Shqipja, gjuhë e nevojtarëve, jo e shërbimeve

Botuar te Shekulli, e diel 26 shkurt 2012

Sa herë vuajmë për t’ia gjetur një ideje a veprimi fjalën e saktë në shqip, duke u ankuar për shqipen? Pastaj, justifikohemi se shqipja është gjuhë e varfër. Fakti është që ndërsa përpëlitemi për të gjetur korresponduesen e saktë në shqip, anglishtja a italishtja na sjell lloj variacionesh. Pa folur për gjermanishten.
Nuk do të merrem me varfërinë e shqipes, sepse është temë simpoziumesh ku ngrihen me dhjetëra vetë, flasin me dhjetëra orë, e nuk nxjerrin dot një përfundim. Mua më intereson shqipja në lidhje me një fjalë të vetme.

Variacione mbi gjuhën

Unë jam i prirur ta mendoj gjuhën si një organizëm të gjallë, që rritet, zhvillohet, cungohet, devijon, sëmuret, harron, vjedh, fshihet skutave e nuk del më, fle e nuk ngrihet nga gjumi, ka nostalgji, është i papërgjegjshëm, i bie për shkurt, rreh fëmijët e tij (dialektet), pastaj e merr malli për ta, shtrihet të flerë këtu e zgjohet atje, lëviz në kontinente e vende, abuzon me trupin, abuzon me të shkuarën e me të ardhmen, ka frikë teknologjinë, ka momentet e veta femërore, qan, përpëlitet, bëhet burrë, plaket, askush nuk i shkruan, përfundon në azil, mund të trashëgojë pasuri, mund të mos ia lërë askujt, mund tëpërfundojë pa asgjë, mund të punësojë vajza të reja që ta pastrojnë e bëjnë inxheksionet, e urrejnë fqinjët, i urren dhe më fort, i shan dhe e fyejnë, e zë gripi, tifoja, kolla... Vdes.

Gjuha, zhvillohet sipas nevojave që ne kemi. Për kinezët, thonë që nuk kanë një fjalë të posaçme për “lirinë” meqë deri vonë, nuk u është dashur, e as e kanë menduar si koncept. Ne nuk jemi vendi që ka zbuluar Novo Mondo-n, as vendi që shpiku teknologjinë. Ne nuk kemi 30 fjalë të ndryshme për borën, siç thuhet kanë eskimezët. Gjuha jonë pasqyron nevojat tona shpirtërore, materiale, bazike, të komplikuara, arritjet e dështimet tona.
Shqipja ngjan si një organizëm i pazhvilluar. Por, jo se është faji i gjuhës, është faji i përdoruesve të saj. Madje nuk është as faj. Aq nevoja kemi, aq ‘gjuhë’ na duhet. Gjuha na “shërben” atë që ne i kërkojmë.

Shqipja e shërbimeve

Marrëdhënia jonë me shërbimet, është ekzemplare. Ne kemi një fjalë të vetme për të tëra format e shërbimit.
Ndërkohë, që në Shqipëri, në të gjitha nivelet e shërbimeve publike, shërbehesh aq keq, sa vetëm ‘shërbim’ nuk mund të quhet. Shqipja e varfër nuk na ofron dot një alternativë të saktë për atë që na bëhet, e që mund të ishte: shkelje, rrjepje, nëpërkëmbje, përbuzje, keqtrajtim, dhunim, përdhosje, cënim.
Shërbimet publike dhe shqipja rrinë në një marrëdhënie të çuditshme, e cila e ka zanafillën në një pikë, tek... psika jonë!

Zyrat ku i pari nuk merr vesh të dytin

Në nivel burokracie shtetërore, duket sikur qëllimi i çdo hallke të shtetit është të të përplasë sa andej-këtej, pa të dhënë kurrë zgjidhje, pa marrë përsipër asnjë përgjegjësi, pa i vënë kurrë emër një problemi, duke e trajtuar qytetarin si një lypës. Shkoni në një zyrë të gjendjes civile, ose kudo tjetër. “Shërbëtorët” e popullit në zyrat e paguara nga taksat e popullit sillen si të ishin duke u bërë muhabet me gratë e lagjes, ose kalojnë në intimitete të çuditshme, ose bërtasin e të krijojnë ndjesinë se po të bëjnë një nder.

Sekretarja-mbret e shkollës

Njeriu më i pushtetshëm në Universitet nuk është dekani, por sekretarja e shkollës. Asaj duhet ti flasësh me të mirë, me buzë në gaz, e të shpresosh që të ka me sy të mirë, përndryshe, nuk ke për të mbaruar kurrë punë. Ka studentë që kanë humbur studimet jashtë sepse sekretaret kanë qenë shumë të zëna duke pirë kafe e kthyer filxhan për t’u plotësuar dokumentet. Dokumente që duan gjysëm ore për t’u mbushur stërzgjaten me javë e muaj, pa përfilluar asnjë detyrim që sekretaritë kanë ndaj studentëve. Kjo është mënyra më e mbrapshtë për një student të dalë në jetë. Jam i sigurt që ata po na e kthejnë në forma të tjera kusurin që kanë hequr nga sekretaret.
Dekanët shkojnë e vinë, sekretaret mbeten. Vitet, vetëm i trashin rrënjët e tyre.

