Botuar te Shekulli, dt. 24 tetor 2010
“Përgjumja e arsyes prodhon monstra” shkruan Goja mbi një nga Kapriçot e veta.
Më pëlqen të përdor fjalën “monstër” më shumë sesa “përbindësh”, sepse në fantazinë tonë këta të fundit janë të përçudnuar edhe vizualisht, kurse monstrat, më ngjan sikur janë përbindsha që ekzistojnë më shumë së brendshmi.
Kapriçoja e Gojës më rikthehet herë pas here në mendje, dhe së fundmi, kur vërej dhunën që një pakicë ushtron mbi shumicën, në një sistem shoqëror ku supozohet që do duhej të ekzistonte tirania e shumicës. Dhe nuk e kam fjalën për pakicën e zgjuar, për pakicën e pasur apo pakicën e bukur që mund t’i imponohet pjesës tjetër të shoqërisë. E kam fjalën për pakicën e përgjumur, që prodhon mostra. E kam fjalën, për atë pakicë që nuk ka asgjë për të thënë, e në fakt, është ajo që bërtet më shumë, që na imponohet më fort, që mbështet, suporton e justifikon gjithçka që është joshoqërore e joqytetare.
Kjo pakicë, na imponohet kudo ku ka mundësi shprehjeje: web, media, rrugë.
Pakica në rrugë
Vendi më i zakonshëm ku mund ta vësh re në formën e vet më kuptimplotë këtë fenomen, është rruga. E drejta civile për të manifestuar ose protestuar është kthyer në një justifikim partiak. Secila Parti mund të nxjerrë 50mijë vetë në shesh, duke pretenduar mbështetje popullore për kauzën e vet. Përjashto të nxjerrurit me dhunë ose me frikë, përsëri, mbetet një pjesë e konsiderueshme që dalin nga qejfi i vet, nga qejfi për të bërtitur parrullat e veta të dhunës. Kjo pakicë që çirret, na shitet si mbështetje popullore. Por, 50mijë vetë nuk janë Shqipëria. As 200 mijë vetë. Këta janë përsëri pakicë në lidhje me ata 3 milion e kusur që rrinë të fshehur pas penxhereve duke tentuar të zbusin ndotjen akustike të kësaj pakice që bërtet dhe duke mos guxuar të dalin në rrugë, se s’duan të përzihen me turmën.
Por, kjo pakicë që ulëret, ajo 50 mijëshe aty në shesh, bëhet përcaktuese politike. Na përfaqëson, pa të drejtë, të gjithëve.
Shpesh, kjo turmë 50mijëshe është dhe faktikisht më e varfëra, më e paveshura, më e paarsimuara, më e neglizhuara, është ajo që ka përfituar më pak nga mbajtja në sistem e atyre për të cilët bërtet.
Kjo pakicë, kënaqet me shumë pak. Duan vetëm të ngjiren dhe të shfryjnë dufin. Parrullat e tyre, siç mund ta keni vënë re nuk janë politike, sepse vetë kauza e tyre nuk është politike, është tribale. Parrullat e tyre janë plot sharje e ofendime, shpesh personale ndaj “armikut”, liderit të tribusë tjetër.
Pakica në media
Media, është gjithashtu zona e artë që gëlon me shembuj të dhunës së pakicës. Sepse, këta që imponohen në ekrane e gazeta, janë dhe të veshur mirë. Kostume firmato. Çizme të shtrenjta. Moda e fundit e Milanos.
Janë 40-50 personazhe që rrotullohen në faqet e para të gazetave, rozë ose jo, për vite me rradhë, duke na bërë të mendojmë që janë përfaqësuesit e artit, shoqërisë apo politikës.
Hap emisionet me biseda talk-show dhe janë të njëjtit personazhe që ato 2-3 gjëra që kanë për të thënë i kanë thënë që para 2 vjetësh, dhe që i kthejnë shumicat e debateve, përfshi edhe ato politiket në muhabete kafeneje. Hap një kanal muzikor dhe shoh të njëjtën fytyrë që del në 1/3 e klipeve.
Kjo pakicë, kënaqet me shumë. Shesin boshllëk, kompensohen me famë.
Në fakt, janë një pakicë aspak domethënëse, një pakicë hajdute, që vjedh idetë, klipet, tekstet, muzikën, kohën televizive, lëvizjet, e që nuk paguan autorët.
Arti i vërtetë, idetë shoqërisht produktive, ose zhvillohen në mjedise të mbyllura e private, ose vdesin në vetmi, pa pasur shans të mbërrijnë te publiku.
Pakica virtuale
Ambienti ideal i dhunës së pakicës, është rrjeti. Një shqetësim që ngrinte para pak ditësh edhe Mustafa Nano. Ja, unë citoj një emër, dhe gjasat janë që në blogje të shahet e ofendohet personi i cituar në të tëra format, e askush nuk merret me idenë. Webmasterat, nga ana e tyre, bëjnë shumë pak për të ndaluar këtë dhunë. Edhe pse, po të heqësh komentet e dhusnshme, ndoshta s’ngelet asgjë në blog. Hapni një çfarëdo faqe komentesh mbi artikujt tek economist.com dhe të një çfarë do gazetë shqiptare në Internet. Do shihni se sa pak civilë jemi. Më saktë, sa pak civilë janë ky grusht pakice.
Pikërisht ata që kanë më pak për të thënë, janë ata që komentojnë më shumë, duke sharë e shfryrë dufin e tyre. Mirëpo, kjo pakicë e dhunshme, që ka mbushur blogjet krijon idenë që mendimi shqiptar është i cekët, që kushdo në Shqipëri mund të urrehet.
Zhurma e pakicës në rrjet, heq mundësinë e një debati civil e produktiv, dhe largon ata që kanë vërtet diçka për të thënë.
Pakica në shërbim të pakicës
Grushti i pakicës, është në fakt një grusht gjysëm i verbër.
Pakica që bërtet, gjithnjë e më shpesh po përdoret nga një pakicë e zgjuar që kërkon të realizojë ose të mos realizojë diçka.
E keni vënë re sesi një individ i vetëm, është në gjendje të prishë rrjedhën e një debati televiziv? Në sa raste, është një person i cili kuptohet se është i porositur, që luan efektin vuvuzelë në debat, duke çartur idetë e tjetrit, duke e stresuar e duke mos e lënë të flasë. Qëllimi i këtyre individëve është shumë i qartë. Të prodhojë, përmes lirisë së fjalës, të kundërtën e vet: të mos lërë të tjerët të jenë të lirë të flasin.
Kjo pakicë, është e përgjumura që prodhon vetëm monstra.
Por, siç vëren me mprehtësi Felix Guattari, "Nuk është përgjumja e arsyes që prodhon monstra, por më shumë se çdo gjë tjetër i prodhon racionaliteti, vigjilenca dhe të ndenjurit pa gjumë.
Dikush ose disa, vigjilentë racionalë e të pagjumë, të pushtetshëm e të pasur, kanë prodhuar monstrat që bërtasin, dhe i tundin mbi kokën tonë.
Tundin mbi ne, grushtin e pakicës së përgjumur.
Sunday, October 24, 2010
Monday, October 18, 2010
NA DRINI ĆUPRIJA
botuar te Shekulli, 17/10/2010
Më kujtohet një artist tërë tangërllik, që dukej sikur e kishin lutur të vinte e të merrte një dorë lekësh në Tiranë, i cili, kur njerëzit që e duan muzikën e tij u ngritën ta shoqëronin në këngën e vetme që ia dinin tekstin, tha: “po kënduat edhe ju do më bëhet lëmsh kënga, kështu që më lini ta këndoj vetëm”. Ky artist, është Goran Bregoviç. Hiti i tij më i madh titullohet “Kalashnikov”. Është sllav (boshnjak, por serb i natyralizuar). Dhe ne, vdesim për të.
Do doja shumë ta injoroja tërë zhurmën (nuk e ekzagjeroj po të them, histerike) rreth flamurit të djegur në Xhenovë, aq më tepër që në një Tartë prilli, kam shkruar edhe më parë për ksenofobinë dhe nacionalizmin si mjet vetërealizimi te kombet e pacivilizuar.
Por, Goran Bregoviç është qytetar nderi i Tiranës. Ndërsa në mes të Beogradit është një rrugë me emrin e Skënderbeut.
Ia vlen të bëjmë një prerje tërthore për të parë marrëdhënien perverse që kemi ndërtuar (lexohet: ndërtue) me serbët.
