasur as ndjeshmërinë, as vizionin e as interesin për të ngritur. Kjo ndodh, sepse kjo dhimbje - dështimi i një fetusi - ndodh në heshtje, mes lotëve, ndjenjave të fajit, presionit, dhe mungesës së opsioneve për vajzat e vogla ose të pamartuara.

Jeta e fetusit

Tezat teologjike se a quhet fetusi qenie a po jo, i përkasin njerëve të ngeshëm e që vetë nuk do ta përjetojnë atë tmerr. Vajzat e vogla, nuk ndihen. Por, diçka mund të bëhet për to. Në vend që t’i trembim me mëkatin, bëjmë mirë t’i informojmë. Mamatë shqiptare bëjnë mirë që në vend që të shohin telenovela, t’u tregojnë vajzave të tyre se nuk i gjykojnë kur bëjnë seks, por kur e bëjnë të pambrojtur. Edhe djemtë e papërgjegjshëm (ka shumë raste kur vajzat nuk përdorin prezervativë se nuk na na dashka djali) nuk duhen lënë jashtë skemës. Ata janë po aq përgjegjës, edhe pse trupi që sakatohet është i një vajze. Ata duhen jo vetëm informuar, por, dikush duhet t’ua ndëshkojë atë kapadaillëkun kur kujtojnë se aborti është vetëm çështje lekësh, dhe “lekë ka babai plot, abortojmë sa herë të duam”. Shkolla, vendi ku konsumohen mëkatet, bisedat, dashuritë e frikërat janë vendi ku duhet mbjellë një sjellje tjetër ndaj abortit e seksit të pambrojtur. Sesi, nuk mund ta them sot, e as me një shkrim. Aq më tepër, kur nuk jam as mama, as vajzë shtatzanë e as ministër Shëndetësie. Unë sikurse murgeshat nuk jam ai që duhet ta nisë këtë luftë, por mund të mbështes sa mundem, për një qëllim të vetëm: Mbrojtjen e jetës, në rradhë të parë të atyre vajzave të vogla.