NËNTËDHJETËESHTATA

BOTUAR TE SHEKULLI, E DIELË, 22 MAJ 2011

NËNTËDHJETËESHTATA

Kombet pa kujtesë, janë kombe të vdekura, ka thënë Euripidi.
Duke parë ç’po ndodh më çimentohet bindja që ne jemi një komb-foshnje, një komb me memorje të shkurtër politike e shoqërore. Një trup adult që nuk mban mend ç’ka bërë kur ka qenë fëmijë, edhe pse, ajo që ka bërë do të jetë karakteri i tij përjetë.

Në 20 vjet rrethana demokratike, ne bëjmë të njëjtat zgjedhje, biem përherë në të njëjtat kurthe, mashtrohemi me të njëjtat premtime dhe bëjmë luftë me të njëjtat fantazma.

Të qenit një komb pa memorje nuk është deklaratë patetike, më shumë sesa një konstatim që secili prej jush mund ta verifikojë personalisht duke blerë e lexuar 2 libra të botuar motin e fundit, “Viti ‘97” i Mero Bazes (Toena, 2010) dhe “Nëntëdhjetëeshtata” i Fatos Lubonjës (Marin Barleti, 2010).

PËRSHESHI ME KOS

Të dy librat janë komplementarë sepse sjellin 2 pamje, 2 gjysma të të njëjtës mollë të kalbur, meqënëse të dy autorët në atë kohë kanë qenë të pozicionuar përkundruall njëri-tjetrit, Lubonja pranë Forumit për Demokraci dhe Baze pranë Presidentit Berisha.
Ky fakti i jep vërtetësi kujtesës që përftojnë të dy librat, sepse përjashton mundësinë që e vërteta të manipulohet nga njëri krah ose të jetë e pabalancuar nga këndvështrimi i kundërt.

Gjëja e parë që të bie në sy tek të dy librat, janë emrat e përveçëm, protagonistë të asaj kohe.
Që nga Kastriot Islami, Neritan Ceka, Ritvan Bode e deri tek Paulin Stërkaj janë aty, aktorë në dramën e madhe.
Vetëm se disa prej aktorëve kanë ndërruar vendet. Disa që rriheshin dje, janë në podium sot dhe e kundërta. Disa të tjerë janë akoma në të njëjtat poste, çka na bind se formula “ç’ke me të, ai përshesh me kos po ha” është e vetmja formulë për të mbijetuar në politikën shqiptare.

Pra, të njëjtët protagonistë, të njëjtat ambicie, të njëjtat terma, e njëjta luftë.
Përreth tyre, masa e madhe e njerëzve, përherë e irrituar, përherë duke kontestuar, duke u ndjerë e vjedhur, e duke urryer tjetrin.

Nëse doni të merrni një vendim se a duhe të jeni pjesë e luftës, duhet të lexoni dy libra dhe të freskoni memorjen.

Ajo që do të kuptoni, është se në fund të çdo lufte, të njëjtët njerëz do të bëjnë rokadë në pushtet, dhe me kalimin e kohës, dikush do ketë një flashback e do kujtohet, “Po ky, ç’do këtu?”. Atëherë, do dëgjoni shprehjen “po ç’keni me atë, ai përshesh me kos po ha!”
Përshesh me kos, por në sahanë ari. Ari, dhe firmato, madje.

LOJËRAT ME MEMORJEN

Manipulimet e pushtetit me memorjen e popullit, janë të shumta dhe kur them pushteti, nuk e kam fjalën vetëm për njerëzit që mbajnë poste shtetërore. E kam fjalën për këdo që falë lidhjeve, parave dhe postit ka mundësi të shtjerë në dorë një medium.
Një medium ka shumë rëndësi. Ne jemi populli-fëmijë që rri i hutuar para televizorit.

Në fillim është rraketakja. Ajo gjëja që i tundet në sy foshnjes, që të harrojë që po qante. Në thelb, rraketakja është një material plastik me ngjyra të ndezura e me një gogël brenda që blihet në Pazar për 200 lekë. Memorja e publikut topitet me dhjetëra raketake idiote, vezulluese e me zhurmë, me batuta parlamentare, me gjokse të bëra e thashetheme pa vlerë, me ligje-shashka e me akuza homoseksualësh.

Mjeti tjetër për të shkulur memorjen është bombardimi me artileri të rëndë informative.
Në një vend ku brenda një jave dëgjojmë llahtarira që në Perëndim nuk i dëgjojnë për një shekull, që nga videot korruptive e deri tek sms erotike, që nga shpërthimet e fabrikave e deri tek vdekjet aksidentale për gjueti, veshi politik topitet, mendja nuk reagon më, dhe mbetemi si fëmijët e Kronikës Në Gur që gëzohen kur plasin bombat, e diskutojnë cila shpërtheu më afër.

Për të na hequr memorjen, na heqin ku me stil e ku pa stil pikat e referimit me të shkuarën, qofshin këto objekte apo njerëz.
Ndërrojnë monumentet, emrat e rrugëve, prishin çdo gjë të vjetër, privatizojnë kujtimet, blejnë çdo gazetar, ndosin çdo figurë që ka mbetur ende në këmbë si pikë referimi. Analisti që ti i ke besuar deri dje, sot është i përlyer.
Cili është njeriu që ju i zini besë në TV? E keni vënë re që ju jeni i vetmi që e pëlqeni?