ATA
Tek serbët që kam takuar, dhe nuk kanë qenë pak, kam vënë re që janë njerëz normalë. Por, si komb, janë shumë të kompleksuar. Më të kompleksuar se ne, më keq edhe se grekët. Që të vegjël i ushqejnë me legjenda sesi e gjithë bota i ka inat e po përpiqet t’i pengojë, sesi serbët janë kombi i dytë në botë për nga zgjuarësia (pas çifutëve – kushedi pse), sesi ku vdes një serb është tokë serbe, sesi ka një komplot ndërkombëtar ndaj tyre, ngaqë janë kombi më i zgjedhur mbi tokë (i dyti, në fakt, pas çifutëve), sesi “Serbia duhet të shtrihet deri në Tokio” e plot të tjera. Perceptimi i tyre, për atë që ka ndodhur në Kosovë vazhdon të jetë i deformuar, krejt ndryshe nga perceptimi i pjesës tjetër të globit.
Sigurisht, mes tyre ka mendimtarë, gazetarë e intelektualë, njerëz me botë perëndimore, që e kuptojnë vorbullën ku mund ta çojë kjo psikozë një popull.
Por, prapëseprapë nuk janë në gjendje të ndikojnë, ta kontrollojnë, ta shndrrojnë në një energji pozitive zhvillimi, ta heqin nga hullia e mërive nacionaliste dhe ëndrrave shoviniste e ta kthejnë Serbinë në një komb fytyra e të cilit merr dritën e agimit.
Gjë që ngjan përfundimisht e pamundur, në një komb të dëshpëruar e të ushqyer me magalomani si Serbia.
Një shtet, që do të hyjë në Evropë, por një komb që do të ndjehet sikur po e lusin.
NE
Ngjan se brutaliteti është retorika e vetme e epokës, mënyra e vetme sesi të shprehemi, thotë Aldo Graso.
Ngjarja në Xhenovë, polli një valë brutaliteti (virtual) tek ne. Them virtual, sepse me përjashtim të ca pak “trimave” që dogjën një flamur serb (që na e mbakan në sirtar, për të tilla raste) në Tiranë, ku ndjehen të mbrojtur, pjesa tjetër e dhunës u zhvillua në internet.
Edhe një herë u rishfaqën trimat e Facebookut, ata që fshihen pas emrave të rremë ose së paku pas identitetesh virtualë, dhe na bënë thirrje për nacionalizëm.
Çfarë duhet të mendojmë për ata që krijojnë grupe FB “10mijë shqiptarë për të vrarë serbin që dogji flamurin”, e plot të ngjashme, dhe madje anëtarësohen në to?
Histeria mbërtheu pikësëpari emigrantët (sigurisht, me plot përjashtime) që bënin thirrje për atdhetari dhe bashkim kombi. Vetë ata ia kanë kërcitur jashtë, martohen me të huaj vetëm që të marrin nënshtëtësi tjetër, mbarojnë shkollat e ngelen andej, ndërrojnë me mijëra emrat dhe fenë.
Kush lufton me përbindshat, thotë Niçe tek “Përtej së mirës e të keqes”, duhet të ruhet që të mos shndërrohet, ndërsa bën këtë, dhe ai në një përbindësh. Dhe nëse ti gërmon gjatë brenda një humnere, edhe humnera do të gërmojë në ty.
Nuk mbaj mend të kem parë grupe që të mbështesin Kadarenë të fitojë Nobelin. Dhe, as kemi për të parë. Sepse, në mënyrë paradoksale, ne, “atdhetarët” kundër atij “legenit” që na dogji flamurin, nuk na ngroh as na ftoh Nobeli i Kadaresë. As na intereson fare. Madje, ata që e shajnë më shumë Kadarenë gjenden këtu, në Shqipëri. Mezi presin të ripublikojnë ndonjë koment shpesh joprofesional apo dhe malinj nga media të huaja ku kritikohet ndonjë roman i Kadaresë. Nulitetet artistike nuk lënë gjë pa sharë, publikisht ose nëpër tavolina ndaj gjësë më të mirë që i kemi ofruar botës (ose që bota ka dashur të marrë prej nesh). E kam fjalën për dikë që flet shqip, jo për shpikësin e viagrës, as për Nënën e të varfërve.
Rasti i atij serbit, ishte rasti i ca njerëzve që jetojnë akoma në shpellat e nacionalizmit ballkanas. Ne, vrapuam të tregojmë që po qe për punë shpellash, ne i kemi më të thella.
Është paradoksal nacionalizmi akut që na kap në të tilla raste, që vihemi në sedër të kotë, kur jemi një komb i paaftë për të ndërtuar një vend të denjë për veten që të jetojmë. Them për ne që jemi akoma këtu, jo për ata që janë patriotë nga internet kafetë e Torontos.
NE, BRENDA. JU, JASHTË.
Në të njëjtën kohë që blogjet tona vlonin me urrejtjen kundër serbëve, një lajm shkau nëpër të ashtu si padukshëm, kështu si pa rëndësi, që qeveria ka miratuar importin e plehrave të Europës tek ne.
Njeriu pret që pas këtij lajmi bota shqiptare virtuale të vlojë nga zemërimi. Të ngrihen peticione në Internet, të ngrihen “atdhetarët” jashtë Shqipërisë, e “atdhetarët” këtu brenda të lidhen me zinxhirë te hekurat e Ministrisë së Mjedisit.
Sepse nacionalizmin, ne e kemi si pilulë gjumi që na bën të ndjehemi të lumtur pa shkak, një herë në hënë.
Por problemet e vërteta, nuk janë te një rreckë që digjet. Problemi është që atë rreckë – që e kemi shndërruar vetë në rreckë – ta bëjmë një simbol njerëzish që jetojnë me dinjitet. Për sa kohë ne nuk funksionojmë si komb, ai flamur, nuk ka si funksionon si simbol kombëtar.
Ne na vënë flaken, na hedhin në erë, na vrasin çdo ditë nga pak, por “burrninë” e tregojmë duke djegur flamurin serb. Ne në protestë dalim për hatër sedre tribale e jo për halle konkrete.
Nacionalizmi është si lojë me pistoleta uji që ua japim kalamajve agresivë që të bëjnë qefin e tyre, por pa dëmtuar kënd realisht. Edhe pse psikologjia e sotme duket se nuk i ka qejf pistoletat, as kur janë lodër.
NE DHE ATA
Po ç’kemi ne në të vërtetë kundër serbëve?
Njerëzit tek New Irish, kërcejnë një këngë greke, një kengë të Bregoviç. Në dasmat tona, këngët greke kërcehen më fort se Naploni. Çashku që kopjon “Underground” të Kusturicës, që sipas një mikut tim është film tipik ekspansionist.
A do lobonin shqiptarët për një Nobel për Kadarenë? Jo! Madje, do bënin të kundërtën. Do bënin çmos ta minonin, siç, thuhet dhe e kanë bërë.
Unë vetë, ndërsa shkruaja këtë Tartë, rimora të dëgjoj një grup sllav të viteve ‘80 që e kam shumë për zemër, Crvena Jabuka.
Me aq sa mund të informohet njeriu në këtë vend, marrim vesh që rrugët tona i shtrojnë serbët, që supermarkatat tona i kanë serbët, që ushqimet që hamë vijnë nga Serbia edhe kur janë marka italiane, që energjinë e blejmë nëpërmjet serbëve, që bregdetin po e blejnë serbët, që dhe pallate po ndërtojnë serbët. Që të mos ju kujtoj se kush e furnizonte në luftë Serbinë me karburant.
Dhe nuk është çështja nëse biznesi i mirë çan tregjet. Para një pako makaronash të prodhuara në Nish, preferoj të njëjtën markë të prodhuar në Itali. Dhe sardelet, i preferoj nga një vend që më së paku, ka det!
Nëse Serbia na mban me bukë, dritë dhe rrugë, ç’është ky inat i verbër kundër serbëve për një huligan të papërgjegjshëm?
E vërteta e thatë dhe e trishtë, është që ne s’jemi nacionalistë. Ne, s’e duam këtë vend e as njerëzit tanë. Thjesht kemi nevojë të gjejmë armiq e të shfryjmë dufin e vogëlsisë dhe inferioritetit.
Dhe kur them për armiq, e kam fjalën për armiq virtualë, që t’i luftojmë me inisiativa bajate në FaceBook.
Produktet serbe dallohen nga shifra që kanë në barkodin, ato vizat që janë mbi çdo produkt. Produktet serbe kanë nr. 860 poshtë bar-kodit. Doni të dini sa mallra serbe konsumojmë?? Futuni në supermarkatë.
860
“Na Drini Ćuprija” (“Ura mbi Drin”) është libri që i dha Nobelin Ivo Andrić-it, shkrimtarit sërb të luftës së Dytë Botërore (“serb” e shkruaj me “ë””, se me “ë” e shqiptoj).