E vetmja formë për të shpëtuar, është të krijohen mënyrat e votimit të performancës së sekretareve, apo dhe zyrave të tjera të shërbimeve, dhe shërbëtorët-mbretër të mund të mbajnë vendet e punës falë performancës e jo rrënjëve që kanë hedhur në karrike.

Shoqja e butikut

Përvoja më tipike e shërbimit tek privati është vizita në një butik. Shitësja, i jep vetes të drejtë të të trajtojë si të të kishte shok banke. Ajo mund t’i thotë blerëses edhe fraza të tipit “nuk të shkon ky fustan, se je e shëndoshë” sepse atë vend pune nuk e ka prej kualifikimit. Ajo paguhet pak, nuk ka asnjë interes të shërbejë, madje mund të jetë e veshur me arrogancën e të preferuarës së pronarit.

Ka bare ku kamerieri të trajton me metodën “ç’ke që më sheh”, ka pika turistike ku të trajtojnë si xhepistë, duke ta bërë vlerësimin se sa do të të rrjepin.

Arroganca e ‘suksesit’ në biznes transmetohet nga pronari tek vartësit e tij. “Daç merre, daç ik” të thotë pronari vetë, me logjikën që ‘nuk kam nevojë për ty’. Dhe nuk ka nevojë vërtet. Në një vend ku mbijetesa e biznesit nuk varet nga cilësia e shërbimit sesa nga faktorë të tjerë (informaliteti, konkurrenca e pandershme, korruptimi i monitoruesve, mospagesa e detyrimeve, etj), klienti nuk mund të jetë kurrë ‘mbret’.
Shërbimet e biznesit të vogël do ngrihen jo vetëm kur të krijohet klima e konkurrencës së ndershme ekonomike si bazë për suksesin, por dhe kur të detyrohen pronarët e bizneseve të punësojnë njerëz të kualifikuar e të liçensuar për shërbimet përkatëse, që të kenë kryer më së paku kurse formative e deri dhe shkolla hotelerie-turizmi.

Sovraniteti i lopës-gomar

Në nivel sovraniteti, ata që duhet ti shërbenin atdheut, ushtarakët a institucionet, e trajtojnë atdheun si një shurdh-memec që nuk ka kujt ti ankohet, sido që të sillen. Mjafton të rilexosh wikileaks-at për ushtarakë që merrnin rryshfet parapagesë rrogën e ushtarëve të Afganistanit, apo ti kthehesh fotove me gardistë që qëllonin drejt e në mish më 21 Janar. Më tej, ambasadat tona jashtë e rrëfimet tragjikomike të atyre që kanë pasur fatin e keq të bëjnë me to (për këtë lexo komentet poshtë këtij shkrimi kur të botohet te shekulli online), apo institucionet e tjera që duhet të mbronin interesat e vendit, integritetin territorial apo ekonomik, janë shembuj pikëllues se atdheu nuk është më as lopë, sepse meqë s’ka më qumësht përdoret si gomar, si qen a si ká.

Gjuha e shërbimit

Qytetarët që kanë të drejtën e përfitimit të shërbimeve, janë, në fakt, nevojtarë. Shqipja, e ka fjalën e duhur për ta. Ne nuk kemi të drejta në këtë vend, sado që paguajmë taksa e shërbime. Ne, na trajtojnë si nevojtarë.
Vetë fjala ‘shërbim’ nuk arriti kurrë të bëhet një fjalë e respektuar, e cila të ngjallë një detyrim moral, ligjor, ekonomik a njerëzor ndaj tjetrit.

Fjala shërbim, te ne ka vetëm një kuptim, atë të shërbëtorit. Një fjalë, që shqipja na e ofron në një version të vetëm: njeri në fundin e hierarkisë shoqërore. Prandaj, përtej retorikës, kushdo, qoftë ministër apo sekretare, shitëse apo polic, NUK pranon të jetë shërbëtor në këtë vend. Madje, nëse ti vërtet pretedon që ata të të shërbejnë, të jesh i sigurt që do të të bëjnë të ndryshosh mendje. Prandaj kjo arrogancë e madhe e kujtdo që duhej të ishte shërbëtor i publikut. Shërbëtor? Çfarë kujton se jam unë? Kamerieri ta përplas gotën me nerv mbi tavolinë, e sekretarja të le pa shkollë. Sepse, ke guxuar ti trajtosh si ‘shërbyes’.

Nuk është faji i tyre. Shqipja, nuk e njeh ‘shërbimin’ përveçse në nivelin përbuzës për atë që e ofron. Dhe nuk është as faji i shqipes së ngratë. Shqipja, ofron atë që psikologjia jonë përpunon:
Shërbimet - shërbëtor - keq.
Të të kemi në dorë - të na e kesh nevojën – mirë.

Ndaj ka një pafundësi alternativash me nevojtar, hallexhi, lipsar, fakir, i ngratë, gjynahqar, fukara, skamës, varfanjak, i vobektë, i shkretë, i gjorë, kokëpalarë, pabuks, dhi e zgjebosur e bishtin përpjetë.
Psika jonë kombëtare këtë kërkon nga gjuha, e gjuha ato fjalë i shërben.