Një gazetar afrikan shkruante diku që një komb pa memorje është një komb pa të vërtetë; për rrjedhojë, një komb pa racionalitet; e shi për këtë, një komb pa ndriçim.

Heqja e memorjes, ka të bëjë me ndriçimin.

20 vjet rrethana demokratike, dhe ne jemi ende një popull që ecën në errësirë duke u kapur për muri, ndërsa dëgjojmë vetëm zëra analistësh, si zëra sirenash.

INCEPTION

Sigurisht, për të na manipuluar memorjen duhet dhe ndihma jonë.
Ne kemi frikë të përballemi me të kaluarën. Ne kemi frikë nga përballja me ’97-n. Jemi si ata burrat a gratë, që preferojnë më mirë të mos e dinë që bashkëshorti i tradhëton ngaqë kanë frikë nga përballja me të vërtetën. “Më tradhëto, bëj ça të duash, mjafton që unë të mos e di!”

Tek filmi “Inception” i Christopher Nolan, ekziston një ekip i specializuar që penetron mendjen tënde, që futet në ëndrrat e tua dhe manipulon kujtimet e tua, e më keq akoma, idetë tua.
Sesa mund të realizohet kjo, varet nga rezistenca e vetë njeriut. Sepse, çdo lloj manipulimi mund t’i rezistohet.

Rezistenca që unë dua tju propozoj është që të lexoni 2 libra. Dy libra mbi 97-n.

Përpara se të merrni vendimin të përfshiheni emocionalisht e fizikisht më tej në gjithçka që po ndodh duhet pak ndriçim nga ajo që kemi kaluar.

URBANIZMI I DYTË

Tek “Nëntëdhjetëeshtata” e Lubonjës mund të ndjesh qartazi që asgjë nuk ka ndryshuar nga 1997-a në 2011-ën.

Një personazh bërtet në miting, “Hajdutët janë atje, të ndershmit janë këtu”. Termi “grusht shteti” është përdorur dhe atëherë, thuajse në të njëjtin kontekst. Në mes të dramës kombëtare, fanatikët që ulërasin “Rroftë...”.
Në trazirat e 97’s, autoritetin e morën të fortët, ata që jepnin garanci se përballeshin me situatën.
Ambasadorët, bëjnë po atë që bëjnë sot. Vijnë për të përfaqësuar e mbrojtur interesat e vendit të tyre, por kuptojnë që këtu konsiderohen si të deleguar të perëndisë, e fillojnë të veprojnë si të tillë.

Lubonja endet në kufijtë e tezës “Shqipëria e meriton Berishën” (fq 189). Kjo është e vërtetë, po aq sa, siç thotë ai, Berisha është përfaqësues i njeriut mbizotërues në shoqërinë shqiptare: “njeriut të mbajtur në izolim e padituri, tek i cili mpleksej, në formën më primitive, kulti i të fortit me nënshtrimin e mercenarit (...) Ky njeri i frikshëm, që vinte kryesisht nga fshati, po kryente tani urbanizimin e dytë të Shqipërisë. Ai po zbriste në qytet (...) Kush arrinte ta manipulonte agresivitetin e këtij njeriu, bëhej tejet i fuqishëm...”

DALTONIZMI

Forca jonë, nuk duhet konsumuar në heqjen e një njeriu e vënien e një tjetri, as në zëvendësimin e një grupi politik me një tjetër. Kjo është e pamjaftueshme. Viti 97 na e provon.
Ajo çfarë duhet bërë, është të ndryshojë “fryma”, fryma e mbajtjes së pushtetit me dhunë a me arrogancë, fryma e korruptimit të njeriut e të institucionit, të lajmit e të gazetarit, fryma e talljes me votën e gjithkujt, nga kushdo, posa merret pushteti.

Shprehja që rezultatin në Tiranë do ta vendosin daltonikët (dmth, ata që nuk dalluan ngjyrat e hodhën votat në kutitë e gabuara) është shumë cinike, por ka një thellësi më të madhe nga sa duket me të parën.
Ne jemi popull daltonik.

Daltonizmi, është dhuna e shumicës mbi pakicën. Shumica vendos që kjo ngjyrë do të quhet jeshile; pakica e sheh të kuqe.
Daltonizmi ynë si popull ka të bëjë me faktin që jemi gati të vritemi të gjithë për atë ngjyrën që e shohim ndryshe. Ajo ngjyrë, bëhet flamuri ynë i luftës. Kjo është fryma që na çoi te ‘97-a e që na solli te 2011-a.
Ne ia vëmë fajin ngjyrës, kur ngjyrat janë vetëm çështje emërtimesh.
Ngjyra jonë është e bardha dhe e zeza. Berisha i zi, Rama i bardhë.

FILLIMET E KUJTESËS

Në çdo gënjeshtër janë dy vetë, thotë personazhi i animuar Homer Simpson, ai që gënjen dhe ai që gënjehet.

Gënjeshtra e parë e demokracisë ishte premtimi për një çek të bardhë. Një çek, që do ta sillnin amerikanët.
Unë nuk e harroj këtë.