E kam lexuar librin në fillim në anglisht, e më pas të përkthyer në shqip. Në shijen time personale, Andrić nuk është aq i mirë sa Kadareja, edhe pse “Ura Mbi Drin” është një eksplorim në territoret ku Kadare është mjeshtër. Tek “Urat...” vë re tentativën për të ngritur tema epike me zor, aty ku epizëm nuk ka dhe aq shumë. Karakteret, më vijnë të zbehtë, ngjarjet më vijnë të plogështa, epizmi mbahet me karaktere episodikë, magjia e asaj gjëje që quhej Perandoria Osmane e që ka formësuar krejt Ballkanin e sotëm që te Kadareja është një botë misterioze plot lëng, te Andriç më vjen e zbehtë, e pa-kapur. Vende-vende, ngjarjet më vijnë të sajuara për të nxjerrë një ide fillestare të shkrimtarit. Ka një pikë që libri, fillon e bëhet dhe i mërzitshëm. Ti, thuajse e di se çfarë do shkruhet në faqet pas. “I urrej shkrimtarët që shkruajnë me teza” thotë diku Kadareja.
Megjithatë, Andrić e ka marrë një Nobel, Kadareja, akoma. Po, se mos na plasi. Ne, e kemi inatin me atë “legenin” që na dogji flamurin.
Futuni në supermarkatë. Dhe boll lozët me pistoleta uji në Facebook.
Më kujtohet një artist tërë tangërllik, që dukej sikur e kishin lutur të vinte e të merrte një dorë lekësh në Tiranë, i cili, kur njerëzit që e duan muzikën e tij u ngritën ta shoqëronin në këngën e vetme që ia dinin tekstin, tha: “po kënduat edhe ju do më bëhet lëmsh kënga, kështu që më lini ta këndoj vetëm”. Ky artist, është Goran Bregoviç. Hiti i tij më i madh titullohet “Kalashnikov”. Është sllav (boshnjak, por serb i natyralizuar). Dhe ne, vdesim për të.
Do doja shumë ta injoroja tërë zhurmën (nuk e ekzagjeroj po të them, histerike) rreth flamurit të djegur në Xhenovë, aq më tepër që në një Tartë prilli, kam shkruar edhe më parë për ksenofobinë dhe nacionalizmin si mjet vetërealizimi te kombet e pacivilizuar.
Por, Goran Bregoviç është qytetar nderi i Tiranës. Ndërsa në mes të Beogradit është një rrugë me emrin e Skënderbeut.
Ia vlen të bëjmë një prerje tërthore për të parë marrëdhënien perverse që kemi ndërtuar (lexohet: ndërtue) me serbët.
ATA
Tek serbët që kam takuar, dhe nuk kanë qenë pak, kam vënë re që janë njerëz normalë. Por, si komb, janë shumë të kompleksuar. Më të kompleksuar se ne, më keq edhe se grekët. Që të vegjël i ushqejnë me legjenda sesi e gjithë bota i ka inat e po përpiqet t’i pengojë, sesi serbët janë kombi i dytë në botë për nga zgjuarësia (pas çifutëve – kushedi pse), sesi ku vdes një serb është tokë serbe, sesi ka një komplot ndërkombëtar ndaj tyre, ngaqë janë kombi më i zgjedhur mbi tokë (i dyti, në fakt, pas çifutëve), sesi “Serbia duhet të shtrihet deri në Tokio” e plot të tjera. Perceptimi i tyre, për atë që ka ndodhur në Kosovë vazhdon të jetë i deformuar, krejt ndryshe nga perceptimi i pjesës tjetër të globit.
Sigurisht, mes tyre ka mendimtarë, gazetarë e intelektualë, njerëz me botë perëndimore, që e kuptojnë vorbullën ku mund ta çojë kjo psikozë një popull.
Por, prapëseprapë nuk janë në gjendje të ndikojnë, ta kontrollojnë, ta shndrrojnë në një energji pozitive zhvillimi, ta heqin nga hullia e mërive nacionaliste dhe ëndrrave shoviniste e ta kthejnë Serbinë në një komb fytyra e të cilit merr dritën e agimit.
Gjë që ngjan përfundimisht e pamundur, në një komb të dëshpëruar e të ushqyer me magalomani si Serbia.
Një shtet, që do të hyjë në Evropë, por një komb që do të ndjehet sikur po e lusin.
NE
Ngjan se brutaliteti është retorika e vetme e epokës, mënyra e vetme sesi të shprehemi, thotë Aldo Graso.
Ngjarja në Xhenovë, polli një valë brutaliteti (virtual) tek ne. Them virtual, sepse me përjashtim të ca pak “trimave” që dogjën një flamur serb (që na e mbakan në sirtar, për të tilla raste) në Tiranë, ku ndjehen të mbrojtur, pjesa tjetër e dhunës u zhvillua në internet.
Edhe një herë u rishfaqën trimat e Facebookut, ata që fshihen pas emrave të rremë ose së paku pas identitetesh virtualë, dhe na bënë thirrje për nacionalizëm.
Çfarë duhet të mendojmë për ata që krijojnë grupe FB “10mijë shqiptarë për të vrarë serbin që dogji flamurin”, e plot të ngjashme, dhe madje anëtarësohen në to?
Histeria mbërtheu pikësëpari emigrantët (sigurisht, me plot përjashtime) që bënin thirrje për atdhetari dhe bashkim kombi. Vetë ata ia kanë kërcitur jashtë, martohen me të huaj vetëm që të marrin nënshtëtësi tjetër, mbarojnë shkollat e ngelen andej, ndërrojnë me mijëra emrat dhe fenë.
Kush lufton me përbindshat, thotë Niçe tek “Përtej së mirës e të keqes”, duhet të ruhet që të mos shndërrohet, ndërsa bën këtë, dhe ai në një përbindësh. Dhe nëse ti gërmon gjatë brenda një humnere, edhe humnera do të gërmojë në ty.
Nuk mbaj mend të kem parë grupe që të mbështesin Kadarenë të fitojë Nobelin. Dhe, as kemi për të parë. Sepse, në mënyrë paradoksale, ne, “atdhetarët” kundër atij “legenit” që na dogji flamurin, nuk na ngroh as na ftoh Nobeli i Kadaresë. As na intereson fare. Madje, ata që e shajnë më shumë Kadarenë gjenden këtu, në Shqipëri. Mezi presin të ripublikojnë ndonjë koment shpesh joprofesional apo dhe malinj nga media të huaja ku kritikohet ndonjë roman i Kadaresë. Nulitetet artistike nuk lënë gjë pa sharë, publikisht ose nëpër tavolina ndaj gjësë më të mirë që i kemi ofruar botës (ose që bota ka dashur të marrë prej nesh). E kam fjalën për dikë që flet shqip, jo për shpikësin e viagrës, as për Nënën e të varfërve.
Rasti i atij serbit, ishte rasti i ca njerëzve që jetojnë akoma në shpellat e nacionalizmit ballkanas. Ne, vrapuam të tregojmë që po qe për punë shpellash, ne i kemi më të thella.
Është paradoksal nacionalizmi akut që na kap në të tilla raste, që vihemi në sedër të kotë, kur jemi një komb i paaftë për të ndërtuar një vend të denjë për veten që të jetojmë. Them për ne që jemi akoma këtu, jo për ata që janë patriotë nga internet kafetë e Torontos.
NE, BRENDA. JU, JASHTË.
Në të njëjtën kohë që blogjet tona vlonin me urrejtjen kundër serbëve, një lajm shkau nëpër të ashtu si padukshëm, kështu si pa rëndësi, që qeveria ka miratuar importin e plehrave të Europës tek ne.
Njeriu pret që pas këtij lajmi bota shqiptare virtuale të vlojë nga zemërimi. Të ngrihen peticione në Internet, të ngrihen “atdhetarët” jashtë Shqipërisë, e “atdhetarët” këtu brenda të lidhen me zinxhirë te hekurat e Ministrisë së Mjedisit.
Sepse nacionalizmin, ne e kemi si pilulë gjumi që na bën të ndjehemi të lumtur pa shkak, një herë në hënë.
Por problemet e vërteta, nuk janë te një rreckë që digjet. Problemi është që atë rreckë – që e kemi shndërruar vetë në rreckë – ta bëjmë një simbol njerëzish që jetojnë me dinjitet. Për sa kohë ne nuk funksionojmë si komb, ai flamur, nuk ka si funksionon si simbol kombëtar.
Ne na vënë flaken, na hedhin në erë, na vrasin çdo ditë nga pak, por “burrninë” e tregojmë duke djegur flamurin serb. Ne në protestë dalim për hatër sedre tribale e jo për halle konkrete.
Nacionalizmi është si lojë me pistoleta uji që ua japim kalamajve agresivë që të bëjnë qefin e tyre, por pa dëmtuar kënd realisht. Edhe pse psikologjia e sotme duket se nuk i ka qejf pistoletat, as kur janë lodër.
NE DHE ATA
Po ç’kemi ne në të vërtetë kundër serbëve?
