KOZMIKOMIKET: Arrigato Surrogato

Botuar te Revista Klan, e shtunë, 17 mars 2012

Tek ‘Matrix’, ka një pjesë ku Mouse, duke folur për botën brenda në Matrix ku makinat krijojnë shije artificiale për t’u krijuar iluzionin njerëzve që rriten në vaska, pyet: nga e dinë makinat që supa e pulës ka shije pule...? “Ndoshta makinat nuk dinin si ta bënin shijen e pulës, prandaj pula ka shijen e çdo gjëje tjetër”. Në mënyrë paradoksale, ne jetojmë një realitet të ngjashëm, që i shkon aq mirë asaj që para viteve ‘90 e përkufizonim me termin “surrogato” – zëvendësimi i origjinalit me një zëvendësues – e që në shqip asokohe hyri vetëm me ngarkesë emocionale negative.

Surrogatot janë realiteti ynë i ri i shumëfishtë. Që nga mishi që hamë e deri te qejfi që bëjmë, që nga shteti që kemi ndërtuar e shërbimet që marrim, që nga shoqëritë që krijojmë e deri te martesat, gjithçka e jona është surrogato. Madje, vetë jeta jonë (jeta biologjike) është nën rrezikun e të qenit surrogato. Mjafton të shihni sistemin shëndetësor, bazën e gjallimit tonë biologjik.

1jetë e pasigurt

Një mik më tregonte për një plakë që kishte marrë bukë me vete ndërsa priste rradhën me orë të tëra për vizitë tek ‘privati’. Hapi qesen, nxorri bukën me djathë e vezë, ndërsa prisnin për të marrë shërbimin nga i njëjti mjek shqiptar i (ish)spitalit publik dhe me të njëjtën aparaturë që te publiku nuk funksionon, për arsye misterioze. Pas rrënimit të sistemit publik shëndetësor, ku pacienti duhet të blejë dhe garzat e aget tek privati jashtë e ku ambulancat nuk luajnë nga vendi se nuk kanë naftë, publiku është i detyruar të shkojë tek privatët me emra që nënkuptojnë mjekësitë të huaja, shpesh, duke qenë vetëm një surrogato e tyre. Sigurisht, askush nuk ankohet. Ne jemi një popull i çuditshëm, që mund të ankohemi e ta frekuentojmë të njëjtën gjë, në të njëjtën kohë.

2zimi surrogato i popullit

Brenda secilit prej nesh jetojnë dy ‘popuj’, gati-gati të kundërt me njëri-tjetrin. Ai që shan, e ai që bindet. Të njëjtit njerëz që ankohen për politikën, janë të njëjtët që marrin pjesë në mënyrë aktive në riciklimin e të njëjtëve politikanë. “Shpirti shqiptar është një përzierje poshtërsie e fisnikërie”, kujton Eqerem bej Vlora thënien e një senatori francez. Njëri nga dy ‘popujt’ brenda secilit prej nesh, është ai surrogato. Ne nuk duam të gjejmë se cili, por realiteti që kemi ndërtuar në vitet e tranzicionit flet qartë, delja e zezë e ka ngrënë delen e bardhë!

3 plus dy vitet e arsimit surrogato

Sistemi ynë arsimor i modifikuar tashmë thuajse gjenetikisht si kallinjtë e misrit, ofron shijen reale të pulës, surrogaton më të madhe të 22 viteve tranzicion. U desh një artikull në New York Times, për të na treguar vetëm majën e ajsbergut të sistemit të ‘ri’ arsimor. Sistemi arsimor (me prevalencë të atij privat), po shkatërron egërsisht bazat e konkurencës për shumë vitet në vazhdim, por nuk do të mund ta lexoni këtë krim në median tonë. Duhet të presim ta përkthejmë nga NY Times.

Pushteti i 4, media dhe e vërteta surrogato

Media nuk do të pasqyrojë asgjë jashtë interesave të caktuara të atyre që i hedhin kotheren, interesa që kanë filluar të jenë aq të ngushta e të errëta, aq egoiste e tribale, sa tashmë media nuk bën dot më as si qen që ndjek makinat. Media jonë leh, vetëm kur sheh se karvani ka shkuar aq përpara, sa mos t’i prishë punë. Media vetë nuk është, por ajo servir një të vërtetë surrogato. Fundja, kush po kërkon më shumë? A nuk jemi të gjithë duke rendur të shohim, prekim, shijojmë, nuhasim e dëgjojmë versionet surrogato të asaj që...?

5 shqisat e veshura me surrogato

Më është fiksuar një foto e një pallati që i ishte shembur një faqe muri. Përtej problemit social, në foto dukeshin pamjet e 3 dhomave të ndenjies, thuajse identike: një divan dhe mbi të një pikturë tregu, nga ato surrogatot që mbushin muret e dhomat tona. Thuajse identike. Në Tiranë mund të ketë 10 mijë piktorë, por askush nuk i merr as për t’i lyer dhomën. Për sa kohë tregu të ofrojë artin e importit të fabrikës. Është një kënaqësi surrogato për sytë. Kemi ‘piktura’ në shtëpi! Kështu për të kënaqur të tëra shqisat tona bëjmë kompromise.