Njerëzit tek New Irish, kërcejnë një këngë greke, një kengë të Bregoviç. Në dasmat tona, këngët greke kërcehen më fort se Naploni. Çashku që kopjon “Underground” të Kusturicës, që sipas një mikut tim është film tipik ekspansionist.
A do lobonin shqiptarët për një Nobel për Kadarenë? Jo! Madje, do bënin të kundërtën. Do bënin çmos ta minonin, siç, thuhet dhe e kanë bërë.
Unë vetë, ndërsa shkruaja këtë Tartë, rimora të dëgjoj një grup sllav të viteve ‘80 që e kam shumë për zemër, Crvena Jabuka.
Me aq sa mund të informohet njeriu në këtë vend, marrim vesh që rrugët tona i shtrojnë serbët, që supermarkatat tona i kanë serbët, që ushqimet që hamë vijnë nga Serbia edhe kur janë marka italiane, që energjinë e blejmë nëpërmjet serbëve, që bregdetin po e blejnë serbët, që dhe pallate po ndërtojnë serbët. Që të mos ju kujtoj se kush e furnizonte në luftë Serbinë me karburant.
Dhe nuk është çështja nëse biznesi i mirë çan tregjet. Para një pako makaronash të prodhuara në Nish, preferoj të njëjtën markë të prodhuar në Itali. Dhe sardelet, i preferoj nga një vend që më së paku, ka det!
Nëse Serbia na mban me bukë, dritë dhe rrugë, ç’është ky inat i verbër kundër serbëve për një huligan të papërgjegjshëm?
E vërteta e thatë dhe e trishtë, është që ne s’jemi nacionalistë. Ne, s’e duam këtë vend e as njerëzit tanë. Thjesht kemi nevojë të gjejmë armiq e të shfryjmë dufin e vogëlsisë dhe inferioritetit.
Dhe kur them për armiq, e kam fjalën për armiq virtualë, që t’i luftojmë me inisiativa bajate në FaceBook.
Produktet serbe dallohen nga shifra që kanë në barkodin, ato vizat që janë mbi çdo produkt. Produktet serbe kanë nr. 860 poshtë bar-kodit. Doni të dini sa mallra serbe konsumojmë?? Futuni në supermarkatë.
860
“Na Drini Ćuprija” (“Ura mbi Drin”) është libri që i dha Nobelin Ivo Andrić-it, shkrimtarit sërb të luftës së Dytë Botërore (“serb” e shkruaj me “ë””, se me “ë” e shqiptoj).
E kam lexuar librin në fillim në anglisht, e më pas të përkthyer në shqip. Në shijen time personale, Andrić nuk është aq i mirë sa Kadareja, edhe pse “Ura Mbi Drin” është një eksplorim në territoret ku Kadare është mjeshtër. Tek “Urat...” vë re tentativën për të ngritur tema epike me zor, aty ku epizëm nuk ka dhe aq shumë. Karakteret, më vijnë të zbehtë, ngjarjet më vijnë të plogështa, epizmi mbahet me karaktere episodikë, magjia e asaj gjëje që quhej Perandoria Osmane e që ka formësuar krejt Ballkanin e sotëm që te Kadareja është një botë misterioze plot lëng, te Andriç më vjen e zbehtë, e pa-kapur. Vende-vende, ngjarjet më vijnë të sajuara për të nxjerrë një ide fillestare të shkrimtarit. Ka një pikë që libri, fillon e bëhet dhe i mërzitshëm. Ti, thuajse e di se çfarë do shkruhet në faqet pas. “I urrej shkrimtarët që shkruajnë me teza” thotë diku Kadareja.
Megjithatë, Andrić e ka marrë një Nobel, Kadareja, akoma. Po, se mos na plasi. Ne, e kemi inatin me atë “legenin” që na dogji flamurin.
Futuni në supermarkatë. Dhe boll lozët me pistoleta uji në Facebook.
Monday, October 11, 2010
Nji kangë vjeshtet (les feuilles mortes)
botuar te Shekulli, dt 10/10/10
Vjeshta ka ardhur. Me depresionin e vet, me gjethet, divorcet, lagështirën, përmbytjet dhe pikëpyetjet.
Në Tiranën ku të gjithë vrapojmë, dhe po rendim për në kafene ku do të rrimë me orë, ka kohë që nuk ia vëmë veshin stinëve. Gjithçka na konvertohet në dimër – mbështillu se u bë ftohtë, ose verë - kush nxihet më shumë.
Stinët e ndërmjetme, vjeshta e pranvera, janë ngushtuar aq sa duket sikur janë zhdukur. Ca prej ngrohjes globale, ca prej faktit që ne ka kohë që nuk e shohim qiellin, e ca prej çimentos, xhamave e betonit.
E megjithatë, vjeshta, në Tiranë ka mbërritur.
VJESHTA E NJË QYTETI
Një shoqja ime po më tregonte një ditë sesi, njeriu është më i lumtur, më aktiv e më produktiv në stinën që ka lindur. Çdo njeri, ka një stinë të vetën ku shpërthen. Njerëzit janë dimërorë, vjeshtakë, verorë... Kadareja, përjetësisht dimëror. Edhe “Nëntori i një Kryeqyteti” i shkruar prej tij duket sikur është shkruar në dhjetor. Pirro Çako – vjeshtak, me këngët që duket sikur i kushtohen të tëra një femre të vetme, në të shkuarën, pavarësisht ç’titull kanë. Saimir Kumbaro – veror e me pantallona të shkurtëra, si të gjithë filmat e vet.
Dua të besoj se ajo që ndodh me njerëzit, duhet të ndodhë edhe me qytetet. Edhe qytetet, kanë një stinë të vetën.
Tirana, siç e njoh unë, është një qytet vjeshte.
Ka pasë qenë një kohë kur vjeshta e zinte Tiranën fillimisht nga plepat anës Lanës, pastaj hapej në bulevard dhe në rrugën e Durrësit. Pastaj, me rradhë, rruga Fortuzi, Bulevardi i Maternitetit, shtëpitë private pas Dervish Hatixhesë...
Sot, vjeshta vjen deri në Linzë, e nuk zbret dot.
NGJYRAT
Vjeshta komunikon me ne përmes pemëve. Për fat të keq, ne, ia kemi prerë sa kemi mundur komunikimin. Pemët në Tiranë, janë si të burgosur pleq që nuk arratisen, jo se nuk duan, po se nuk kanë ku shkojnë. Ne kemi ngritur reklama rrotull tyre, i kemi ngjeshur mes pallatesh, i kemi krasitur për të bërë ballkone. Selvia, nuk duket më. Apo është akoma aty? Lakuriqe dhe e mjerë.
Te parku Rinia, ku për ironi vetëm të rinj nuk ka, banorët kryesorë janë romët, njerëzit e vetëm që vishen njësoj në të tëra stinët. Te parku i VETËM brenda qytetit ndalon vetëm një stacion autobusi, që ndalon për të të sjellë në Bllok, jo në park. Sepse, askush s’e çon ndër mend që dikush është nisur për aty, thjesht që të rrijë në park. Hiqju parqeve, bëj atë që bëjnë të gjithë, shtëpi-kafe-punë, punë-kafe-shtëpi.
Pa e kuptuar ne, po na humbin ngjyrat e vjeshtës. Në këtë qytet e vetmja mënyrë për të marrë vesh në ç’stinë jemi është përmes klimatizatorit të makinës. Ti ecën në rrugë, dhe ngjyrat perverse të pallateve sfumojnë çdo gjë. Nuk gjen dot as ku ke parkuar makinën, larg qoftë të dallosh pemët.
Qejfi më i madh në vjeshtë, kur kam qenë fëmijë, ishte kërcitja e gjetheve nën këmbë.
Sot, as ecim në këmbë e as gjethet ekzistojnë më. Pastruesit e rrugës, me fshesat e tyre me degë pemësh, u kanë shpallur luftë.
Në rrugët ku ecet në këmbë, ka vetëm tenda, hundë të shëmtuara lokalesh që dalin deri në buzë rruge, karrike që mbulojnë krejt trotuaret, ndërsa limonët i kemi marrë në mbrojtje si çifutët në kohë të luftës, nëpër ballkonet e apartamenteve. Dikur shihja hurmat, në kopshtet e shtëpive, tani muret shkojnë deri në kat të dytë, dhe hurmat e i kanë prerë për të hapur vend për makinën.
VJESHTA E ATYRE QË S’JANË
Vjeshta, është malli i padukshëm për ata që janë larg. Ata që janë sot 35 vjeç, po të bëjnë bilancin e luftës 20 vjeçare me tranzicionin do kuptojnë që shumica e të njohurve të tyre kanë ikur jashtë. Green-cards, letrat kanadeze, shkollat, martesa në cepat e largët të globit.
Gjithnjë e më tepër, lista ime e numrave të telefonit rritet, por ajo e numrave që do doja ti thërrisja për një kafe në një pasdite me shi shkurtohet. Sepse njerëzit kanë ikur drejt stinëve të tjera, në vende të tjera. Dhe rikthehen në vjeshtën e Tiranës gjithnjë e më rrallë.
“Sa i shkon Stingu Tiranës” më thoshte një piktor para gati 15 vitesh. Dhe ka gati po aq vjet që nuk vjen në Tiranë.
And I miss you, most of all my darling... këndon Nat King Cole... When autumn leaves, start to fall... një këngë të vjetër për vjeshtën me tekst të Zhak Prever. Edhe pse mua më pëlqen më shumë versioni vokal i Eva Cassidy dhe versioni instrumental i Stan Getz.
Vjeshta është pritja jonë e butë që ata të kthehen, ndoshta për Vit të ri, duke e mbushur Tiranën me për pak javë me lëng jete e gëzim.
Tiranës i rrinë mirë thuajse të tëra produktet muzikore britanike. Sepse, dhe Londra është qytet vjeshte.
VJESHTË DIVORCESH
Në vjeshtë, bien gjethet, bien dhe dashuritë. Vjeshta vjen me divorcet e veta. Ka një kohë kur njeriu ka dëshirë të rrijë pak me veten e vet. Dhe kjo, stinë, është vjeshta.
Por ne kemi qëlluar njerëz që kemi shumë frikë të rrimë vetëm. Mbase, kemi frikë nga kumbimi i asaj që kemi brenda. Mbase, se nuk jemi mësuar. Mbase, sepse kemi frikë të jemi të brishtë e të thyeshëm, qoftë edhe pa shkak.
Është vjeshtë në Tiranë, dhe të gjitha këto, lejohen.
Në TV nuk ka thuajse asgjë të re. duhej të ishte stinë e re televizive. Por, është një stinë e re me rroba të vjetra.
Ka një panair libri vjeshtak, ku njeriu ka qejf të shkojë e të nuhasë erën e mijëra librave, ndërsa jashtë bie shi. Edhe pse, ka njerëz që akoma shkojnë e blejnë “Djalli vishet me Prada”.
Duhet gucuar për të kryer një divorc vjeshtak. Me njerëzit, me librat dhe me figurat televizive.
Kush është vetëm në vjeshtë, do të mbetet vetëm gjatë / do të rrijë zgjuar, do të lexojë e shkruajë letra të stërgjata/ e do të bredhë pa shpëtim lart e poshtë / rrugëve nën rreshta pemësh, ndërsa gjethet dridhen përmbi kokë. Shkruan Rainer Maria Rilke për një Ditë Vjeshte.
Por, ne ka kohë që nuk jemi poetikë.
VJESHTË ME ZOR
Vjeshta, na pëlqen sepse është komoditet. Nbase jo se e duam, por se na zgjidh ca halle. Në verë, Tirana është vapë e pluhur. Prandaj, duam vetëm të ikim prej saj. Në dimër, shtëpitë tona mbeten përjetësisht të ftohta, edhe pse furrnellat i kemi ngjitur në tavan, e i quajmë me emrin seksi kondicionerë. Vjeshta, duket si zgjidhja e mesme më e mirë.
As vapë, as djersë. Më mirë ca shi, se ul pluhurin, por jo aq ftohtë sa të ngrijmë.
Këto hallet e vockla, na bëjnë të mos e jetojmë stinën më të bukur të Tiranës. Ju mund të thoni... Pranvera! Po pranvera në Tiranë nuk ekziston. Ne kalojmë nga xhupat, në mëngë të shkurtëra brenda javës.
Vjeshta është stina e Tiranës, duam apo nuk duam ne.
Po kush ka nerva të merret me vjeshtën, kur hataja ndodh vërdallë.
Dhe, pse duhet të rrini ju të lexoni lirikat e Rilkes, apo poetizmin tim për vjeshtën, kur ndodhin thashetheme më interesante në Facebook?
Ndoshta sepse, mungesa e poezisë na ka bërë prej guri.
Ndoshta ajo që na mungon, ajo që thuajse na ka humbur përfundimisht, është që të ndjehemi qoftë dhe për pak, si dikur: njerëz të pafajshëm!
Thjesht njerëz, që kënaqen duke shkelur gjethet e rëna në vjeshtë.
“Lules Majit”, është në fakt një këngë vjeshte.
Ernest Koliqi, është, për mua një shkrimtar vjeshte.
Shkodra, është, një tjetër qytet vjeshte.
Dhe Pirro Çako, në vjeshtë do ti thurë këngë të njëjtës grua, të hershme.
Vjeshta ka ardhur. Me depresionin e vet, me gjethet, divorcet, lagështirën, përmbytjet dhe pikëpyetjet.
Në Tiranën ku të gjithë vrapojmë, dhe po rendim për në kafene ku do të rrimë me orë, ka kohë që nuk ia vëmë veshin stinëve. Gjithçka na konvertohet në dimër – mbështillu se u bë ftohtë, ose verë - kush nxihet më shumë.
Stinët e ndërmjetme, vjeshta e pranvera, janë ngushtuar aq sa duket sikur janë zhdukur. Ca prej ngrohjes globale, ca prej faktit që ne ka kohë që nuk e shohim qiellin, e ca prej çimentos, xhamave e betonit.
E megjithatë, vjeshta, në Tiranë ka mbërritur.
VJESHTA E NJË QYTETI
Një shoqja ime po më tregonte një ditë sesi, njeriu është më i lumtur, më aktiv e më produktiv në stinën që ka lindur. Çdo njeri, ka një stinë të vetën ku shpërthen. Njerëzit janë dimërorë, vjeshtakë, verorë... Kadareja, përjetësisht dimëror. Edhe “Nëntori i një Kryeqyteti” i shkruar prej tij duket sikur është shkruar në dhjetor. Pirro Çako – vjeshtak, me këngët që duket sikur i kushtohen të tëra një femre të vetme, në të shkuarën, pavarësisht ç’titull kanë. Saimir Kumbaro – veror e me pantallona të shkurtëra, si të gjithë filmat e vet.
Dua të besoj se ajo që ndodh me njerëzit, duhet të ndodhë edhe me qytetet. Edhe qytetet, kanë një stinë të vetën.
Tirana, siç e njoh unë, është një qytet vjeshte.
Ka pasë qenë një kohë kur vjeshta e zinte Tiranën fillimisht nga plepat anës Lanës, pastaj hapej në bulevard dhe në rrugën e Durrësit. Pastaj, me rradhë, rruga Fortuzi, Bulevardi i Maternitetit, shtëpitë private pas Dervish Hatixhesë...
Sot, vjeshta vjen deri në Linzë, e nuk zbret dot.
NGJYRAT
Vjeshta komunikon me ne përmes pemëve. Për fat të keq, ne, ia kemi prerë sa kemi mundur komunikimin. Pemët në Tiranë, janë si të burgosur pleq që nuk arratisen, jo se nuk duan, po se nuk kanë ku shkojnë. Ne kemi ngritur reklama rrotull tyre, i kemi ngjeshur mes pallatesh, i kemi krasitur për të bërë ballkone. Selvia, nuk duket më. Apo është akoma aty? Lakuriqe dhe e mjerë.
Te parku Rinia, ku për ironi vetëm të rinj nuk ka, banorët kryesorë janë romët, njerëzit e vetëm që vishen njësoj në të tëra stinët. Te parku i VETËM brenda qytetit ndalon vetëm një stacion autobusi, që ndalon për të të sjellë në Bllok, jo në park. Sepse, askush s’e çon ndër mend që dikush është nisur për aty, thjesht që të rrijë në park. Hiqju parqeve, bëj atë që bëjnë të gjithë, shtëpi-kafe-punë, punë-kafe-shtëpi.
Pa e kuptuar ne, po na humbin ngjyrat e vjeshtës. Në këtë qytet e vetmja mënyrë për të marrë vesh në ç’stinë jemi është përmes klimatizatorit të makinës. Ti ecën në rrugë, dhe ngjyrat perverse të pallateve sfumojnë çdo gjë. Nuk gjen dot as ku ke parkuar makinën, larg qoftë të dallosh pemët.
Qejfi më i madh në vjeshtë, kur kam qenë fëmijë, ishte kërcitja e gjetheve nën këmbë.
Sot, as ecim në këmbë e as gjethet ekzistojnë më. Pastruesit e rrugës, me fshesat e tyre me degë pemësh, u kanë shpallur luftë.
Në rrugët ku ecet në këmbë, ka vetëm tenda, hundë të shëmtuara lokalesh që dalin deri në buzë rruge, karrike që mbulojnë krejt trotuaret, ndërsa limonët i kemi marrë në mbrojtje si çifutët në kohë të luftës, nëpër ballkonet e apartamenteve. Dikur shihja hurmat, në kopshtet e shtëpive, tani muret shkojnë deri në kat të dytë, dhe hurmat e i kanë prerë për të hapur vend për makinën.