Ne blejmë parfume me rubinetë e deri dhe parfume falsë që shiten në mes të rrugës me të njëjtin çmim si misrat e zier; vishemi në imitime kineze, ku vetëm një gërmë bën dallimin mes surrogatos dhe markës, nga qejfi që të ekspozojmë çantat Fendi të blera sa një kile mish (edhe ky surrogato); shijojmë për “popullore” bazat muzikore të importuara nga trevat e largëta të Anadollit; hamë në restorante që na shesin për kuzhina ekzotike gjëra që nuk janë ekzotike, që na shesin shtrenjtë produkte që nuk bëjnë as për fast food...E tëra kjo, sepse ne nuk i rezistojmë dot nevojës për t’u ndjerë që shijojmë produkte me vlerë. Me një ndryshim të vockël... për arsye nga më të ndryshmet - nuk kemi industritë përkatëse, sepse jemi treg i vogël, me mundësi të kufizuara financiare e që as prodhojmë por vetëm konsumojmë, - jemi të detyruar të kënaqemi me surrogatot.

6rammy-t surrogato

Me pretekstin që shqiptarët besojnë çfarëdo që t’i serviret, forma më e mirë e vetë-promovimit ëshët duke i dhënë vetes çmime e ngjarje që nuk ekzistojnë. Mjafton të jetosh në Amerikë, dhe në Shqipëri e trumbeton sikur po realizon ëndrrën amerikane, mjafton të jetosh me qera në L.A., dhe këtu mund ta shesësh sikur po punon në Hollivud, mjafton të blesh një biletë për një ceremoni çmimesh, e ta përkthesh sikur të kishin ftuar për të ecur në tapetin e kuq.

Pak ditë më parë, në një intervistë lexova që një këngëtar yni paskësh qenë nominuar për nja 14 Grammy, në të njëjtin vit që kishin fituar Laura Pauzini e Ricky Martin. Sigurisht, kur gazetarët të vetmin kontroll faktesh, kanë Wikipedia-n, pa e ditur që wikipedia është burimi më i pasigurt i çfarëdo informacioni, përderisa është një faqe që plotësohet nga vetë përdoruesit e vet.

Të tjerë artistë, i shesin si ‘tour’ të kënduarat nëpër ditëlindje apo restorante bashkatdhetarësh, sikurse të tjerë shesin për trofe e çmime, pjesëmarrjet qesharake në festivale anonimë.

7shkurtrit me kalla7nikov

Kujtdo i ka rënë rasti në Tiranë të shohë disa policë privatë që ruajnë furgonët e bankave dhe e mbajnë kallashin në mes të mëhallës si gjuetarë, duke mos reflektuar asnjëlloj sigurie nga paraqitja e nga standartet fizikë. të tëra emra në gjuhë të huaj, a thua se duan të krijojnë idenë se nuk janë të organizuar alla-shqiptarçe, edhe pse performanca në rrugë tregon të kundërtën.

E njëjta, me të tëra format e shërbimit, përderisa shërbëtori më i madh është dhe produkti më i madh surrogato: shteti shqiptar.

Sh8 surrogato

Nuk ka asgjë që nuk e dini për shtetin shqiptar që të mos ju çojë trishtueshëm në këtë konkluzion. Shteti shqiptar nuk ka arritur të realizojë as ato elemente bazë që do të justifikonin ekzistencën e tij: barazinë para ligjit, pjesëmarrjen konkuruese, garantimin e lirisë e të territorit, mbrojtjen e qytetarit jashtë shtetit, mbrojtjen e produktit vendas e të jetës së vendasit.

Shteti shqiptar, të bën gropën për një celular të vjedhur, ndërkohë të fal po të kesh hedhur në erë nja 26 vetë; që nuk të ruan dot nga xhepistët por të ekzekuton në bulevard, me duar ndër xhepa; policët në Rinas të trajtojnë më keq se policët e BE-së që të presin nga ana tjetër, duke të pyetur me arrogancë si të ishin duke folur me kunatën, “Aaaa, do ikërke jashtë ti, ëë? E ça do ti jashtë??”, ndërkohë që çdo lloj krimineli del e hyn pa qeder, madje me eskortë policie.

Shteti vetë, është teatri më i madh i surrogatos, tregu më i madh i këtij produkti madje është vetë produkti.

“Ne kemi ”Ministri” sepse edhe Perëndimi ka Ministri, ne kemi ”Kryeministër” sepse edhe Oksidenti ka Kryeministër, ne kemi ”Intelektualë” sepse edhe Oksidenti ka Intelektualë…e kështu me rradhë”, thotë një komentues në blog. Oooooksidenti i thotë ‘Ppppiano’,edhe ne keshtu duhet t’i themi, ‘Ppppiano’! Çfarë na kërkojnë, shtet? Hajt pra të sajojmë një gjë si shtet. Fundja, shqiptarët nuk kanë si ta dinë nëse supa e pulës ka vërtet shije pule. Ne, nuk kemi ngrënë kurrë pulë. Dhe rrezik ta pështyjmë, nëse hamë ndonjë herë një të tillë.

* Në artikull kontribuoi gjerësisht Bland Ashiku