VJESHTA E ATYRE QË S’JANË
Vjeshta, është malli i padukshëm për ata që janë larg. Ata që janë sot 35 vjeç, po të bëjnë bilancin e luftës 20 vjeçare me tranzicionin do kuptojnë që shumica e të njohurve të tyre kanë ikur jashtë. Green-cards, letrat kanadeze, shkollat, martesa në cepat e largët të globit.
Gjithnjë e më tepër, lista ime e numrave të telefonit rritet, por ajo e numrave që do doja ti thërrisja për një kafe në një pasdite me shi shkurtohet. Sepse njerëzit kanë ikur drejt stinëve të tjera, në vende të tjera. Dhe rikthehen në vjeshtën e Tiranës gjithnjë e më rrallë.
“Sa i shkon Stingu Tiranës” më thoshte një piktor para gati 15 vitesh. Dhe ka gati po aq vjet që nuk vjen në Tiranë.
And I miss you, most of all my darling... këndon Nat King Cole... When autumn leaves, start to fall... një këngë të vjetër për vjeshtën me tekst të Zhak Prever. Edhe pse mua më pëlqen më shumë versioni vokal i Eva Cassidy dhe versioni instrumental i Stan Getz.
Vjeshta është pritja jonë e butë që ata të kthehen, ndoshta për Vit të ri, duke e mbushur Tiranën me për pak javë me lëng jete e gëzim.
Tiranës i rrinë mirë thuajse të tëra produktet muzikore britanike. Sepse, dhe Londra është qytet vjeshte.
VJESHTË DIVORCESH
Në vjeshtë, bien gjethet, bien dhe dashuritë. Vjeshta vjen me divorcet e veta. Ka një kohë kur njeriu ka dëshirë të rrijë pak me veten e vet. Dhe kjo, stinë, është vjeshta.
Por ne kemi qëlluar njerëz që kemi shumë frikë të rrimë vetëm. Mbase, kemi frikë nga kumbimi i asaj që kemi brenda. Mbase, se nuk jemi mësuar. Mbase, sepse kemi frikë të jemi të brishtë e të thyeshëm, qoftë edhe pa shkak.
Është vjeshtë në Tiranë, dhe të gjitha këto, lejohen.
Në TV nuk ka thuajse asgjë të re. duhej të ishte stinë e re televizive. Por, është një stinë e re me rroba të vjetra.
Ka një panair libri vjeshtak, ku njeriu ka qejf të shkojë e të nuhasë erën e mijëra librave, ndërsa jashtë bie shi. Edhe pse, ka njerëz që akoma shkojnë e blejnë “Djalli vishet me Prada”.
Duhet gucuar për të kryer një divorc vjeshtak. Me njerëzit, me librat dhe me figurat televizive.
Kush është vetëm në vjeshtë, do të mbetet vetëm gjatë / do të rrijë zgjuar, do të lexojë e shkruajë letra të stërgjata/ e do të bredhë pa shpëtim lart e poshtë / rrugëve nën rreshta pemësh, ndërsa gjethet dridhen përmbi kokë. Shkruan Rainer Maria Rilke për një Ditë Vjeshte.
Por, ne ka kohë që nuk jemi poetikë.
VJESHTË ME ZOR
Vjeshta, na pëlqen sepse është komoditet. Nbase jo se e duam, por se na zgjidh ca halle. Në verë, Tirana është vapë e pluhur. Prandaj, duam vetëm të ikim prej saj. Në dimër, shtëpitë tona mbeten përjetësisht të ftohta, edhe pse furrnellat i kemi ngjitur në tavan, e i quajmë me emrin seksi kondicionerë. Vjeshta, duket si zgjidhja e mesme më e mirë.
As vapë, as djersë. Më mirë ca shi, se ul pluhurin, por jo aq ftohtë sa të ngrijmë.
Këto hallet e vockla, na bëjnë të mos e jetojmë stinën më të bukur të Tiranës. Ju mund të thoni... Pranvera! Po pranvera në Tiranë nuk ekziston. Ne kalojmë nga xhupat, në mëngë të shkurtëra brenda javës.
Vjeshta është stina e Tiranës, duam apo nuk duam ne.
Po kush ka nerva të merret me vjeshtën, kur hataja ndodh vërdallë.
Dhe, pse duhet të rrini ju të lexoni lirikat e Rilkes, apo poetizmin tim për vjeshtën, kur ndodhin thashetheme më interesante në Facebook?
Ndoshta sepse, mungesa e poezisë na ka bërë prej guri.
Ndoshta ajo që na mungon, ajo që thuajse na ka humbur përfundimisht, është që të ndjehemi qoftë dhe për pak, si dikur: njerëz të pafajshëm!
Thjesht njerëz, që kënaqen duke shkelur gjethet e rëna në vjeshtë.
“Lules Majit”, është në fakt një këngë vjeshte.
Ernest Koliqi, është, për mua një shkrimtar vjeshte.
Shkodra, është, një tjetër qytet vjeshte.
Dhe Pirro Çako, në vjeshtë do ti thurë këngë të njëjtës grua, të hershme.
Sunday, October 3, 2010
Master of Puppets
MASTER OF PUPPETS
Botuar te Shekulli, E Diel, dt 3 tetor 2010
E dini çfarë mund të bëni nëse jeni të mërzitur? Një master! Është gjëja më në modë, jo dhe aq e lirë, por ama të bën të të duket vetja shumë aktiv e i zoti. Të gjithë po bëjnë master. Ti pyet dikë, “ç’kemi”? Përgjigja standard: “ja, po bëj një master.” Si me thënë, “ja dola për Pazar”. Mënyra e re, trendy, për të vrarë kohën.
Ka njerëz që mërziten në kafe dhe meqë nuk martohen dot, i fusin ndonjë master. Ka të tjerë që u teprojnë paratë pasi blejnë makinë. Si ti harxhojnë? Për kostum? Nuk dalin. Atëherë, master! Nuk do habitesha nëse një ditë, edhe shitësi i bukës do më thotë që po bën një master. Fjala “master” ka filluar të luajë rolin e kokainës. Është bërë droga që na ndryshon perceptimin mbi realitetin. E kam fjalën për realitetin e trishtë arsimor/profesional. Por, si të gjitha drogat, vetëm ai që e merr kujton se realiteti ka ndryshuar. Dhe, vetëm për pak orë.
MASTERI SI MODË
Kjo moda e masterit, më kujton pandemitë sociale që kemi kaluar, modën e “kurseve të gjuhëve të huaja” në 91shin apo modën e patentës në 95-n.
Në fakt, e thënë trashë, masteri nuk është gjë tjetër pos asaj që dikur quhej thjesht “studime pasuniversitare”. Por, tani na ngjan shumë më tepër. Është trendi i ri.
Paradoksi qendron se, mënyra sesi sistemi po e promovon, lehtëson dhe stimulon marrjen e masterave nga kushdo, është thjesht masovizëm komunist. Enveri arriti të na fusë me zor deri në klasë të 8-të. Anipse këta 20 vjetët e fundit treguan që ai sistem arsimor nuk na bëri dot njerëz.
MASTERI SI ËNDËRR QË DUHET TË NDALOHET
Në një sistem shkallësh, po nuk ishe i zoti të ngjitesh deri në kat të dytë, nuk mund të ngjitesh në të 15-in. Kjo do duhej të funksiononte edhe këtu. Master s’mund të bëjë kushdo. Një student që mbaron shkollën me 5-a apo dhe me 7-a, NUK MUND të bëjë master. Ai duhet të ndalojë aty ku e lë muskuli i trurit.
Një student që ka studiuar 4 vjet veterinari, nuk mund të marrë master për “administrim biznesi”. Mund të bëjë një shkollë të re, por nuk mund të kompensojë përmes ca provimesh të dyshimta part-time, atë që të tjerëve u duhen 5 vjet shkollë ta mësojnë.
Masteri do duhej të ishte thellim në një fushë të caktuar lidhur me atë që ke studiuar 5 vjet në universitet. Përndryshe, masteri në Biznes duhet tu lejohet dhe atyre që mbarojnë gjimnazin. Fundja, kanë të njëjtin formim matematikor me ata që mbarojnë juridikun!!
MASTERI SI KOSTO
Kostoja e një masteri në UT (Universiteti Shtetëror i Tiranës) është më e lartë se ajo në një universitet shtetëror në Berlin. Sa për cilësinë, s’besoj se ka nevojë për komente krahasuese.
Ajo që vërej unë, është që po ngrihet një sistem piramidal i shkollimit universitar. Universiteti është bërë si Pazar dhe nuk ështe çudi që së shpejti të presim dhe oferta: paguaj një e merr dy mastera. Gjithçka është e mundur për sa kohë ka kush paguan dhe ka kush shpenzon kohë... për të mbajtur me pare dhe me punë ata 10 pedagogë që sillen në çdo katedër dhe japin nga 10 orë mësim në ditë.
ZANAFILLA E KRIMIT: FSHIKËZA E KRIMBIT
Gjithçka fillon aty – në Universitetet tona. Meqë masteri nënkupton një shkallë më lart në arsimim, duhet që edhe të ketë pedagogë që janë një shkallë më lart, ose së paku një shkallë tjetër.
Ç’do mësojë më shumë një student në masterat tanë që behen me përkthime të varfra të dy copë librave të huaj? Ç’do i mësojnë më shumë studentit, ata të njëjtët 10 pedagogë?
Sikur gjithë vëmendjen dhe kohën qe Ministria e Arsimit i kushton stimulimit të masterave ta përdorte për të ndrequr gjendjen e mjerë të fakulteteve në mësimdhënie, do kishim cilësi më të lartë universitare, më pak studentë alla “Partizani i Panjohur”, dhe kuadri pedagogjik do të mbushej me pedagogë që dinë ca më shumë se nxënësit e tyre.
Sikur... Por, ne jemi tek Uni-pazari, prandaj le të shesim e të blejmë ç’të mundemi.
Kush do një master me 20% ulje?
Nga ana tjetër, universitetet janë mbushur me studentë që nuk dinë të shkruajnë mirë as shqipen! Në 3-5 vite jetë universitare nuk lexojnë thuajse asnjë libër, vetëm kapituj të shkëputur, aq sa u pyet zysha në mësim. Po, po. Në universitetet tona ka zysha që të ngrenë të thuash paragrafin e parë të kapitullit pëmendësh. Universitetet tona nuk ndërtojnë profesionistë, ato fabrikojnë vemje arsimore. Atëherë pse të mos ëndërrojnë për master?
MASTERI SI STATUS
“Masterllëku” ka krijuar një status sa absurd, aq edhe problematik. Më mirë të kesh 2 mastera sesa 2 shkolla. Kjo përmbush edhe dëshirën e çdo studenti shqiptar që të marrë diploma pa pritur shumë gjatë e pa prekur libër me dorë. Mjafton të lexojë një pasdite para provimit.
Por, sado i paaftë të jetë studenti, sa më i shkëputur nga librat të jetë njeriu, ai ndjen që një master duhet me patjetër. Shoqëria të ve nën presion. Me master, është dhe moda!
Vërtet kam nja 10 vjet pa prekur libra me dorë, po ç’kam unë që mos bëj një master? Filanka bëri master. Ku e bëri? Po ja aty te Qendra e re Tregëtare... Eh, unë s’di ç’të bëj, të bëj një master, apo të shkoj dy javë pushime në Haruba!? Bëj master, se është më kollaj!
MASTERI SI VJEDHJE
Një master në universitetet e Tiranës, është një vjedhje. Më saktë, disa vjedhje. Të vjedhin kohë, të vjedhin para, të vjedhin ëndrrën, pa të dhënë asgjë më shumë se ç’kishe.
Shteti mbledh miliona lekë nga fashionistët e masterit, ndërsa administrata apo zyrat menaxhuese privohen nga njerëz që, po të investonin kohën dhe paratë e tyre në një projekt studimi pasuniversitar më të kuruar e të programuar siç duhet, do ishin më të aftë për punët ku janë.
Fatkeqësia është që kur secili të ketë nga një master, kur edhe në autobus fatorinot të të qëllojnë me diplomë masteri nga pas, çfarë do të ndodhë? Do të ndodhë që, ata të aftit, të përkushtuarit, ata që duan e kanë kapacitet vërtet të studiojnë, do duhet të bëjnë diçka tjetër për tu dalluar nga kombi i 3 milion masteraxhinjve. Do u duhet të rishpenzojnë para e kohë, për të fituar kualifikime ekstra, diploma të tjera, për të bërë diferencën. Mjafton të mos quhen “master”.
MASTERI SI KRIM SOCIAL
Politika me masterat është bërë si një rrotë fati që të krijon idenë se kushdo ka të drejtën e një xhiroje. Dhe që në çdo xhiro të rrotës së fatit, paradokset rikarikohen nga vetë sistemi.
Ka njerëz që pasi kanë bërë 8 vjet gjuhë të huaja futen për master në Ekonomi! Administrim biznesi. Ku të më dojë qejfi. Kur shteti m’i jep mundësitë...
Në Gjermani, nuk të lenë të vazhdosh çfarë të duash. Dikush mund të ketë ëndrra për të kryer një master për “fizikë kuantike” por nëqoftëse ke mbaruar për punë sociale, ky, për të është sport i ndaluar.
Ndërmjet një masteri të marrë në universitetin “ZH” në Tiranë duke “studiuar” në kafene, dhe të atij në Angli, Francë a Suedi që dikush e ka marrë me djersë e stres në biblioteka, nuk bëhet fare dallim. Master është mo’...
Shteti i konsideron si qepët. Ke master? 100m lek rrogë më tepër!
Krimi arsimor që deri më sot ka prodhuar studentë që mësojnë vetëm gjatë sezonit dhe vetëm 4 pasdite në sezon, amplifikohet më tej. Për të bërë master mjafton të japësh ca provime për të cilat mjafton të hapësh librin një pasdite, dhe aq. Ikën provimet. Rroftë Masteri! Në Francë duhet të mbrosh temë me 130 faqe. Po s’e bëre, s’e merr masterin. Këtu e merr me ca provime që janë më pak të zorshme se të dalësh shopping për këpucë. Madje, këpucë pas këmbës e shijes, në Tiranë ndodh që edhe nuk gjen. Provimet, s’ka shans!
OBBEY YOUR MASTER
Ky është një shtet i masterave. Shteti, Lazaratin e ndalon të shesë produktin e vet bio, ndërsa universitetet i lejon, madje i stimulon, që të shesin produktin e tyre OMGJ.
Por, njerëzit e shkolluar kësisoj, nuk do bëjnë gjë tjetër veçse do përpiqen të kompensojnë mangësitë e tyre profesionale duke luftuar me të tëra format ata që janë më të aftë. Do të përpiqen të mbrojnë vendet e tyre të punës, si ndaj atyre që kanë të njëjtin formim me ta, mos më të mirë, po janë një master mangët, or sidomos kundër atyre që vijnë me mastera e studime serioze nga jashtë.
Edukimi me “gjasme” ka bërë që në shoqërinë tonë ka kohë që të aftit mbeten pa punë. 5-anjosët dhe analfabetët çajnë me miqtë e tyre, me egon e tyre aprofesionale, me pseudo-masterat e tyre.
Por, sado sistemi të punojë për ta, vemjet e vockla arsimore (jo dhe aq për faj të tyre por më shumë për faj të sistemit) nuk do arrijnë kurrë të bëhen flutura. Veçse, do thajnë tokën dhe për të tjerët.
Ne ka kohë që nuk jemi më vendi i shqiponjave. Por, s’kemi shans të jemi as i fluturave.
Botuar te Shekulli, E Diel, dt 3 tetor 2010
E dini çfarë mund të bëni nëse jeni të mërzitur? Një master! Është gjëja më në modë, jo dhe aq e lirë, por ama të bën të të duket vetja shumë aktiv e i zoti. Të gjithë po bëjnë master. Ti pyet dikë, “ç’kemi”? Përgjigja standard: “ja, po bëj një master.” Si me thënë, “ja dola për Pazar”. Mënyra e re, trendy, për të vrarë kohën.
Ka njerëz që mërziten në kafe dhe meqë nuk martohen dot, i fusin ndonjë master. Ka të tjerë që u teprojnë paratë pasi blejnë makinë. Si ti harxhojnë? Për kostum? Nuk dalin. Atëherë, master! Nuk do habitesha nëse një ditë, edhe shitësi i bukës do më thotë që po bën një master. Fjala “master” ka filluar të luajë rolin e kokainës. Është bërë droga që na ndryshon perceptimin mbi realitetin. E kam fjalën për realitetin e trishtë arsimor/profesional. Por, si të gjitha drogat, vetëm ai që e merr kujton se realiteti ka ndryshuar. Dhe, vetëm për pak orë.
MASTERI SI MODË
Kjo moda e masterit, më kujton pandemitë sociale që kemi kaluar, modën e “kurseve të gjuhëve të huaja” në 91shin apo modën e patentës në 95-n.
Në fakt, e thënë trashë, masteri nuk është gjë tjetër pos asaj që dikur quhej thjesht “studime pasuniversitare”. Por, tani na ngjan shumë më tepër. Është trendi i ri.
Paradoksi qendron se, mënyra sesi sistemi po e promovon, lehtëson dhe stimulon marrjen e masterave nga kushdo, është thjesht masovizëm komunist. Enveri arriti të na fusë me zor deri në klasë të 8-të. Anipse këta 20 vjetët e fundit treguan që ai sistem arsimor nuk na bëri dot njerëz.
MASTERI SI ËNDËRR QË DUHET TË NDALOHET
Në një sistem shkallësh, po nuk ishe i zoti të ngjitesh deri në kat të dytë, nuk mund të ngjitesh në të 15-in. Kjo do duhej të funksiononte edhe këtu. Master s’mund të bëjë kushdo. Një student që mbaron shkollën me 5-a apo dhe me 7-a, NUK MUND të bëjë master. Ai duhet të ndalojë aty ku e lë muskuli i trurit.
Një student që ka studiuar 4 vjet veterinari, nuk mund të marrë master për “administrim biznesi”. Mund të bëjë një shkollë të re, por nuk mund të kompensojë përmes ca provimesh të dyshimta part-time, atë që të tjerëve u duhen 5 vjet shkollë ta mësojnë.
Masteri do duhej të ishte thellim në një fushë të caktuar lidhur me atë që ke studiuar 5 vjet në universitet. Përndryshe, masteri në Biznes duhet tu lejohet dhe atyre që mbarojnë gjimnazin. Fundja, kanë të njëjtin formim matematikor me ata që mbarojnë juridikun!!
MASTERI SI KOSTO
Kostoja e një masteri në UT (Universiteti Shtetëror i Tiranës) është më e lartë se ajo në një universitet shtetëror në Berlin. Sa për cilësinë, s’besoj se ka nevojë për komente krahasuese.
Ajo që vërej unë, është që po ngrihet një sistem piramidal i shkollimit universitar. Universiteti është bërë si Pazar dhe nuk ështe çudi që së shpejti të presim dhe oferta: paguaj një e merr dy mastera. Gjithçka është e mundur për sa kohë ka kush paguan dhe ka kush shpenzon kohë... për të mbajtur me pare dhe me punë ata 10 pedagogë që sillen në çdo katedër dhe japin nga 10 orë mësim në ditë.
ZANAFILLA E KRIMIT: FSHIKËZA E KRIMBIT
Gjithçka fillon aty – në Universitetet tona. Meqë masteri nënkupton një shkallë më lart në arsimim, duhet që edhe të ketë pedagogë që janë një shkallë më lart, ose së paku një shkallë tjetër.
Ç’do mësojë më shumë një student në masterat tanë që behen me përkthime të varfra të dy copë librave të huaj? Ç’do i mësojnë më shumë studentit, ata të njëjtët 10 pedagogë?
Sikur gjithë vëmendjen dhe kohën qe Ministria e Arsimit i kushton stimulimit të masterave ta përdorte për të ndrequr gjendjen e mjerë të fakulteteve në mësimdhënie, do kishim cilësi më të lartë universitare, më pak studentë alla “Partizani i Panjohur”, dhe kuadri pedagogjik do të mbushej me pedagogë që dinë ca më shumë se nxënësit e tyre.
Sikur... Por, ne jemi tek Uni-pazari, prandaj le të shesim e të blejmë ç’të mundemi.
Kush do një master me 20% ulje?
Nga ana tjetër, universitetet janë mbushur me studentë që nuk dinë të shkruajnë mirë as shqipen! Në 3-5 vite jetë universitare nuk lexojnë thuajse asnjë libër, vetëm kapituj të shkëputur, aq sa u pyet zysha në mësim. Po, po. Në universitetet tona ka zysha që të ngrenë të thuash paragrafin e parë të kapitullit pëmendësh. Universitetet tona nuk ndërtojnë profesionistë, ato fabrikojnë vemje arsimore. Atëherë pse të mos ëndërrojnë për master?
MASTERI SI STATUS
“Masterllëku” ka krijuar një status sa absurd, aq edhe problematik. Më mirë të kesh 2 mastera sesa 2 shkolla. Kjo përmbush edhe dëshirën e çdo studenti shqiptar që të marrë diploma pa pritur shumë gjatë e pa prekur libër me dorë. Mjafton të lexojë një pasdite para provimit.
Por, sado i paaftë të jetë studenti, sa më i shkëputur nga librat të jetë njeriu, ai ndjen që një master duhet me patjetër. Shoqëria të ve nën presion. Me master, është dhe moda!
Vërtet kam nja 10 vjet pa prekur libra me dorë, po ç’kam unë që mos bëj një master? Filanka bëri master. Ku e bëri? Po ja aty te Qendra e re Tregëtare... Eh, unë s’di ç’të bëj, të bëj një master, apo të shkoj dy javë pushime në Haruba!? Bëj master, se është më kollaj!
MASTERI SI VJEDHJE
Një master në universitetet e Tiranës, është një vjedhje. Më saktë, disa vjedhje. Të vjedhin kohë, të vjedhin para, të vjedhin ëndrrën, pa të dhënë asgjë më shumë se ç’kishe.
Shteti mbledh miliona lekë nga fashionistët e masterit, ndërsa administrata apo zyrat menaxhuese privohen nga njerëz që, po të investonin kohën dhe paratë e tyre në një projekt studimi pasuniversitar më të kuruar e të programuar siç duhet, do ishin më të aftë për punët ku janë.
Fatkeqësia është që kur secili të ketë nga një master, kur edhe në autobus fatorinot të të qëllojnë me diplomë masteri nga pas, çfarë do të ndodhë? Do të ndodhë që, ata të aftit, të përkushtuarit, ata që duan e kanë kapacitet vërtet të studiojnë, do duhet të bëjnë diçka tjetër për tu dalluar nga kombi i 3 milion masteraxhinjve. Do u duhet të rishpenzojnë para e kohë, për të fituar kualifikime ekstra, diploma të tjera, për të bërë diferencën. Mjafton të mos quhen “master”.
MASTERI SI KRIM SOCIAL
Politika me masterat është bërë si një rrotë fati që të krijon idenë se kushdo ka të drejtën e një xhiroje. Dhe që në çdo xhiro të rrotës së fatit, paradokset rikarikohen nga vetë sistemi.
Ka njerëz që pasi kanë bërë 8 vjet gjuhë të huaja futen për master në Ekonomi! Administrim biznesi. Ku të më dojë qejfi. Kur shteti m’i jep mundësitë...
Në Gjermani, nuk të lenë të vazhdosh çfarë të duash. Dikush mund të ketë ëndrra për të kryer një master për “fizikë kuantike” por nëqoftëse ke mbaruar për punë sociale, ky, për të është sport i ndaluar.
Ndërmjet një masteri të marrë në universitetin “ZH” në Tiranë duke “studiuar” në kafene, dhe të atij në Angli, Francë a Suedi që dikush e ka marrë me djersë e stres në biblioteka, nuk bëhet fare dallim. Master është mo’...
Shteti i konsideron si qepët. Ke master? 100m lek rrogë më tepër!
Krimi arsimor që deri më sot ka prodhuar studentë që mësojnë vetëm gjatë sezonit dhe vetëm 4 pasdite në sezon, amplifikohet më tej. Për të bërë master mjafton të japësh ca provime për të cilat mjafton të hapësh librin një pasdite, dhe aq. Ikën provimet. Rroftë Masteri! Në Francë duhet të mbrosh temë me 130 faqe. Po s’e bëre, s’e merr masterin. Këtu e merr me ca provime që janë më pak të zorshme se të dalësh shopping për këpucë. Madje, këpucë pas këmbës e shijes, në Tiranë ndodh që edhe nuk gjen. Provimet, s’ka shans!
OBBEY YOUR MASTER
Ky është një shtet i masterave. Shteti, Lazaratin e ndalon të shesë produktin e vet bio, ndërsa universitetet i lejon, madje i stimulon, që të shesin produktin e tyre OMGJ.
Por, njerëzit e shkolluar kësisoj, nuk do bëjnë gjë tjetër veçse do përpiqen të kompensojnë mangësitë e tyre profesionale duke luftuar me të tëra format ata që janë më të aftë. Do të përpiqen të mbrojnë vendet e tyre të punës, si ndaj atyre që kanë të njëjtin formim me ta, mos më të mirë, po janë një master mangët, or sidomos kundër atyre që vijnë me mastera e studime serioze nga jashtë.
Edukimi me “gjasme” ka bërë që në shoqërinë tonë ka kohë që të aftit mbeten pa punë. 5-anjosët dhe analfabetët çajnë me miqtë e tyre, me egon e tyre aprofesionale, me pseudo-masterat e tyre.
Por, sado sistemi të punojë për ta, vemjet e vockla arsimore (jo dhe aq për faj të tyre por më shumë për faj të sistemit) nuk do arrijnë kurrë të bëhen flutura. Veçse, do thajnë tokën dhe për të tjerët.
Ne ka kohë që nuk jemi më vendi i shqiponjave. Por, s’kemi shans të jemi as i fluturave.
Subscribe to:
Posts (Atom)